توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint :

مکتب حنفی اهل سنت

در سده‌های ۲ و ۳ ق/ ۸ و ۹ م، در خراسان مکتبی در حال شکل گرفتن بود که نظام اعتقادی خود را بر گرفته از آراء ابوحنیفه می‌دانست و برخی شاگردان عراقی او چون ابویوسف، محمد بن حسن، زفر بن هذیل و حسن‌ بن زیاد لؤلؤی را به عنوان پیش‌گامان مکتب خود قلمداد می‌کرد.
این مکتب که از آن به «پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint» تعبیر می‌کنیم، صرف‌نظر از تفکر ارجاء و ثمرات اعتقادی آن، در دیگر مسائل اعتقادی اختلاف ویژه‌ای با اصحاب حدیث نداشت.

فهرست مندرجات

۱ – کانون رواج
۲ – پیشینه مکتب
۲.۱ – مشایخ خراسانی
۲.۲ – کهن‌ترین اعتقادنامه
۲.۳ – مشایخ عراقی
۳ – پیشینه اطلاق اصطلاح
۴ – اعتقادنامه‌ها
۴.۱ – روایت ابوعصمه
۴.۲ – روایت ابویوسف
۴.۳ – کهن‌ترین متن اعتقادی
۵ – دوره امیر اسماعیل سامانی
۵.۱ – نگارش السواد الاعظم
۵.۲ – نگارش کتاب طحاوی
۵.۳ – مقایسه دو کتاب
۵.۴ – رابطه با صوفیه
۵.۵ – گرایش کلامی
۵.۶ – متن جدید الفقه الاکبر
۵.۷ – الفقه الاکبر دو
۵.۸ – ترجمه السواد الاعظم
۶ – دوره غزنویان
۶.۱ – دوره افول
۶.۲ – کم‌رنگ شدن ارجاء حنفی
۶.۳ – نزدیک شدن به کلام اشعری
۶.۴ – الفقه الاکبر سه
۶.۵ – ادبیات اعتقادی
۷ – دوره دولت عثمانی
۸ – ضراریه
۹ – مقالات مرتبط
۱۰ – فهرست منابع
۱۱ – پانویس
۱۲ – منبع

کانون رواج

مهم‌ترین کانون رواج پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint، سرزمین ماوراءالنهر و به ویژه دو شهر سمرقند و بخارا بود و اوج شکوفایی آن به دوره سامانیان (۲۶۱ـ۳۸۹ ق/ ۸۷۵ـ۹۹۹م) باز می‌گشت.

پیشینه مکتب

در واقع آگاهی ما درباره پیشینه این مکتب تا میانه سده ۳ ق/ ۹م بسیار اندک است.

مشایخ خراسانی

در کتاب السواد الاعظمِ حکیم سمرقندی در فهرستی که از نام بزرگان این مکتب به دست داده شده است، در ردیف شاگردان ابوحنیفه، به جز عراقیانِ یاد شده، از ابوعمرو ضریر نیشابوری و ابن ‌مبارک مروزی عالم اصحاب حدیث نام برده شده و یادی از حماد بن ابی حنیفه، ابومطیع بلخی و ابومقاتل سمرقندی در آن دیده نمی‌شود.

[۱] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۱۴۵ـ۱۴۷، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

هر چند ابن ‌مبارک حنفی نبوده است، ولی یاد او در عداد مشایخ حنفی خراسان در منابع مختلف (مثلاً به این منابع رجوع کنید

[۲] اوزجندی، فخرالدین، ج۱، ص۳، «فتاوی»، در هامش الفتاوی النهدیه، قاهره، ۱۳۲۳ ق.

[۳] محمد بن احمد، طبقات الفقهاءالشافعیه، ج۱، ص۱ـ۲، به نقل از یک منبع قدیم حنفی، عبادی، به کوشش گوستا ویتستام، لیدن، ۱۹۶۴م.

)، نشان از جای‌گاه او نزد حنفیان خراسان دارد.
این احتمال دور نیست که محیط سنت‌گرای مرو، زیست‌گاه ابن ‌مبارک، یکی از کانون‌های نخستین برای پای گرفتن پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint بوده باشد.
در این مورد علاوه بر هواداری ابن ‌مبارک از ابوحنیفه، حضور ابوعصمه نوح‌ بن ابی مریم از شاگردان میانه‌روِ ابوحنیفه که به عنوان قاضی شهر به مرو آمده بود، می‌توانست نقش مؤثری ایفا نماید.

کهن‌ترین اعتقادنامه

گفتنی است که یکی از کهن‌ترین اعتقادنامه‌های این مکتب متن کوتاهی به روایت نوح‌ بن ابی مریم از ابوحنیفه است.
به علاوه همو بود که سعی داشت حنفیان را متقاعد کند که ابوحنیفه در مورد جواز قرائت غیر عربی در نماز از فتوای خود عدول نموده است.

