توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل موضوع شناسی در فقه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل موضوع شناسی در فقه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل موضوع شناسی در فقه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل موضوع شناسی در فقه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint

موضوع شناسی در مکتب فقهی محقق اردبیلی
فقیه در مقام استنباط با دو عنصر: موضوع و حکم رو به روست.

فهرست مندرجات

۱ – تشخیص موضوع
۲ – ویژگی مکتب فقهی محقق اردبیلی
۳ – تعریف موضوع و متعلق و تفاوت آن دو
۳.۱ – جمع میان تعاریف موضوع
۳.۲ – تعریف متعلق
۴ – وظیفه فقیه در موضوع شناسی
۵ – موضوع شناسی علمای گذشته
۶ – موضوع شناسی محقق اردبیلی
۷ – زوایای شرح موضوع
۷.۱ – زوایای شرح موضوع از نگاه محقق اردبیلی
۸ – منابع شناخت موضوع از نگاه محقق اردبیلی
۸.۱ – مقصود محقق اردبیلی از عرف
۹ – فهرست منابع
۱۰ – پانویس
۱۱ – منبع

تشخیص موضوع

موضوع در مرتبه پیش از حکم و به منزله علت آن است. تا فقیه، موضوع را به درستی نشناسد و اقسام آن را تشخیص ندهد، روا نیست، حکمی را بر آن بار کند. هر چه دامنه آگاهی های فقیه گسترده تر و آشنایی وی با دانش های رایج زمان خود، بیشتر باشد، موضوع‌ها و رخداد های زمان را بهتر تشخیص می‌دهد و دریافتن حکم آن‌ها تواناتر خواهد بود.

ویژگی مکتب فقهی محقق اردبیلی

از ویژگی های مکتب فقهی محقق اردبیلی، آگاهی های گسترده و پر دامنه وی و دقت و ژرف نگری او در موضوع های مورد استنباط است. همین دقت نظر‌ها بود که وی را توانا به ارائه فقه ژرف، دقیق و محققانه کرد.
نوشتاری که پیش روی دارید تلاشی است در جهت نمایاندن این ویژگی مکتب فقهی محقق اردبیلی.
این مقاله، در چهار محور سامان یافته است.
۱. اشاره ای به تعرف موضوع و متعلق و تفاوت آن دو.
۲. اهتمام محقق اردبیلی به موضوع شناسی .
۳. تبیین ابعاد موضوع از نگاه محقق اردبیلی.
۴. منابع تشخیص موضوع از نگاه محقق اردبیلی.

تعریف موضوع و متعلق و تفاوت آن دو

گر چه بسیاری از فقیهان، از ورود به تعریف این دو عنوان، پرهیز کرده و آن‌ها را به روشنی اش، واگذاشته اند، لیکن شماری از فقیهان، از این دو عنوان، تعریف‌هایی عرضه داشته اند.
میرزای نائینی، دو تعریف از موضوع ارائه داده که در ظاهر با هم ناسازگارند وی در یک جا می‌نویسد :
«و هو الامر الذی رتب حکم الشرعی علیه»

[۱] میرزای نائینی، فوائد الاصول ، ج۴، ص۳۸۹، انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

موضوع، آن چیزی است که حکم شرعی بر آن مترتب شده است.
و در جای دیگر می‌نویسد :
«و المراد بالموضوع هو ما اخذ مفروض الوجود فی متعلق الحکم کالعاقل البالغ المستطیع مثلا و بعباده اخری المراد من الموضوع هو المکلف الذی طولب بالفعل او الترک بماله من القیود و الشرائط من العقل و البلوغ و غیر ذلک»

[۲] میرزای نائینی، فوائد الاصول ، ج۱، ص۱۴۵، انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

منظور از موضوع، عبارت است از آنچه مفروض الوجود در متعلق حکم گرفته شده است، مانند عاقل بالغ مستطیع (مثلا) در موضوع واجب بودن حج.
به عبارتی دیگر، منظور از موضوع عبارت است از مکلفی که با قید‌ها و شرایط خود، مانند: عقل و بلوغ و غیر اینها، مورد طلب فعل یا ترک واقع گردد.
شهید سید محمد باقر صدر، موضوع را عبارت از متعلق متعلق، که عبارت باشد از چیز های خارجی که متعلق نخست بر آن تعلق گرفته و معرفی کرده، مانند خمر در خطاب : «لا تشرب الخمر»

[۳] سید محمد باقر صدر، بحوث فی علم الاصول، ج۲، ص۷۷، تقریری از درس شهید صدر، مقرر سید محمود هاشمی، مجمع علمی شهید صدر، قم.

