توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

تاریخ خانقاه

خانقاه، نهادی متعلق به صوفیان با کاربردهای گوناگونِ تجمع، اقامت، مراسم آیینی و عبادت و آموزش صوفیان و نیز مهمانپذیری رایگان است که در ذیل به تاریخ و پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint پراخته می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – انگیزه ساخت و شکل گیری نهاد صوفیانه خانقاه،
۲ – عوامل تأثیرگذار در شیوه زندگی صوفیانه و خانقاهی در تصوف اسلامی
۳ – خانقاه‌های اولیه منطقه خراسان و شمال ایران
۴ – از معتبرترین نواحی خانقاهی ایران
۵ – منطقه یزد و کرمان از مراکز فعال صوفیان
۶ – خانقاه در دوره تیموریان
۷ – فعالیت مشایخ صوفیه در آذربایجان
۸ – فعالیت مشایخ صوفیه در همدان
۹ – فعالیت مشایخ صوفیه در اصفهان
۱۰ – فعالیت مشایخ صوفیه در سمنان
۱۱ – فعالیت مشایخ صوفیه در شهر ری
۱۲ – ویژگی های معماری در ساخت خانقاه
۱۳ – خانقاه های صوفیه در عصر ایلخانی
۱۴ – ویژگی های خانقاه خانقاه بایزید بسطامی
۱۵ – ویژگی های خانقاه خانقاه شیخ علاالدوله سمنانی
۱۶ – ویژگی های خانقاه خانقاه علیا
۱۷ – ویژگی های خانقاه خانقاه چلبی اوغلو
۱۸ – ویژگی های مجموعه تقی الدین داد
۱۹ – ویژگی های خانقاه خانقاه سیدحسن واقف
۲۰ – ویژگی های خانقاه خانقاه مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی
۲۱ – صوفیه در دوره صفویه
۲۲ – اهل تصوف در دوره افشاریه و زندیه
۲۳ – ویژگی های خانقاه میرزا احمد
۲۴ – مراکز مهم خانقاهی در آسیای مرکزی
۲۵ – معروفترین خانقاه‌های بخارا
۲۶ – ویژگی های مجموعه خانقاهی چاربکر
۲۷ – ساختار کلی بناهای خانقاهی در بخارا
۲۸ – کارکرد های آرامگاه‌های مشایخ صوفی
۲۹ – خانقاه های شهرهای مرو و خَتَلان
۳۰ – آسیای مرکزی یکی از کانونهای تصوف و مراکز مهم خانقاهی
۳۱ – از ویژگیهای خانقاه‌های آسیای میانه
۳۲ – ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint‌های آسیای مرکزی
۳۳ – علاقه نظام خانقاهی در شبه قاره به اهل بیت
۳۴ – مهمترین خانقاه‌های چشتیه
۳۵ – خانقاه‌های طریقت قادریه
۳۶ – ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint شیخ نظام الدین اولیاء
۳۷ – بناهای صوفیانه ای در شبه قاره
۳۸ – چهار طریقه بزرگ صوفیه در چین
۳۹ – ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint نینشیا
۴۰ – علت تفاوت بنای خانقاه نینشیا با مساجد چین
۴۱ – ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint بنچیاو
۴۲ – نامگذاری نهادهای صوفیانه به گنبد
۴۳ – ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint گانسو در ایالت گانسو
۴۴ – شباهت ساختاری بناهای خانقاهی چین با مساجد بزرگ این کشور
۴۵ – پیرامون حرم کعبه یکی از مراکز مهم صوفیان
۴۶ – تأسیس رباط در شهر مکه
۴۷ – بغداد از کانونهای مهم تصوف در جهان
۴۸ – رباطهای تأسیس شده در بغداد