[۴] علاءالدین بخاری، عبدالغزیز بن احمد، ج۱، ص۲۵، کشف الاسرار، استانبول ۱۳۰۸ق.

مشایخ عراقی

در دوره تابعان شاگردان ابوحنیفه، در السواد الاعظم بدون آن‌که نامی از ابن ‌ثلجی و بشر مریسی برده شود، از مشایخ عراقی تنها نام ابوسلیمان جوزجانی به میان آمده که نزدیکی افکارش به اصحاب حدیث مشهور بوده است.
علاوه بر او نام برخی عالمان خراسانی چون خلف‌ بن ایوب بلخی (د ۲۰۵ ق)، عصام‌ بن یوسف بلخی (د ۲۱۵ ق)، شداد بن حکیم بلخی (د ۲۲۰ ق)، احمد بن حرب نیشابوری (د ۲۳۴ ق)، ابوحفص کبیر بخاری (د ۲۶۴ ق) و محمد بن سلمه بلخی (د ۲۷۸ ق) به عنوان داعیه‌داران این مکتب در سده‌های ۲ و ۳ ق/ ۸ و ۹م ذکر شده است.

[۵] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۱۴۶ ـ ۱۴۷، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

پیشینه اطلاق اصطلاح

پیشینه کاربرد اصطلاح «اهل السنه و الجماعه» در آثار خراسانیان دست کم به میانه سده ۳ ق باز می‌گردد (مثلاً به این منبع رجوع کنید

[۶] دارمی، عثمان بن سعید، الردعلی بشر المریسی، ص۱۰۸، به کوشش محمد حامد فقی، بیروت، دارالکتب العلمیه.

) و این اصطلاح در آن روزگار بر حنفیان عدل‌گرا اطلاق نمی‌گشت.
پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint در سده ۳ ق تلاش بر آن داشت که تاریخ اطلاق عنوان «اهل السنه و الجماعه» بر خود را به زمان ابوحنیفه باز گرداند (روایت ابوعصمه و ابویوسف در سطور بعد).

اعتقادنامه‌ها

به هر روی آن‌چه از عقاید این مکتب پیش از میانه سده ۳ ق در دست است، اعتقادنامه‌هایی مرکب از چند بند است که بیش‌تر به نشان دادن تضاد این مکتب با مکاتب مخالف، به ویژه شیعه، خوارج و معتزله تکیه دارند و برای حصول این مقصود، نظرگاه‌های اعتقادی و فقهی را با یکدیگر در آمیخته‌اند.

روایت ابوعصمه

یکی از بارزترین نمونه‌ها روایتی است که در آن ابوعصمه نوح بن ابی مریم از ابوحنیفه درباره اهل سنت و جماعت پرسش کرده و ابوحنیفه در پاسخ، ویژگی آنان را تفضیل شیخین، حب ختنین، مسح بر خفین، تکفیر نکردن احدی به جهت ارتکاب گناه، ایمان به «القدر خیره و شره من الله»، سخن نگفتن درباره خداوند (به شیوه متکلمان) و حلال شمردن نبیذ خرما دانسته است.

[۷] ابواللیث سمرقندی، نصر بن حمد، بستان العارفین، ص۱۸۷، در هامش تنبیه الغافلین، دهلی، کتابخانه اشاعه الاسلام.

روایت ابویوسف

نمونه دیگر روایتی است به نقل ابویوسف از ابوحنیفه درباره همان سؤال که پاسخ آن به روایت ابوعصمه نزدیک است، ولی در آن از تصدیق به مفاهیم مربوط به معاد چون عذاب قبر و نظایر آن و نیز عدم حملِ معاصی بر خداوند نیز سخن رفته است.

[۸] خوارزمی، قاسم بن حسین، ج۲، ص۱۵۴۵، «ضرام السقط» ضمن شروح سقط الزند، قاهره، ۱۳۸۳ ق /۱۹۶۴.

در هر دو روایت از عدم تکفیر مرتکب کبیره سخن رفته که با عقاید مرجئه و اصحاب حدیث هر دو سازگار است.
متون مشابهی نیز در دست است که به صحابه، تابعین، ابوحنیفه، فقیهان حنفی و جمعی از رجال صوفیه نسبت داده شده و مضمون آن‌ها بیش‌تر ذکر عقاید مربوط به ارجاء، چون عدم استثنا در ایمان، زیادت و نقصان ناپذیری ایمان، خوف و رجا برای عاصیان و نیز ذکر وجوه افتراق فقهی حنفیان از شیعیان و شافعیان است (برای نمونه‌های آن، به این منبع رجوع کنید

[۹] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۱۴۲ـ۱۵۲، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

).