جمع میان تعاریف موضوع

آیا این سه تعریف، با هم سازگاری دارند ؟
آیا جمع میان این تعریف های گوناگون امکان دارد ؟
به نظر می‌رسد، فقیهان، در باب موضوع، اصطلاح ویژه ای ندارند و آن را در همان معنای منطقی اش به کار می‌برند. از آن‌جا که محمول‌ها را در علم فقه ، بیشتر احکام شرعی تشکیل می‌دهد، در تعریف آن گفته اند: موضوع چیزی است که حکم بر او مترتب شده باشد.
اگر حکم بر چیزهای خارجی (متعلق متعلق) حمل شده باشد، آن چیز خارجی، موضوع است و اگر بر مکلف، با قید های ویژه حمل شده باشد، مکلف با قیدها موضوع. بنابراین، هر کدام از تعریف ها، به بخشی از موضوع‌ها نظر دارند.

تعریف متعلق

به باور همه فقیهان، منظور از متعلق، همان کار های مکلفان است.

[۴] میرزای نائینی، فوائد الاصول ، ج۱، ص۱۴۵، انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

[۵] سید محمد باقر صدر، بحوث فی علم الاصول، ج۲، ص۷۷، تقریری از درس شهید صدر، مقرر سید محمود هاشمی، مجمع علمی شهید صدر، قم.

و اگر متعلق در برابر موضوع، به کار برده شود، متعلق عبارت است از همان چیزی که از بنده خواسته می‌شود، مانند: حج، نماز و… و موضوع آن چیزی است که در متعقل حکم مفروض الوجود است، مثلا «در لا تشرب الخمر» شرب ، متعلق است و خمر موضوع.

[۶] سید محمد باقر صدر، بحوث فی علم الاصول، ج۲، ص۷۷، تقریری از درس شهید صدر، مقرر سید محمود هاشمی، مجمع علمی شهید صدر، قم.

از این روی گفته اند: موضوع، سبب برای حکم است و در رتبه پیشین بر آن و متعلق، مسبب و در رتبه پسین از حکم است.
شایان یاد آوری است که دو عنوان: موضوع و متعلق را فقیهان در بسیاری از موارد، به جای یکدیگر به کار می‌برند و ما نیز در این نوشتار، از عنوان «موضوع» معنایی فراگیر تر از موضوع اصطلاحی و متعلق را قصد کرده ایم. منظور ما از موضوع، چیزی است که حکم شرعی بر آن بار می‌شود، اعم از آن‌که موضوع مصطلح باشد، یا متعلق اصطلاحی.

وظیفه فقیه در موضوع شناسی

مساله موضوع شناسی، از مسائل بسیار مهم در فقه است. بسیاری تصور می‌کنند وظیفه فقیه، تنها بیان احکام است و نسبت به موضوع های احکام وظیفه ای ندارد، زیرا بخش زیادی از موضوع های فقه را موضوع های عرفی تشکیل می‌دهد و فقیهان تصریح کرده‌اند که مرجع در تشخیص موضوع های عرفی، عرف است.
آیا براستی فقیه وظیفه ای در تشخیص موضوع‌ها ندارد ؟
اگر وظیفه دارد تا چه اندازه و در چه موضوع‌هایی است ؟
فقیهان، در این مساله دیدگاه های گوناگون ارائه کرده اند :
شماری بر این باورند که تنها تشخیص موضوع‌هایی که به ثابت کردن نیاز دارند، در حوزه کار فقیه قرار دارد

[۷] شیخ یوسف بحرانی، الدرر النجفیه، ص۱۳۳، آل البیت، قم.

و شماری تنها تشخیص آن دسته از موضوع‌ها که در آن ها، اخبار از قول شارع است، وظیفه فقیه می‌دانند.

[۸] احد نراقی، عوائد الایام، ص۱۹۲، بصیرتی، قم.

سید محسن حکیم، پس از آن که. موضوع‌ها را به دو قسم استنباط شده شرعی و عرفی تقسیم کرده و هر کدام را به دو قسم روشن و غیر روشن تقسیم کرده، تنها تشخیص قسم دوم از هر یک را وظیفه فقیه دانسته است.

[۹] سید محسن حکیم، مستمسک العروه الوثقی، ج۱، ص ۱۰۵، انتشارات کتابخانه مرعشی نجفی.

در ابن باب، دیدگاه چهارمی نیز وجود دارد که میان موضوع های استنباط شده شرعی و دیگر موضوع ها، جدایی افکنده و تنها، تشخیص دسته نخست را در حوزه کار فقیه قرار می‌دهد.