۴۹ – تأسیس رباط و خانقاه در دوره ایلخانان
۵۰ – تبدیل شدن اقامتگاه‌های صوفیان در عراق به تکیه
۵۱ – ویژگی های رباطهای عراق از نظر سطح آموزش
۵۲ – ویژگی های رباطهای عراق به لحاظ کارکرد و معماری
۵۳ – ویژگی های رباطهای ساخته شده تا قرن هفتم
۵۴ – تکیه‌ها در دوره عثمانی
۵۵ – ویژگی بنای رباط‌های عراق
۵۶ – ویژگی بنای رباط‌ها در عهد عثمانی
۵۷ – ترویج تصوف در منطقه آناطولی
۵۸ – طریقت های مؤثر در شکلگیری خانقاه‌های ترکیه
۵۹ – خانقاه‌های آناطولی در اواخر دوره سلجوقی
۶۰ – کارکرد خانقاه‌های دوره عثمانی
۶۱ – مهمترین مجتمع خانقاهی منسوب به مولویه
۶۲ – ورود صوفیان به مناطق اروپایی در قرن هفتم
۶۳ – بناهای خانقاهی به لحاظ معماری مناطق اروپایی
۶۴ – الگوهای تکایا در شهرهای اروپایی
۶۵ – نمونه‌های تکایای موجود در شهرهای اروپایی
۶۶ – تعلیم مریدان توسط زاهدان و عارفان در مصر
۶۷ – نخستین خانقاه رسمی مصر
۶۸ – از نخستین خانقاه‌های اولیه ممالیک
۶۹ – کهن‌ترین خانقاه باقی‌مانده از دوره مملوکی
۷۰ – خانقاه‌های ممالیک بحری در قاهره
۷۱ – خانقاه‌های ممالیک برجی در قاهره
۷۲ – خانقاه‌های ممالیک با نقشه مدرسه در قاهره
۷۳ – امکانات خانقاه‌های دوره عثمانی
۷۴ – نخستین خانقاه رسمی در شام
۷۵ – گسترش ساخت خانقاه‌ها در سوریه
۷۶ – خانقاه بلاط از نخستین خانقاه‌های سوریه
۷۷ – رباط‌ها و خانقاه‌های حلب در عهد ایوبی
۷۸ – فعال بودن زاویه‌های طریقت قادریه
۷۹ – ویژگی‌های زاویه‌های سوریه
۸۰ – خانقاه‌ها در فلسطین
۸۱ – نهادهای صوفیانه در شهر قدس
۸۲ – نهادهای صوفیانه در شمال افریقا
۸۳ – ویژگی مجموعه خانقاهی شهر سَلا
۸۴ – ساخته شدن بزرگترین زاویه اواسط قرن دهم در شهر مراکش
۸۵ – دلائیه طریقت دارای زاویه‌های فعال در مغرب جهان اسلام
۸۶ – معمول شدن ساخت زاویه در تونس
۸۷ – زاویه‌های مشهور در تونس
۸۸ – آغاز ساخت زاویه در لیبی در حدود سده دوازدهم
۸۹ – ویژگی‌های زاویه‌ها در لیبی
۹۰ – افزایش شمار زاویه‌ها در سده سیزدهم
۹۱ – ارتباط تنگا تنگ نقش زاویه‌ها با نشر اسلام در افریقای سیاه
۹۲ – زاویه‌های شناخته شده در آفریقا
۹۳ – ویژگی‌های معماری مقابر مشایخ صوفیه در سودان
۹۴ – انتخاب غار‌ها وکوه‌ها برای اعتکاف
۹۵ – کاربردهای اقامتی و آموزشی خانقاه‌ها
۹۶ – ترکیب خانقاه با عمارتهای دیگر
۹۷ – سماع خانه از اجزای شایان توجه خانقاه
۹۸ – متفاوت بودن قرار گرفتن خانقاه در فضاهای شهری
۹۹ – محل ساخت خانقاه بکتاشی‌ها
۱۰۰ – ویژگی‌های معماری مهمترین مراکز بکتاشی‌ها
۱۰۱ – ساخته شدن خانقاه‌ها در کنار آرامگاه مؤسس طریقت
۱۰۲ – عوامل اضمحلال و روبه زوال رفتن خانقاه‌ها
۱۰۳ – فهرست منابع
۱۰۴ – پانویس
۱۰۵ – منبع

انگیزه ساخت و شکل گیری نهاد صوفیانه خانقاه،

انگیزه ساخت و شکل گیری نهاد صوفیانه خانقاه، باتوجه به گرایش انزواطلبی و ریاضت کشی صوفیان، به آیین‌ها و ادیان پیش از اسلام، مانند بودایی، مانوی، زردشتی و مسیحیت، بی‌شباهت نیست.

