توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل میرزا علی ثقه الإسلام تبریزی ۱۱۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل میرزا علی ثقه الإسلام تبریزی ۱۱۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل میرزا علی ثقه الإسلام تبریزی ۱۱۴ اسلاید در PowerPoint :

میرزاعلی ثقه‌الاسلام تبریزی

ثِقَهُالاسلام تبریزی، میرزا علی، عالم دینی و نویسنده و مبارز مشروطه خواه آذربایجانی می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ – ولادت
۲ – پدر
۳ – جد پنجم
۴ – شروع تحصیلات
۵ – ریاست شیخیه تبریز
۶ – فراگیری علوم مختلف
۷ – مصاحبت با رجال علمی و ادبی
۸ – حمایت از مشروطه
۹ – انتقاد از مشروطه
۱۰ – تهیه قانون اساسی
۱۱ – قیام مشروطه‌خواهان تبریز
۱۱.۱ – دخالت روسیه و انگلیس
۱۱.۲ – ستار‌خان و باقر‌خان
۱۱.۳ – مخالفت‌ها
۱۱.۴ – شروع جنگ با روس‌ها
۱۱.۵ – صلح طرفین
۱۱.۶ – زندانی شدن ثقه‌الاسلام
۱۱.۷ – بدار آویخته شدن
۱۲ – مدفن
۱۳ – اندیشه‌ها
۱۳.۱ – رفع استبداد
۱۳.۲ – اختلاف شخیه و سایرین
۱۳.۳ – حق رأی به باسوادان
۱۳.۴ – مدارس به سبک جدید
۱۳.۵ – مسائل اجتماعی
۱۴ – آثار
۱۵ – رساله‌ها
۱۶ – نامه‌ها
۱۷ – فهرست منابع
۱۸ – پانویس
۱۹ – منبع

ولادت

وی در رجب ۱۲۷۷ به دنیا آمد.

پدر

فرزند ارشد حاج میرزا موسی ثقه‌الاسلام و نواده حاج میرزاشفیع صدر ثقه‌الاسلام بود.

جد پنجم

جد پنجمش، میرزا محمد شفیع تبریزی، معاصر نادرشاه افشار بود و به پاس خدمتی که به او کرد، مستوفی ناحیه آذربایجان شد.
از آن پس این خانواده برخی مناصب و مشاغل دیوانی و حکومتی را برعهده داشتند.

[۱] محمد ثقه الاسلام تبریزی، ج۱، ص۳ـ۴، سوانح عمری، یا، آثار تاریخی، (بی جا) : چاپخانه رضائی، ۱۳۴۰ ش.

[۲] محمد ثقه الاسلام تبریزی، ج۱، ص ۷۷، سوانح عمری، یا، آثار تاریخی، (بی جا) : چاپخانه رضائی، ۱۳۴۰ ش.

[۳] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربه الأحرار و تسلیه الأبرار، ج۱، ص۱۹۶ـ ۲۰۶، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ ش.

[۴] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

شروع تحصیلات

میرزا شفیع تحصیلات دینی خود را در عتبات گذراند و به حلقه درس سید کاظم رشتی (جانشین شیخ احمد احسائی) پیوست و پس از بازگشت به تبریز رهبر شیخیه آن‌جا شد.
فرزندش، حاج میرزا موسی، نیز تحصیلات خود را در عتبات تکمیل کرد.
او از اشخاص متنفذ تبریز و از علمای فعال آن‌جا در واقعه تحریم تنباکو بود.

[۵] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۱۶ـ ۱۸، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

میرزا علی تبریزی تحصیلات دینی را در تبریز به پایان رساند و سپس در عتبات آن را تکمیل کرد.

ریاست شیخیه تبریز

پس از بازگشت به ایران و فوت پدرش در ۱۳۱۹، مظفرالدین شاه به پیشنهاد ولیعهد، محمدعلی میرزا، لقب ثقه‌الاسلام را به وی داد و او رسماً ریاست شیخیه تبریز را بر عهده گرفت.

[۶] محمد ثقه الاسلام تبریزی، سوانح عمری، ج۱، ص۷۷، یا، آثار تاریخی، (بی جا) : چاپخانه رضائی، ۱۳۴۰ ش.