[۱۰] سید محمد کاظم طباطبایی یزدی،عروه الوثقی، ج۱، ص۶۷.

بنابراین، اصل این‌که موضوع شناسی در حوزه کار فقیهان قرار دارد، همگان بر آنند و اختلاف، تنها در قلمرو وظیفه فقیهان در این باب است.

موضوع شناسی علمای گذشته

در گذشته، که هنوز شاخه های گوناگون دانش رشد نکرده بود و دایره نیازها گسترش نیافته بود، فقیهان برای فهم دقیق موضوع های زمان خود، به شناخت دانش های مربوط به آن‌ها روی آورده و جلو دار مردم روزگار خود بودند، به ویژه در مساله ستاره شناسی که از راه های تعیین قبله و عدد ماه به شمار می‌رفت. در ریاضیات و هندسه و سایر دانش‌ها نیز فقیهان و عالمان پیشین اهتمام بسیار داشتند و از آن در راه کشف و تشخیص موضوع‌ها بهره می‌گرفتند.

موضوع شناسی محقق اردبیلی

محقق اردبیلی، در بحث قبله از ملاقاتی که با دایی خود، که متخصص در هیئت بوده، داشته و از محضر ایشان دانش هیئت را فرا نگرفته است، چنین می‌نویسد :
«و صلت الیه فی الحضره الشریفه القرویه علی ساکنها الصلاه و التحیه و کنت مریضا فی بعض تلک المده و غافلا فی البعض غیر شاکر لتلک النعمه حتی فارقنی و ارجو من الله الکریم ان لا یؤاخذنی بل یمن علی مره اخری بالتشرف الی صحبته و نیل اخذ الضروری من هذا العلم و سایر العلوم الحقیقی الضروری من جنابه…»

[۱۱] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۷۲، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

در نجف اشرف، که بر ساکنان آن درود و تحیت باد، به محضر ایشان، شرفیاب شدم. بخشی از این مدت را مریض بودم و بخش دیگر را در غفلت به سر بردم شکر این نعمت را به جا نیاوردم، از دستم خارج شد. امیدوارم خدای متعال من را بر این کوتاهی باز خواست نکند و بر من منت نهد و بار دیگر توفیق تشرف به محضر ایشان را به من بدهد، تا مسائل مورد نیاز این دانش و دیگر دانش های ضروری را از محضر این دانشمند، فرا گیرم.
این سخن، به روشنی، تلاش فقیهان را برای فرا گرفتن دانش‌هایی که به گونه ای در موضوع شناسی مسایل دین اثر گذارند، نشان می‌دهد.
اینک نمونه‌هایی از مواردی را که وی در کتاب مجمع الفائده و البرهان به موضوع شناسی پرداخته لعل می‌کنیم :
غنا

[۱۲] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۸، ص۵۷، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، کتب ضلال

[۱۳] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۷۵، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، کهانه

[۱۴] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۷۹، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، شعبده

[۱۵] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۸۱، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، قیافه

[۱۶] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۸۰، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، غش

[۱۷] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۸۲، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، تدلیس الماشطه

[۱۸] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۸۳، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، مقاسمه

[۱۹] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۹۷، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، نجش

[۲۰] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۱۳۶، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، مرابحه

[۲۱] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۳۶۸، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

و مواضعه، عیب

[۲۲] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۴۲۲، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، ارش

[۲۳] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۲، ص۴۲۷، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، شفعه

[۲۴] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۹، ص۸، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، حجر

[۲۵] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۹، ص۱۸۱، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، ضمان

[۲۶] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۹، ص۲۸۲، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، کفاله

[۲۷] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۹، ص۳۱۴، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، اجاره

[۲۸] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۵، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، مزارعه

[۲۹] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۹۳، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، مساقات

[۳۰] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۱۲۰، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، جعاله

[۳۱] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۱۴۵، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، غصب

[۳۲] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۴۹۱، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

، هبه

[۳۳] محقق اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۰، ص۵۶۱، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، قم.

و… وی در موارد بالا، ابتدا موضوع را شرح می‌دهد و اقسام هر یک را بر می‌شمارد و سپس به بیان حکم هر یک می‌پردازد.

زوایای شرح موضوع

بی گمان، استنباط حکم، بدون شناخت دقیق موضوع و شرح زوایای گوناگون آن، اشتباه است و فقیه را از جاده حقیقت بیرون می‌برد و از دست یافتن به حکم الهی محروم می‌سازد.
بر فقیه لازم است هنگام استنباط حکم الهی دقت کند که آیا عنوانی که در دلیل آمده، به طور مطلق، موضوع حکم است، یا مشروط به آگاهی است، مثلا آیا ازدواج زنی که در عده است، به طور مطلق، حرام بودن همیشگی را در پی دارد، یا به شرط آگاهی به حکم و موضوع

[۳۴] امام خمینی، تحریر الوسیله، ج۲، ص۲۸۱.

