توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مفهوم جبر و اختیار ۶۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۶۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مفهوم جبر و اختیار ۶۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مفهوم جبر و اختیار ۶۳ اسلاید در PowerPoint :

جبر و اختیار عقلی

جبر و اختیار، از مسائل مهم در علم کلام و فلسفه در باره افعال انسان  است.

فهرست مندرجات

۱ – منظور از جبر
۱.۱ – جبر از دیدگاه اهل کلام
۱.۲ – جبر در اصطلاح فلسفه
۲ – منظور از اختیار
۳ – لفظ اختیار در قرآن
۴ – موضع بحث جبر و اختیار
۵ – ارتباط مسئله جبر و قدر
۶ – فهرست منابع
۷ – پانویس
۸ – منابع

منظور از جبر

لغت جبر از اضداد ، یعنی دارای معانی مقابل، است و به معانی مختلف به کار می‌رود، از جمله به معنای شکسته بستن، التیام یافتن استخوان شکسته، نیکو حال گردانیدن یا نیکو حال شدن ( متعدی و لازم )، به ستم به کاری واداشتن، علوّ و بلندی ، نیرو و عظمت .

[۱] حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «جبر»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت (بی تا).

[۲] محمدبن احمد ازهری، تهذیب اللغه، ذیل «جبر»، ج ۱۱، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (بی تا).

[۳] محمد پادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسی، ذیل «جبر»، چاپ محمد دبیر سیاقی، تهران ۱۳۶۳ ش.

[۴] عبدالرحیم بن عبدالکریم صفی پوری، منتهی الارب فی لغه العرب، ذیل «جبر»، چاپ سنگی تهران ۱۲۹۷ـ ۱۲۹۸، چاپ افست ۱۳۷۷.

[۵] محمدبن محمدنصیرالدین طوسی، رساله جبر و اختیار، ج۱، ص۱۶، در دو رساله فلسفی در بیان اراده انسان، تهران: نشر علوم اسلامی، ۱۳۶۳ش.

[۶] ابن قیّم جوزیّه، شفاءالعلیل فی مسائل القضاء و القدر و الحکمه و التعلیل، ج۱، ص۲۰۷، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

واژه جبر در قرآن مجید به کار نرفته، اما جبّار به عنوان اسمی از اسماءاللّه به کار رفته است

[۷] حشر/سوره۵۹، آیه۲۳.

و به احتمال بسیار به معنای بلندمرتبه و با عظمت است، چنانکه طبرسی در مجمع البیان

[۸] حشر: ۲۳، طبرسی، تفسیر مجمع البیان.

نوشته که جبار، عظیم الشأن در ملک و سلطان است و سزاوار نیست جز خدای تعالی کسی با این اطلاق بدان موصوف شود.

جبار همچنین به عنوان وصفی از اوصاف انسانها، در قرآن

[۹] مائده/سوره۵، آیه۲۲.

[۱۰] مریم/سوره۱۹، آیه۱۴.

[۱۱] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۳۰.

[۱۲] قصص/سوره۲۸، آیه۱۹.

به کار رفته که با معانی سرکش ، ستمکار و زورگو مناسب است.

در صحاح

[۱۳] اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح فی اللغه و العلوم، ذیل «جبر»، چاپ ندیم مرعشلی و اسامه مرعشلی، بیروت ۱۹۷۴.

آمده که جبر خلاف قدر است.

ابوعبید قاسم بن سلّام (متوفی ۲۲۲ یا ۲۲۳ یا ۲۲۴)، متفنن در علوم قرائت و فقه و عربیت و اخبار ، گفته که جبر به این معنی کلام مولد است (ابوعبید قاسم بن سلّام، ذیل «جبر»).

جبر از دیدگاه اهل کلام

جبر از دیدگاه اهل کلام ، تثبیت قضا و قدر است؛ اِسناد فعل بنده به خداست؛ افراط در تفویض امور به خدای تعالی است به گونه ای که انسان همچون جماد تصور می‌شود که از خود اراده و اختیار ندارد

[۱۴] محمد اعلی بن علی تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۹۹، بیروت: دارصادر، (بی تا).

نفی فعل از عبد و اضافه آن به پروردگار است.

[۱۵] محمدبن عبدالکریم شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۸۵، چاپ محمد سیدکیلانی، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

به گفته شیخ مفید (متوفی ۴۱۳)، متکلم امامی ،

[۱۶] محمدبن محمد مفید، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ج۱، ص۱۴، ویلیها رساله شرح عقائد الصدوق، او، تصحیح الاعتقاد، چاپ عباسقلی ص وجدی (واعظ چرندابی)، تبریز ۱۳۳۰ ش.