[۷] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۱۵ـ۲۳، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

وی سه بار ازدواج کرد و حاصل این ازدواج‌ها سه پسر و چهار دختر بود.

[۸] محمد ثقه الاسلام تبریزی، سوانح عمری، یا، آثار تاریخی، (بی جا) : چاپخانه رضائی، ۱۳۴۰ ش.

[۹] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۹۱، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

فراگیری علوم مختلف

ثقه‌الاسلام در ایران و عتبات، فقه ، اصول ، حکمت ، کلام ، تاریخ ، جغرافیا ، نجوم ، ادب ، علم رجال و کتاب شناسی آموخت.
او به فارسی ، عربی ، ترکی و فرانسه تسلط داشت و در علم تاریخ، کلام و مثنوی‌شناسی صاحب‌نظر بود.

[۱۰] مقدمه کاسمی، ص ض، ج۱، ص۲۳، نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

[۱۱] محمد ثقه الاسلام تبریزی، سوانح عمری، ج۱، ص۹۴، یا، آثار تاریخی، (بی جا) : چاپخانه رضائی، ۱۳۴۰ ش.

وی را در فن سخنوری توانمند دانسته‌اند.

[۱۲] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۲۷ـ ۲۸، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

او به فلسفه و عرفان نیز علاقه داشت.

[۱۳] مهدی ملکزاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۷، ص۱۵۳۰، تهران ۱۳۷۱ ش.

مطالعه روزنامه‌ها و جراید مهم عربی در تجدد و روشنفکری او تأثیر بسزایی داشت و اطلاعاتش درباره نظام‌های جدید اجتماعی، مجالس وعظ و خطابه او را جایگاه هدایت افکار مردم ساخت.

[۱۴] احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ج۱، ص۱۵۱، تهران ۱۳۶۳ ش.

[۱۵] ابراهیم صفائی، رهبران مشروطه، ج۲، ص۲۹۳ـ۲۹۴، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.

مصاحبت با رجال علمی و ادبی

ثقه‌الاسلام بیش‌تر اوقاتش را در کتاب‌خانه شخصی‌اش می‌گذراند و با رجال علمی و ادبی مصاحبت داشت.
امیرنظام گروسی ، مهدیقلی هدایت ، ادیب خلوت ، سیدکاظم عصار ، و ادیب‌الممالکِ فراهانی از معاشران او بودند.

[۱۶] مهدیقلی هدایت، خاطرات و خطرات، ج۱، ص۲۱۳، تهران ۱۳۶۳ ش.

‌

[۱۷] مهدیقلی هدایت، خاطرات و خطرات، ج۱، ص ۲۲۱، تهران ۱۳۶۳ ش.

[۱۸] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۳۱، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

در کتاب‌خانه او مجلسی ادبی برگزار می‌شد که تعدادی از ادبا و فضلای آن روز تبریز در آن شرکت می‌کردند.
او خود نیز ذوق شاعری داشت و اشعاری از او باقی‌مانده است.

[۱۹] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۷۹، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

[۲۰] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱،ص ۵۳۷، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

علاقه‌اش به تحصیل علم، او را برآن داشت تا برادران و فرزندانش را برای تحصیل روانه اروپا و عتبات و تهران کند

[۲۱] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۳۶۴ـ۳۶۵، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۲۲] اسداللّه رحیم زاده ضمیری، یادداشتهای میرزااسداله ضمیری ملازم خاص ثقه الاسلام شهید، ج۱، ص۷۵، چاپ سیروس برادران شکوهی، تبریز (۱۳۵۵ش).

حمایت از مشروطه

ثقه‌الاسلام از آغاز جنبش عدالت‌خواهی و سپس مشروطه‌طلبی، در زمره حامیان جدّی آن قرار داشت.
وی هنگام مهاجرت علما به قم و تحصن آن‌ها در آنجا، با ارسال تلگرام‌هایی به علما و مظفرالدین شاه، ضمن حمایت از خواست‌های مهاجران، خواستار باز‌گرداندن آن‌ها به تهران شد.

[۲۳] احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ج۱، ص۱۱۳ـ۱۱۶، تهران ۱۳۶۳ ش.