[۱] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۷ـ۵۱، تهران ۱۳۶۹ش.

جالب توجه این‌که در متون سده چهارم هنوز از نیایشگاه مانویان با نام خانقاه یاد می‌شده است.

[۲] حدودالعالم، ج۱، ص۱۰۷.

عوامل تأثیرگذار در شیوه زندگی صوفیانه و خانقاهی در تصوف اسلامی

دیرهای راهبان مسیحی و آداب آن‌ها همچون ساده زیستی، پشمینه پوشی، ساخت دیر‌ها در دامنه کوه‌ها و زندگی برادرانه راهبان، از عوامل تأثیرگذار در شیوه زندگی صوفیانه و خانقاهی در تصوف اسلامی شمرده شدهاند.

[۳] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۴۲ـ۴۷، تهران ۱۳۶۹ش.

حتی در کتب صوفیانه سده پنجم مانند طبقات الصوفیه انصاری

[۴] ، طبقات الصوفیه، ص ۸، عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.

ساخت اولین خانقاه را به یکی از امرای مسیحی در رمله شام نسبت داده اند.

[۵] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفخاتالانس، ج۱، ص۳۱ـ۳۲، چاپ مهدی توحیدیپور، (تهران ۱۳۳۷ش).

هرچند در سده‌های بعدتر، امین احمد رازی

[۶] امین احمد رازی، تذکره هفت اقلیم، چاپ محمدرضا طاهری (حسرت)، تهران ۱۳۷۸ش.

[۷] امین احمد رازی، تذکره هفت اقلیم، ج۱، ص۱۰۴، چاپ محمدرضا طاهری (حسرت)، تهران ۱۳۷۸ش.

بانی خانقاه را ابوهاشم دانسته است. به نظر مصطفی جواد

[۸] مصطفی جواد، الربط الصوفیه البغدادیه و اثر‌ها فی الثقافه الاسلامیه، ج۱، ص۱۱، بیروت ۱۴۲۶/۲۰۰۶.

خانقاه در اواسط قرن چهارم کاملا شناخته شده بود و در سراسر قلمرو اسلامی بنا می‌شد.

بر این اساس، باید گفت با تثبیت تصوف در حدود قرن سوم، صوفیان مراکز ویژهای برای گردآمدن، پذیرایی و تعلیم و انجام اعمال صوفیانه بنا کردند و در پایان قرن چهارم و قرن پنجم این مراکز گسترش قابل ملاحظه‌ای یافتند.

خانقاه‌های اولیه منطقه خراسان و شمال ایران

در بنای خانقاه‌های اولیه منطقه خراسان و شمال ایران، صوفیان کرامیّه مؤثر بودند و خانقاه‌هایی در نیشابور و شهرهای دیگر تأسیس کردند. آنان، علاوه بر خانقاه‌های خراسان، در بیت المقدس و مصر و مغرب خانقاه‌هایی ساختند.

[۹] مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۴۱.

[۱۰] مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۱۷۹.

[۱۱] مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۲۳۸.

[۱۲] مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۳۲۳.

[۱۳] مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۳۶۵.

از معتبرترین نواحی خانقاهی ایران

از معتبرترین نواحی خانقاهی ایران می‌توان به فارس اشاره کرد. خانقاه‌های فارس در قرن چهارم و پس از آن، رباط هم نامیده شده اند.

[۱۴] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، ج۱، ص۵۱۸، به انضمام روایت ملخص آن موسوم به انوار المرشدیه فی اسرارالصمدیه، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.

[۱۵] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، ج۱، ص۵۳۳، به انضمام روایت ملخص آن موسوم به انوار المرشدیه فی اسرارالصمدیه، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.