؟
یا نجس بودن بدن و لباس نمازگزار که باطل کننده نماز است، آیا نجس واقعی باطل کننده است، یا نجسی که نمازگزار به آن آگاهی داشته باشد و…
و نیز دقت کند آیا موضوع مرکب است یا بسیط. مثلا آیا سفر برای صید، موضوع حرام بودن است یا سفر برای صید به قصد لهو؟ و…
بعد دیگری که در موضوع باید شرح شود این است که آیا موضوع از موضوع های شرعی است که معیار در فهم معنای آن، خود شرع است یا از موضوع های عرفی است که معیار در فهم معنای آن و تشخیص قلمرو آن، با عرف باشد ؟ آیا بر فرض که عرفی است از موضوع های ثابت عرفی است، یا از موضوع های دگرگون شونده؟
همچنین بر فقیه بایسته است دقت کند:
آیا موضوع به گونه مطلق مورد توجه بوده است یا مقید به زمان و شرایط خاص است که اکنون آن شرایط وجود ندارد بعضی از روایات به خوبی دلالت دارند که گاهی حکم در ظرف خاص روی موضوع خاص وارد شده و همیشگی و همه جایی نیست.
این روایات، وظیفه فقیه را در تشخیص موضوع‌ها سنگین تر می‌کنند. مثلا، پاره ای از روایات، دلالت دارند که پیامبر (ص) از نگهداری بیش از سه روز گوشت قربانی در منی نهی فرموده است، اما در روایات دیگری، امام صادق و امام باقر (ع) می فرمایند:
این ممنوع بودن، در شرایط ویژه مانند فقر و… بوده و حکم همیشگی نیست:
«عن ابی جعفر (ع) کان النبی (ص) نهی ان تحبس لحون الاضحی فوق ثلاث ایام من اجرل الحاجه فاما الیوم فلا باس»

[۳۵] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۴۸، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

این که پیامبر (ص) از نگهداری بیش از سه روز گوشت قربانی باز داشته بود، به سبب نیاز مردم بود، اما امروز نگهداری بیش از سه روز مانعی ندارد.
یا در مورد فرار از وبا ، روایاتی از پیامبر گرامی اسلامی (ص) نقل شده که آن حضرت فرمود :
«فرار از وبا فرار از جنگ است»
امام صادق (ع) می فرماید :
«فرار از وبا اشکالی ندارد. آن روایتی که از پیامبر در مورد نهی از فرار از وبا نقل شده، به خاطر این بوده که در میدان نبرد با دشمن، و با آمد و شماری به بهانه فرار از وبا، از جنگ فرار می‌کردند. در چنین شرایطی، پیامبر (ص) فرمود فرار از وبا، فرار از جنگ است، تا سپاهیان پایگاه های خود را رها نکنند»

[۳۶] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۴۲۹، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

یکی دیگر از دقت‌هایی که فقیه در موضوع شناسی باید به کار برد، سنجیدن بین موضوع مورد بحث با موضوع لسان دلیل هاست. برای دست یابی به نسبت واقعی میان این دو، بر فقیه است هم موضوعی را که در مقام بیان حکم شرعی آن است و هم آن موضوعی را که در لسان دلیل‌ها آمده به گونه دقیق و کامل بشناسد، آن گاه به سنجش میان آن دو، به پردازد.

زوایای شرح موضوع از نگاه محقق اردبیلی

یکی از ویژگی های شیوه اجتهادی محقق اردبیلی، توجه به زوایای گوناگون موضوع است که اینک به موارد آن اشاره می‌کنیم :
۱. تشخیص دقیق موضوع و مقایسه موضوع مورد بحث با موضوع لسان دلیل. وی برای شناخت دقیق موضوع مورد بحث، ابتدا دسته بندی می‌کند و پس از شناسایی دقیق موضوع، به بیان حکم آن می‌پردازد، مثلا در بحث از مجسمه سازی، پس از اشاره به دیدگاه علامه: (ظاهر سخن مصنف این است که مجسمه سازی مطلقا حرام است) می نویسد :
«ظاهر این است که نقش پنج قسم است :
رنگ آمیزی و نقش و نگاری ، بدون این‌که نمودار شکل و صورت موجودی باشد، به اتفاق فقیهان، جایز است.
تصویر موجودات جاندار ، به گونه مجسمه، حرام است، به اتفاق فقیهان. سه صورت باقی‌مانده دیگر که عب