پس از پیروزی نهضت مشروطه، به هنگام رأی‌گیری برای انتخاب نمایندگان مجلس شورای ملی، وی بیشترین رأی را در میان علما به دست آورد،

[۲۴] «مجلس ملی»، جریده ملی، سال ۱، ش ۸، ص ۱ (۲۶ رمضان ۱۳۲۴)

لیکن نمایندگی را نپذیرفت.

[۲۵] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، ص ۱۸۵، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۲۶] «مجلس ملی»، جریده ملی، سال ۱، ش ۱۹، ص ۱ (شوال ۱۳۲۴).

با تأسیس انجمن ایالتی آذربایجان ، که محفل آزادی‌خواهان بود، ثقه‌الاسلام از حامیان و فعالان این انجمن و از نویسندگان روزنامه انجمن شد.

[۲۷] منصوره رفیعی (جعفری فشارکی)، انجمن: ارگان انجمن ایالتی آذربایجان، ج۱، ص۹۱، تهران ۱۳۶۲ ش.

حضور او در انجمن ایالتی، در مقابل انجمن اسلامیه (محفل علمای مخالف مشروطه)، پشتوانه‌ای برای مشروطه‌خواهان بود.

[۲۸] اسداللّه رحیم زاده ضمیری، یادداشتهای میرزااسداله ضمیری ملازم خاص ثقه الاسلام شهید، ج۱، ص۳۳، چاپ سیروس برادران شکوهی، تبریز (۱۳۵۵ش).

انتقاد از مشروطه

وی با وجود دلبستگی به مشروطه، از منتقدان جدّی آن به شمار می‌رفت و با رفتارهای خام و تند مشروطه‌خواهان به شدت مخالفت می‌کرد تا آن‌جا که کتابچه‌ای درباره خیانت‌های مشروطه‌طلبان نوشت.

[۲۹] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، ص ۲۴۷ـ۲۵۴، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۳۰] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، نامه های تبریز از ثقه الاسلام به مستشارالدوله (در روزگار مشروطیت)،ص ۳۴۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۷۸ ش.

[۳۱] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۳۱۶، تهران ۱۳۵۵ ش.

سرانجام نیز در اعتراض به تندروی‌های مشروطه‌خواهان، گوشه‌نشینی اختیار کرد.

[۳۲] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، ص ۲۵۰ـ ۲۵۴، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۳۳] محمدباقر ویجویه، تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز، ج۱، ص۹۸، چاپ علی کاتبی، تهران ۱۳۵۵ ش.

تهیه قانون اساسی

در پی افزایش فشار انجمن تبریز به تهران، برای تهیه هر چه سریع‌تر قانون اساسی و امضای آن در ربیع‌الاول و ربیع‌الآخر ۱۳۲۵، نمایندگان مجلس شورای ملی از ثقه‌الاسلام تقاضا کردند که مردم را ساکت نماید تا آنان بتوانند با دقت بیش‌تر قانون اساسی را تهیه کنند.

[۳۴] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، ص ۱۹۱ـ ۱۹۳، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۳۵] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۱۶۸، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

قیام مشروطه‌خواهان تبریز

در پی قیام مشروطه‌خواهان تبریز بر ضد استبداد محمدعلی شاه ، مشیرالسلطنه رئیس‌الوزرا با ارسال تلگرامی تهدیدآمیز به ثقه‌الاسلام، از او خواست تا اختلاف را رفع کند.
ثقه‌الاسلام در پاسخ به این تلگرام، بر مواضع همیشگی‌اش (دفاع از حقوق دولت و ملت و تلاش برای اتحاد این دو) تأکید کرد.

[۳۶] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، ص ۲۴۹ـ۲۵۰، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

محمدعلی شاه سپاهی را به سرکردگی عین‌الدوله روانه تبریز کرد، اما به سبب مقاومت اهالی شهر، عین‌الدوله به باسمنج عقب‌نشینی کرد و راه ورود آذوقه را به شهر بست.
پس از چهار ماه، محاصره و قحطی و گرسنگی مردم تبریز و ترس از مداخله روس‌ها موجب شد که ثقه‌الاسلام در ۲۷ صفر ۱۳۲۷ برای محمدعلی شاه تلگرام بفرستد.