[۱۶] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، ج۱، ص۶۸۱، به انضمام روایت ملخص آن موسوم به انوار المرشدیه فی اسرارالصمدیه، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.

جنید شیرازی در شدّالأزار از چندین رباط نام برده است.

[۱۷] جنید بن محمود جنید شیرازی، شدّ الأَزار فی حطّ الاوزار عن زوّار المزار، ج۱، ص۲۳۸، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۶ش.

[۱۸] جنید بن محمود جنید شیرازی، شدّ الأَزار فی حطّ الاوزار عن زوّار المزار، ج۱، ص۴۰۴، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۶ش.

[۱۹] جنید بن محمود جنید شیرازی، شدّ الأَزار فی حطّ الاوزار عن زوّار المزار، ج۱، ص۴۰۸، چاپ محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۶ش.

اتابکان فارس نیز در ساخت خانقاه اهتمام داشتند. از طریقتهای معروف فارس که در ساخت خانقاه فعال بودند، سلسله روزبهانیه است.

[۲۰] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۱۳ـ۲۱۴، تهران ۱۳۶۹ش.

مرشدیه نیز در کازرون فعال بودند.

[۲۱] هایده لاله و عمادالدین شیخ الحکمایی، «مقدمهای بر شناخت سلسله مرشدیه و بناهای آن»، ج۱، ص۱۶۱، در مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران: ۲۵ـ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۸، ارگ بم کرمان، به کوشش باقر آیتاللّه زاده شیرازی، ج ۳، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۹ش.

منطقه یزد و کرمان از مراکز فعال صوفیان

منطقه یزد و کرمان نیز از مراکز فعال صوفیان بوده است و با سقوط خلافت بغداد و انتقال بخش مهمی از فعالیتهای دینی به کانونهای خانقاهی، برای مدت سه قرن این مناطق، شاهد فعالیتهای گسترده ساخت و ساز خانقاه بود و به ویژه مشایخ دادائیه در این زمینه فعال بودند.

[۲۲] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۱۹، تهران ۱۳۶۹ش.

از بانیان خانقاه‌های یزد امیررکن الدین قاضی، از بزرگان قرن هفتم و هشتم است.

[۲۳] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۰۹ـ۱۱۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.

خانقاه در دوره تیموریان

در دوره تیموریان نیز خانقاه‌ها در این منطقه گسترش یافت. امیر چَخماق و همسرش ستّی فاطمه در ۸۴۰ در خارج شهر یزد خانقاهی با حجره های فراوان برپا کردند.

[۲۴] محمدمفید بن محمود مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ج۳، ص۸۷۵ـ۸۷۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۲ش، چاپ افست ۱۳۸۵ش.

از قرن پنجم به بعد، ساخت خانقاه در کرمان رونق داشت.

[۲۵] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۲۷ـ۲۲۸، تهران ۱۳۶۹ش.

محرابی کرمانی، از خاندان مشایخ باخرزی، تعداد پرشماری از خانقاه‌های کرمان در قرن دهم را نام می‌برد

[۲۶] سعید محرابی کرمانی، کتاب تذکرهالاولیاء محرابی کرمانی، ج۱، ص۱۴۹، یا، مزارات کرمان، چاپ حسین کوهیکرمانی، (تهران) ۱۳۳۰ش.

[۲۷] سعید محرابی کرمانی، کتاب تذکرهالاولیاء محرابی کرمانی، ج۱، ص۱۵۸، یا، مزارات کرمان، چاپ حسین کوهیکرمانی، (تهران) ۱۳۳۰ش.

[۲۸] سعید محرابی کرمانی، کتاب تذکرهالاولیاء محرابی کرمانی، ج۱، ص۱۶۵، یا، مزارات کرمان، چاپ حسین کوهیکرمانی، (تهران) ۱۳۳۰ش.

[۲۹] سعید محرابی کرمانی، کتاب تذکرهالاولیاء محرابی کرمانی، ج۱، ص۱۸۷، یا، مزارات کرمان، چاپ حسین کوهیکرمانی، (تهران) ۱۳۳۰ش.