کهن‌ترین متن اعتقادی

کهن‌ترین متن اعتقادی پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint که با وجود تفصیل نصبی، هنوز خصوصیات محتوایی روایات کوتاه قدیم را حفظ نموده، کتاب الوصیه منسوب به ابوحنیفه است.
تمایز آشکار آن با روایت یاد شده، طرح مسائل تازه‌ای چون: تعریف ایمان، بحث از صفات خداوند، خلق قرآن، خلق اعمال و استطاعت، تکیه بر مفاهیم مربوط به معاد، چون حقانیت عذاب قبر، شفاعت کبائر و مخلوق بودن فناناپذیری بهشت و جهنم و تصدیق رؤیت خداوند – بدون تشبیه – است.
به علاوه در این متن، تفضیل خلفای چهارگانه به ترتیب خلافت آنان دیده می‌شود.
چنان‌چه ولفسون یاد کرده است، این متن در طرح مسأله خلق قرآن از تعالیم ابن ‌کلاب (د بعد از ۲۴۰ق/۸۵۴م) تأثیر پذیرفته و بنابر این، تألیف آن به تخمین در میانه سده ۳ ق واقع شده است.

دوره امیر اسماعیل سامانی

حرکت بعدی در دوره حکومت امیر اسماعیل سامانی (۲۷۹ـ۲۹۵ ق/ ۸۹۲ـ۹۰۸ م) صورت گرفت.

نگارش السواد الاعظم

عالمان حنفی اهل سنت و جماعت، امیر اسماعیل را بر آن داشتند تا از پای گرفتن مکاتب مخالف در حوزه ماوراءالنهر جلوگیری نماید و در جهت تحقق این امر، امیر سامانی از حکیم سمرقندی خواست تا در کتابی عقاید «اهل سنت و جماعت» را گرد آورد و بدین ترتیب کتاب السواد الاعظم نوشته شد.

[۱۰] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۱۷ ـ ۲۰، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

نگارش کتاب طحاوی

در همین دوران، عالم حنفی دیگری در محیط سنت‌گرای مصر به تدوین یک اعتقادنامه دست یازید.
او ابوجعفر طحاوی بود که در کتاب عقیده خود، افکار بسیار نزدیک با تعالیم السواد الاعظم را عرضه نمود.
به درستی دانسته نیست که این تعالیم چگونه به مصر رسیده است، ولی وجود عقیده طحاوی، خود دلیل قاطعی است که نشان می‌دهد تعالیم پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint محدود به خراسان نبوده و در سرزمین‌های دیگر تا مصر کمابیش نفوذ داشته است.

مقایسه دو کتاب

دو کتاب السواد الاعظم حکیم سمرقندی و عقیده طحاوی به رغم اختلاف محیط تألیف، وجوه اشتراک بسیاری دارند.
علاوه بر موارد اشتراک هر دوِ آن‌ها با کتاب الوصیه، مسائلی چون احتمال زیان رساندن گناهان به مؤمن، جاودان نماندن مؤمن در آتش، خوف و رجا برای عاصی، تکیه بر خوش‌بینی نسبت به جمیع اصحاب پیامبر (ص)، بهشتی بودن عشره مبشره ، نفی تشبیه در صفات خداوند، سودبخش بودن دعا برای مردگان، نماز گزاردن در پی امام فاجر، لزوم اطاعت سلطان و ترک شمشیر، تشویق به تلاش برای کسب روزی و تفضیل انبیا بر جمیع اولیا، از مسائلی است که در الوصیه مطرح نگشته و‌ به طور هم‌زمان در دو اثر خراسانی و مصری طرح شده است.
نکته جالب‌تر این است که هر دو اثر، در آغازِ سخن عقاید خود را به ابوحنیفه منسوب ساخته، آن را مذهب «اهل سنت و جماعت» دانسته‌اند.

[۱۱] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۲۲، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

[۱۲] طحاوی، احمد بن محمد، ج۱، ص۷، العقیده الطحاویه، بیروت ۱۴۰۸ق /۱۹۸۸م.

در مقایسه بین دو اثر یاد شده، السواد الاعظم با الوصیه بیش‌تر قرابت دارد و مسأله عدم استثنا در ایمان و جدایی عمل از ایمان که از فروع ارجاء حنفی و از مشترکات الوصیه و السواد الاعظم است، در عقیده طحاوی مطرح نگشته و ممکن است دلیل، آن باشد که طحاوی سعی داشته است تا کمتر در محیط مصر بر نظرات ارجائی تکیه نماید.

رابطه با صوفیه

حنفیان اهل سنت و جماعت با تعالیم صوفیه پیوندی دیرینه داشتند و در السواد الاعظمِ حکیم سمرقندی

[۱۳] حکیم سمرقندی، اسماعیل بن محمد، ج۱، ص۱۴۸ ـ ۱۵۲، السوادالاعظم، ترجمه کهن فارسی، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۸ش.