[۳۷] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۴۴۶، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

به پیشنهاد او و توافق محمدعلی شاه، مقرر گردید که طرفین نزاع به باسمنج بروند و در آن‌جا مذاکره کنند.
در شرایطی که راه هرگونه همکاری میان دولت و انقلابی‌های تبریز بسته شده بود و از رجال و بزرگان تبریز فردی که معتمد طرفین باشد وجود نداشت، ثقه‌الاسلام به همراه حاجی سیدالمحققین و میرزا حاج آقا میلانی به باسمنج رفت.

[۳۸] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۱۴۴، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۳۹] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۴۵۰ـ۴۵۱، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

وی ضمن نصیحت‌کردن شاه برای برقراری مجدد مشروطه و هشدار‌دادن درباره احتمال دخالت و نفوذ اجانب، تلاش می‌کرد اجازه ورود غله و آذوقه را به شهر بگیرد.

[۴۰] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۴۴۶، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۴۱] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۳۱۶، تهران ۱۳۵۵ ش.

محمدعلی شاه، به جای درک نیت ثقه‌الاسلام و خیرخواهی وی برای دولت و مردم، در خیال تبعید او از تبریز بود.

[۴۲] احمد توکلی، «چند استخاره از محمدعلی شاه با جوابهای آنها»، ج۱، ص۶۲، یادگار، سال ۵، ش ۸ و ۹ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۲۸).

دخالت روسیه و انگلیس

سرانجام، پیش‌بینی‌های ثقه‌الاسلام به وقوع پیوست؛ روسیه و انگلیس برای دخالت در امور داخلی ایران بهانه یافتند و نیروهای روسی در ۴ ربیع الآخر ۱۳۲۷ روانه تبریز شدند.

[۴۳] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۴۵۷، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

پس از ورود روس‌ها به شهر، ثقه‌الاسلام به مناسبت عید نوروز ۱۲۹۰/ ربیع‌الاول ۱۳۲۹ در روزنامه محلی تبریز مقاله‌ای نوشت و از مردم خواست به سبب وجود قشون بیگانه، از اجرای مراسم سنّتی نوروز خودداری کنند.
در نتیجه، اکثر اهالی تبریز آن سال عید نگرفتند.
برخی درج این مقاله را یکی از عوامل مؤثر در اعدام او به دست روس‌ها دانسته‌اند.

[۴۴] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۵۴۶ ـ ۵۴۷، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

با آن‌که محمدعلی شاه فرمان اعاده مشروطه را صادر کرده بود، سپهدار تنکابنی و سردار اسعد بختیاری به تهران رفتند و وی را از سلطنت خلع کردند.
ثقه‌الاسلام، که انگلیسی‌ها را محرک این‌کار می‌دانست، پیش از آن در نامه‌ای به علمای نجف ، ضمن توضیح اوضاع داخلی مملکت (مداخله قشون روس، فقدان قشون ملی و ضعف کارشناسان نظامی)، تنها راه چاره را مصالحه با دولت و اعتماد نکردن به سیاست دو دولت همسایه اعلام کرد و خواستار فرستادن «هیئت مصلحه» به تهران برای حل مشکلات شد.

[۴۵] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۲۹۶ـ ۲۹۷، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

[۴۶] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۴۶۶ـ ۴۶۸، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

لیکن این کار صورت نگرفت و محمدعلی شاه در ۲۷ جمادی الآخره ۱۳۲۷ از سلطنت خلع گردید.

ستار‌خان و باقر‌خان

حضور ستارخان و باقرخان در تبریز ــ که از یک سو سبب بهانه‌جویی روس‌ها و از سوی دیگر موجب نارضایتی مخبرالسلطنه، والی آذربایجان، بود ــ ثقه‌الاسلام را بر آن داشت تا برای حمایت از آن دو، از علمای نجف بخواهد با ارسال نامه‌ای دوستانه به ستارخان و باقرخان، از آنان دلجویی کنند و خود با اصرار آن‌ها را راضی کرد تا به تهران مهاجرت کنند.

[۴۷] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی،ص ۳۴۰ـ۳۴۱، چاپ نصرت اللّه فتحی، تهران ۱۳۵۵ ش ب.