[۳۰] سعید محرابی کرمانی، کتاب تذکرهالاولیاء محرابی کرمانی، ج۱، ص۱۹۲، یا، مزارات کرمان، چاپ حسین کوهیکرمانی، (تهران) ۱۳۳۰ش.

که معروفترین آن، خانقاه شاه نعمت اللّه ولی در ماهان است.

فعالیت مشایخ صوفیه در آذربایجان

مشایخ صوفیه از دیرباز در منطقه آذربایجان نیز فعال بودند. بنای بیش‌تر خانقاه‌ها در این منطقه به قرن هشتم بازمی‌گردد.

اردبیل نیز از کانونهای تصوف در آذربایجان به شمار میرود و مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی شاهد این مدعاست (بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی).

فعالیت مشایخ صوفیه در همدان

در همدان، در قرن ششم عین القضاه همدانی (متوفی ۵۲۱) در خانقاهی در این شهر اقامت داشت.

[۳۱] رحیم فرمنش، احوال و آثار عین القضاه، ج۱، ص۵۳ـ۵۴، تهران ۱۳۳۸ش.

در آغاز قرن هشتم نیز خواجه رشیدالدین فضل اللّه خانقاهی با مقرری کامل در آن‌جا برپا کرد.

[۳۲] رشیدالدین فضل اللّه، کتاب تاریخ مبارک غازانی: داستان غازانخان، ج۱، ص۲۱۵، چاپ کارل یان، لندن ۱۳۵۸/۱۹۴۰.

فعالیت مشایخ صوفیه در اصفهان

اصفهان از دیگر مراکز تصوف محسوب می‌شد. از کهن‌ترین خانقاه‌های اصفهان، خانقاه علی بن سهل بود که چند سده فعالیت داشت. ابن بطوطه

[۳۳] ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، ج۱، ص۲۱۱، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

چند روز در این خانقاه اقامت کرد و به دست شیخ آن خرقه پوشید.

فعالیت مشایخ صوفیه در سمنان

سمنان نیز از شهرهای معتبر خانقاهی به شمار می‌رفت. شیخ حسن سکّاک، از نام آوران صوفیه قرن پنجم و ششم، خانقاه معروفی در این شهر داشت

[۳۴] خواندمیر، روضهالصفا، ج۳، ص۲۲۰.

[۳۵] ابن کربلائی، روضات الجنان و جنات الجنان، ج۲، ص۲۸۰، چاپ جعفر سلطانالقرائی، تهران ۱۳۴۴ـ۱۳۴۹ش.

فعالیت مشایخ صوفیه در شهر ری

در شهر ری نیز خانقاه‌هایی وجود داشت.

[۳۶] محمد بن ابراهیم عطار، کتاب تذکرهالاولیاء، ج۲، ص۱۸۸، چاپ نیکلسون، لیدن ۱۹۰۵ـ۱۹۰۷، چاپ افست تهران.

با وجود پشتوانه غنی تصوف و حضور حامیان اهل تصوف و احداث خانقاه‌های بیشمار در ایران، امروز خانقاه‌های معدودی در این سرزمین باقی است.

ویژگی های معماری در ساخت خانقاه

به لحاظ معماری به جز الگوهای اصلی خانقاه که همانند مدرسه بوده، طرحهای دیگری نیز در ساخت خانقاه به کار می‌رفته که بازشناسی آن‌ها با نمونه های اندکی که باقی‌مانده دشوار است؛ چنانکه تشکیلات طریقت مرشدیه در کازرون و ۶۵ خانقاه وابسته به آن در نقاط مختلف ایران، در صورت برجای ماندن، امکان مطالعه همه جانبه ویژگیهای معماری را فراهم می‌آورد، اما با از میان رفتن آنها، باید به اطلاعات کلی به دست آمده اکتفا کرد. برای مثال، خانقاه مرشدی کازرون با کارکردهای گوناگون، دارای فضاهای مختلف بود و از جمله مکانی برای اسکان ارادتمندان غیرمحلی و مکانی برای آموزش مریدان داشت.