جبر وا داشتن کسی بر عملی و ناگزیر ساختن او به آن کار، با استفاده از قهر و غلبه ، است و حقیقت جبر پدید آوردن فعل است به وسیله خلق بدون آن‌که برای رد این فعل قدرتی داشته باشد یا بتواند از وجود آن فعل توسط خود جلوگیری کند.

به نظر خواجه نصیرالدین طوسی ،

[۱۷] محمدبن محمدنصیرالدین طوسی، رساله جبر و اختیار، ج۱، ص۲۶، در دو رساله فلسفی در بیان اراده انسان، تهران: نشر علوم اسلامی، ۱۳۶۳ش.

مجبور به کسی گفته می‌شود که فعل و عدم فعل او به خواست او نباشد بلکه به خواست غیر باشد یا بر وجهی دیگر باشد، چنانکه اگر بخواهد یا نخواهد فعل از او محقق و موجود شود.

جبر در اصطلاح فلسفه

جبر در اصطلاح اهل فلسفه ، که می‌توان آن را جبر تکوینی یا موجَبیّت نیز نامید، با ضرورت و اصل علیت و عدم تخلف معلول از علت تامه ارتباط تام دارد، یعنی امکانی در عالم نیست و انسان نیز، مانند سایر کائنات، در افعال و اعمال و حرکات و سکنات خود، از جمله اعمال و افعالِ به اصطلاح اختیاری ، محکوم ضرورت و تحت تأثیر عوامل و علل داخلی و خارجی است و چون آن عوامل تحقق یابند، به اقتضا و ایجاب آنها، صدور اعمال و افعال از انسان واجب و ضروری می‌گردند و در نهایت می‌توان گفت که جبر همان ضرورت، و اختیار عدم ضرورت افعال انسان در نظام کل هستی است که به علم اعلی “، فلسفه کلی و حکمت متعالی مرتبط است.

[۱۸] محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج۱، ص۳۷۱ـ۳۷۲، تهران ۱۳۳۷ ش، چاپ افست قم (بی تا).

[۱۹] پاورقی مطهری، محمدحسین طباطبائی، ج۳، ص۱۴۸ـ ۱۵۰، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری، تهران ۱۳۶۸ـ ۱۳۷۰ ش.

منظور از اختیار

اختیار، مشتق است از «خار»، به معنای نیکو و گزیده و صاحب خیر گردید.

«خار الشی ء» یعنی آن چیز را برگزید.

اختیار به معنای برگزیدن، به خواست خود دل به چیزی نهادن و برتری دادن چیزی به امور دیگر است.

[۲۰] عبدالرحیم بن عبدالکریم صفی پوری، منتهی الارب فی لغه العرب، ذیل «خیر»، چاپ سنگی تهران ۱۲۹۷ـ ۱۲۹۸، چاپ افست ۱۳۷۷.

بنا بر نوشته راغب اصفهانی ،

[۲۱] حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «خیر»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت (بی تا).

اختیار، طلب خیر و انجام دادن کار خیر است.

بنا بر قولی در عرف اهل کلام ، اختیار به معنای عملی است که بدون اکراه از انسان سر زند.

مختار، صاحب اختیار، گزیننده و گزیده است.

به عبارت دیگر، مختار از الفاظ مشترک است؛ هم به کسی گفته می‌شود که آنچه را خیر می‌داند انجام می‌دهد ( اسم فاعل از اِختارَ)، هم به فعلی گفته می‌شود که از روی اختیار انجام پذیرد ( اسم مفعول از اِختارَ) یعنی هم در سیاق فاعل به کار می‌رود هم در سیاق مفعول.

[۲۲] حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «خیر»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت (بی تا).

بنا به نوشته خواجه نصیرالدین طوسی (نصیرالدین طوسی، ذیل «خیر»)، در اصطلاح متکلمان به کسی مختار می‌گویند که اگر بخواهد، فعلی را انجام می‌دهد و اگر نخواهد، انجام نمی‌دهد.

لفظ اختیار در قرآن

لفظ اختیار در قرآن به کار نرفته ولی «إختار»،

[۲۳] اعراف/سوره۷، آیه۱۵۵.

«إخترتک»،

[۲۴] طه/سوره۲۰، آیه۱۳.

«یختار»،

[۲۵] قصص/سوره۲۸، آیه۶۸.

«إخترناهم»،

[۲۶] دخان/سوره۴۴، آیه۳۲.