دیده می‌شود که مؤلف، شماری از زاهدان و صوفیان نخستین چون ذوالنون مصری، فضیل بن عیاض، بایزید بسطامی و ابراهیم ادهم را در زمره مشایخ مکتب به شمار آورده است.
شاید به سبب همین نزدیکی بود که طبقات نویسان خراسانیِ صوفیه چون هجویری

[۱۴] هجویری، ج۱، ص۵۰، جم، علی بن عثمان، کشف المحجوب، به کوشش و النتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۳۴۴ ق/ ۱۹۲۶ م.

و عطار نیشابوری

[۱۵] عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۲۴۰ به‌ بعد، تذکره الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۳ش.

ابوحنیفه را در شمار نخستین صوفیان یاد کردند و در ذکر مناقب او تا بدان‌جا پیش رفتند که از زبان پیامبر (ص) بشارتی به قدوم او نقل کنند.

[۱۶] عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۲۴۰ به‌ بعد، تذکره الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۳ش.

گرایش کلامی

در زمانی مقارن با تألیف السواد الاعظم، گرایشی کلامی نیز در میان حنفیان اهل سنت و جماعت در سمرقند پدید آمد که با گرایش کلامی ابوالحسن اشعری در عراق قابل قیاس بود.
آغازگرِ این گرایش ابومنصور ماتریدی بود که نظریه ارجاء و افکار سنت‌گرایانه حنفیان را در قالب یک نظام کلامی شکل داد، کلامی که بعدها به نام وی کلام ماتریدی خوانده شد و در تاریخ کلام اسلامی به عنوان نزدیک‌ترین مکاتب به کلام اشعری مطرح بود.

متن جدید الفقه الاکبر

با شکل‌گیری اعتقادات پاورپوینت کامل مکتب حنفی اهل سنت و جماعت ۸۹ اسلاید در PowerPoint، چون متن قدیم الفقه الاکبر که در خراسان تداول داشت، از جهت ساختار اعتقادی نمی‌توانست با این مکتب سازگار باشد، به تدریج متن جدیدی با همان نام الفقه الاکبر، جای‌گزین آن گردید.
عبارات آغازین «شرح الفقه الاکبر» منسوب به ماتریدی،

[۱۷] شرح الفقه الاکبر، منسوب به ابومنصور ماتریدی، ج۱، ص۲، الرسائل السبعه فی العقائد، حیدرآباددکن ۱۴۰۰ ق /۱۹۸۰ م.

از هر مؤلفی که بوده باشد، حکایت از آن دارد که از ابومنصور ماتریدی خواسته شده بود تا شرحی بر الفقه الاکبر (قدیم) بنویسد، شرحی که بتواند مشکلات ناسازگاری متن کوتاه کتاب با عقاید مکتب را از میان بردارد و بین محتوای آن متن و تعالیم مکتب، پیوندی برقرار سازد.
این گزارش با یک مقایسه بین عقیده منسوب به ماتریدی و شرح الفقه الاکبر تا اندازه‌ای تأیید می‌گردد (به ویژه، به این منبع رجوع کنید.

[۱۸] طحاوی، احمد بن محمد، ج۱، ص۲۱، العقیده الطحاویه، بیروت ۱۴۰۸ق /۱۹۸۸م.

[۱۹] طحاوی، احمد بن محمد، ج۱، ص۴۵، العقیده الطحاویه، بیروت ۱۴۰۸ق /۱۹۸۸م.

به هر روی وظیفه شرح کردن الفقه الاکبر قدیم را یکی از حنفیان اهل سنت و جماعت به انجام رسانید و شرحی بر آن تألیف کرد که در پاره‌ای موارد بیش از آن‌که شرح باشد، توجیه است.

الفقه الاکبر دو

اما به زودی تعالیم مکتب که برگرفته از آراء ابوحنیفه تلقی می‌شد، در قالب متنی مفصل‌تر از متن قدیم، تدوین گردید که از آن به الفقه الاکبر (۲) یاد می‌کنیم.
وجود برخی تعابیر فلسفی در این متن، چون سخن از جوهر و عرض و کاربرد «لا من شیء»

[۲۰] الفقه الاکبر، منسوب به ابو حنیفه، ج۱، ص۳، ضمن «شرح الفقه الاکبر» الفقه الاکبر، منسوب به همو، قاهره، مکتبه محمد علی صبیح واولاده.

و برخی دیگر از قراین در متن، موجب شده است که زمان تألیف آن پس از پیدایش کلام اشعری و در میانه سده ۴ ق/ ۱۰ م برآورد شود.
این برآورد با تحلیل متن الفقه الاکبر (۲)، مقایسه آن با متن قدیم و یافتن جای‌گاه آن در میان کتب اعتقادی مکتب حنفی تأیید می‌گردد.
در مقایسه بین این متن و دو کت