این خانقاه با مسجدجامع شهر، مجموعهای را شکل می‌داد و پس از وفات شیخ و دفن او در همین محل به صورت مجموعه آرامگاهی ـ زیارتی درآمد.

[۳۷] هایده لاله و عمادالدین شیخ الحکمایی، «مقدمهای بر شناخت سلسله مرشدیه و بناهای آن»، ج۱، ص۱۶۱ـ۱۷۱، در مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران: ۲۵ـ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۸، ارگ بم کرمان، بهکوشش باقر آیت اللّه زاده شیرازی، ج ۳، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۹ش.

خانقاه های صوفیه در عصر ایلخانی

بیشتر خانقاه‌های باقی‌مانده در ایران از عصر ایلخانی و پس از آن است. سلاطین ایلخانی برای بزرگداشت صوفیان، به ساخت آرامگاه و خانقاه برای آن‌ها میپرداختند. مهمترین نمونه‌ها، مجتمع‌هایی در شنب غازان و رَبع رشیدی است که در دیگر نقاط جهان اسلام، مانند مصر و آناطولی، همانند آن‌ها در مقیاس کوچک‌تر وجود داشته ولی آثاری از آن‌ها برجای نمانده است.

از دیگر آثار برجامانده از خانقاه‌های آن دوران، سردر کاشیکاری شده خانقاه شیخ عبدالصمد در نطنز است.

[۳۸] مدارس و بناهای مذهبی: تکیه، حسینیه، ج۱، ص۴۴، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی، تألیف و تدوین کاظم ملازاده و مریم محمدی، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۱ش.

ویژگی های خانقاه خانقاه بایزید بسطامی

کوچک بایزید بسطامی در بسطام که در چند متری مقبره بایزید قرار دارد، از سه اتاق کوچک متصل به هم با سقفهای کوتاه تشکیل شده است.

اتاق نخست به ابعاد ۵ر۱ متر × ۲ متر و اتاق دوم و سوم ۲ متر × ۲ متر است. سومین اتاق دارای محراب گچبری است

[۳۹] محمدعلی مخلصی، «شهر بسطام و مجموعه تاریخی آن»، ج۱، ص۲۲۰ـ۲۲۱، اثر، سال ۱، ش۲ـ۴ (۱۳۵۹ش).

این بنا الگوی یک زاویه کوچک محسوب می‌شود.

ویژگی های خانقاه خانقاه شیخ علاالدوله سمنانی

بخشهایی از خانقاه شیخ علاالدوله سمنانی (۶۵۹ـ۷۳۶) نیز باقی است. این خانقاه را شیخ علاالدوله، بنا کرد و جمال الدین عبدالوهاب، وزیر الجایتو، گنبدخانه باشکوه و ایوان بلندی بدان افزود. قبر شیخ در فضای آزاد، روبه روی ایوان قرار دارد و کاربرد ایوان و گنبدخانه، مخصوص خانقاه بوده است.

[۴۰] آندره گدار، «گنبدها»،ج۱، ص۱۲۷، در آثار ایران، اثر آندره گدار و دیگران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدّم، ج ۳، مشهد: بن یاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۶۷ش.

[۴۱] آندره گدار، «گنبدها»، ج۱، ص۱۴۸ـ۱۴۹، در آثار ایران، اثر آندره گدار و دیگران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدّم، ج ۳، مشهد: بن یاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۶۷ش.

این بنا الگوی یک خانقاه تک ایوانی است.

ویژگی های خانقاه خانقاه علیا

بخشهایی از خانقاه علیا در کازرون نیز برجای مانده است. این مکان منسوب به شیخ امین الدین بلیانی (متوفی ۷۴۵) است و شیخ در این خانقاه، که در ۷۱۰ ساخته شد، دفن گردید. قسمتهای باقی‌مانده از این بنا شامل یک اتاق نسبتاً بزرگ و رواق و حجره‌هایی در طرفین آن، نشان دهنده تکرار الگوی مدرسه است.