«یتخیّرون»

[۲۷] واقعه/سوره۵۶، آیه۲۰.

و «تخیّرون»

[۲۸] قلم/سوره۶۸، آیه۳۸.

به کار رفته است.

موضع بحث جبر و اختیار

موضوع بحث و محل نزاع در مسئله جبر و اختیار ، افعال ارادی بندگان (مانند خوردن ، خوابیدن ، سخن گفتن) است، نه امور تکوینی (مانند کوتاهی و بلندی قد)، نه افعال طبیعی بدن انسان (همچون جریان خون و ضربان قلب ، و حرکات پلک چشم ) و نه افعال اضطراری (مانند حرکت دست مرتعش و سقوط بدون اراده و اختیار شخص از مکانی بلند)؛ زیرا این افعال و امور، بنا بر اتفاق آرای متنازعانِ در این مسئله، از اختیار و اراده انسان خارج و تابع قوانین طبیعی یا اراده ازلی خداوندی است.

[۲۹] علی بن محمد جرجانی، شرح المواقف، ج۸، ص۱۴۵، چاپ محمد بدرالدین نعسانی حلبی، مصر ۱۳۲۵/۱۹۰۷، چاپ افست قم ۱۳۷۰ ش.

[۳۰] عبدالرزاق بن علی لاهیجی، گوهرمراد، ج۱، ص۲۳۴، چاپ سنگی تهران ۱۲۷۷.

[۳۱] پانویس ۱، محمودبن علی عزالدین کاشانی، ج۱، ص۳۰، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، چاپ جلال الدین همایی، تهران ۱۳۶۷ ش.

مسئله جبر و اختیار، به معنای دینی و کلامی، با مسائل اراده ، استطاعت ، قدرت ، علم خداوند به افعال بندگان ، مخصوصاً خلق افعال و قضا و قدر و طلب و اراده ، پیوندی تنگاتنگ دارد.

در متون کلامی، آنجا که از تعلق علم و اراده و قدرت خداوند به افعال بندگان و خلق افعال سخن به میان می‌آید، این مسئله مطرح می‌شود که آیا در افعال بندگان، علم و اراده و قدرت خداوند مؤثر است وقدرت انسان در آن تأثیری ندارد و در واقع خداوند خالق و فاعل افعال انسانهاست یا نه ؟ کسانی که علم و اراده و قدرت خداوند را در افعال بندگان مؤثر، و خلق (پدید آوردن) را از اخص اوصاف او می‌دانند و نسبت خلق را به انسان به هیچ وجهی روا نمی‌دارند، به جبر قائل می‌شوند.

در مقابل اینان، کسانی که در انسان به اراده و قدرت مؤثر در ایجاد و انجام فعل عقیده دارند و او را خالق و فاعل افعالش می‌شناسند، به اختیار قائل اند.

ارتباط مسئله جبر و قدر

در عین حال، باید توجه داشت که عقیده به جبر بیش از همه با عقیده به قضا و قدر محتوم پیوند دارد.

عقیده به قَدَر، به معنای مزبور، مستلزم سلب اختیار و رفع مسئولیت از انسان است، چنانکه در متون کلامی اغلب تحت عنوان «الکلام فی القدر» مسئله جبر و اختیار مطرح می‌شود.

ابوالحسن اشعری (متوفی ۳۲۴)

[۳۲] علی بن اسماعیل اشعری، کتاب اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، ج۱، ص۶۹، چاپ حموده غرابه، مصر ۱۹۵۵.

و ابن حزم ظاهری (متوفی ۴۵۶)

[۳۳] ابن حزم، الفِصَل فی الملل و الاهواء و النحل، ج۳، ص۲۲، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

ذیل این عنوان در باره جبر و اختیار و قائلان به آن‌ها به تفصیل سخن گفته اند.

ابن قیّم جوزیّه (متوفی ۷۵۱) کتاب خود را شفاءالعلیل فی مسائل القضاء و القدر و الحکمه و التعلیل نامیده و در باب هفدهم آن

[۳۴] ابن قیّم جوزیّه، شفاءالعلیل فی مسائل القضاء و القدر و الحکمه و التعلیل، ج۱، ص۱۷۱، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

از کسب و جبر سخن رانده است.

خواجه نصیرالدین طوسی ،

[۳۵] محمدبن محمدنصیرالدین طوسی، تجرید الاعتقاد، ج۱، ص۲۰۰، چاپ محمدجواد حسینی جلالی، (قم) ۱۴۰۷.

لاهیجی

[