مخالفت‌ها

در این دوران ثقه‌الاسلام تحت فشاری چند جانبه بود: مخالفان مشروطه که او را محرک و همه‌کاره مشروطه می‌دانستند و دموکرات‌های تندرو، که ثقه‌الاسلام از آن‌ها انتقاد می‌کرد، و آن‌ها با او مخالفت و از او بدگویی می‌کردند،

[۴۸] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۳۱۶، تهران ۱۳۵۵ ش.

و متدیّنان، که عقاید شیخی او را طعن و بر ضد او شبنامه منتشر می‌کردند.

[۴۹] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، نامه های تبریز از ثقه الاسلام به مستشارالدوله (در روزگار مشروطیت)، ج۱، ص۳۰۴، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۷۸ ش.

[۵۰] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، نامه های تبریز از ثقه الاسلام به مستشارالدوله (در روزگار مشروطیت)، ج۱، ص۳۱۷، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۷۸ ش.

برخی عوام نیز از رفتار متجددانه او انتقاد می‌کردند.

[۵۱] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۹۵، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

به رغم تمام این مخالفت‌ها، ثقه‌الاسلام تلاش می‌کرد مانع درگیر شدن مردم با یکدیگر شود.

[۵۲] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، نامه های تبریز از ثقه الاسلام به مستشارالدوله (در روزگار مشروطیت)، ج۱، ص۱۲۵ـ، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۷۸ ش.

شروع جنگ با روس‌ها

در پی بحران میان دولت و مجلس بر سر پذیرفتن یا نپذیرفتن اتمام حجت روس‌ها برای اخراج مورگان شوستر (مستشار مالی امریکایی) اهالی تبریز به خروش در آمدند.
روس‌ها که همواره مترصد فرصتی بودند، بدرفتاری را آغاز کردند.
مجاهدان تبریزی نیز در واکنش به این رفتار، آمادگی نظامی خود را به رخ آنان می‌کشیدند.
در این میان ثقه‌الاسلام که نگران عاقبت کار بود، با مجاهدان مخالفت کرد؛ از این رو دموکرات‌ها او را به هواداری از روس‌ها متهم کردند و نقشه قتل وی را کشیدند، اما این نقشه عملی نشد.

[۵۳] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۳۱۶، تهران ۱۳۵۵ ش.

تلاش‌های ثقه‌الاسلام برای آرام‌ کردن اوضاع نتیجه‌ای نداشت و در ۲۹ ذیحجه ۱۳۲۹، روس‌ها جنگ را در تبریز آغاز کردند.
ثقه‌الاسلام با مشاهده تجاوز روس‌ها خواستار مقابله مجاهدان شد و حتی کتباً به امیرحشمت نیساری، رئیس شهربانی تبریز، اجازه دفاع داد.
این امر موجب شد که تبریز یکباره بسیج شود و با روس‌ها سخت درگیر گردد.

[۵۴] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۲۶۱ـ۲۶۳، تهران ۱۳۵۵ ش.

[۵۵] نصرت اللّه فتحی، زندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، ج۱، ص۵۷۳ ـ۵۹۰، (تهران) ۱۳۵۲ ش.

طرفین، طی چند روز، جنگ‌های خونین و سختی کردند.

صلح طرفین

از ۳ محرّم ۱۳۳۰، با ضعیف‌شدن قوای روس، کنسول‌های سایر کشورها و خود روس‌ها سخن از صلح به میان آوردند.
از سوی دیگر، رسیدن پیغام‌های پیاپی دولت مبنی بر ترک جنگ، بسته‌شدن مجلس در دوم محرّم همان سال به دست یپرم‌خان و پذیرش اتمام حجت روسیه، سبب شد ثقه‌الاسلام مجاهدان را برای پذیرش پیشنهاد صلح روس‌ها راضی کند و در پی آن مقرر گردید مجاهدان تفنگ‌های خود را کنار بگذارند و شهر را ترک کنند.

[۵۶] احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ج۱، ص۲۷۷ـ ۲۷۹، تهران ۱۳۵۵ ش.

[۵۷] ادوارد گرانویل براون، نامه هائی از تبریز، ج۱، ص۱۶۱، ترجمه حسن جوادی، تهران ۱۳۶۱ ش.

در این زمان صمدخان شجاع‌الدوله (سردار محمدعلی شاه و وا