[۴۲] مدارس و بناهای مذهبی: تکیه، حسینیه، ج۱، ص۱۳۲، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی، تألیف و تدوین کاظم ملازاده و مریم محمدی، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۱ش.

ویژگی های خانقاه خانقاه چلبی اوغلو

مهمترین خانقاه این دوران که ساختار اصلی آن برجای مانده و در سالهای اخیر مرمت شده، خانقاه چلبی اوغلو در سلطانیه است که برخی ویژگیهای معماری آن، از جمله نقشه کف بنا، با خانقاه شیخ عبدالصمد در نطنز همانند است. خانقاه چلبی اوغلو در کنار آرامگاه بَراق بابا، از صوفیان همان دوران، قرار دارد. نقشه بنا دارای صحن مرکزی به ابعاد ۵ر۱۵ متر × ۲۰ متر است که احتمالا مراسم سماع در آن انجام می‌شده است. این بنای دو طبقه دارای دو ایوان در جانب شمالی و جنوبی و حجره‌های مخصوص سالکان در اضلاع شرقی و غربی صحن است. در طرفین ایوان جنوبی، دو تالار به نام جمع خانه قرار دارد که احتمالا زوایای خادمان و فقرا بوده است. همچنین در شمال غربی خانقاه، بقایای بناهایی است که احتمالا آشپزخانه و حمام بوده اند (چلبی اوغلو).

این خانقاه با وجود این‌که بنای کوچکی از آن عهد محسوب می‌شود، با صحنی دو ایوانی و رواقهای اطراف، همانندیِ کاملی با ساختار مدرسه دارد و مجاورت آن با مقبره شیخ، براساس الگوی مشترک خانقاه و مقبره در ایران و دیگر سرزمینهای جهان اسلام است.

ویژگی های مجموعه تقی الدین داد

از جمله خانقاه‌های عصر تیموری که برای روشن نمودن ویژگیهای معماری این بنا‌ها درخور توجه است، مجموعه تقی الدین داد در روستای بندرآباد، در ۳۶ کیلومتری شمال غرب یزد است. این مجموعه علاوه بر خانقاه و آرامگاه، مسجد نیز دارد. نقشه این خانقاه چهار ایوانی است

[۴۳] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۷۳.

.

ویژگی های خانقاه خانقاه سیدحسن واقف

خانقاه سیدحسن واقف در روستای افوشته در دو کیلومتری نطنز، بنایی شامل گنبدخانه مرکزی با چهار اتاق در چهار جانب، از خانقاه‌های کوچک این دوره است

[۴۴] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۳۵۹.

.

ویژگی های خانقاه خانقاه مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی

خانقاه مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی که چله خانه نیز نامیده شده است، گنبدخانه ای بزرگ، محاط با حجره‌های کوچک در دو طرف و رواقی دو طبقه بوده که حجره‌ها به مراسم چله نشینی مریدان اختصاص داشته است. این مکان در دوره صفویه، به مجموعه آرامگاهی تبدیل شد

[۴۵] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۳۶۲.

[۴۶] غیاث اللغات، چاپ منصور ثروت، تهران ۱۳۷۵ش.

[۴۷] مدارس و بناهای مذهبی: تکیه، حسینیه، ج۱، ص۲۱، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی، تألیف و تدوین کاظم ملازاده و مریم محمدی، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۱ش.

[۴۸] مدارس و بناهای مذهبی: تکیه، حسینیه، ج۱، ص۴۵، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی، تألیف و تدوین کاظم ملازاده و مریم محمدی، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۱ش.

صوفیه در دوره صفویه

در دوران صفویه، به جز بنای توحیدخانه در اصفهان که محل اجتماع و استقرار صوفیان با کاربرد حکومتی بوده است، بنای درخور ملاحظه ای ساخته نشد و فقط برخی بنا‌ها مانند خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی و شیخ شهاب الدین اهری مرمت و بازسازی شد و چله خانه ای به مقبره شاه نعمت اللّه ولی در ماهان کرمان افزوده گردید.

[۴۹] مدارس و بناهای مذهبی: تکیه، حسینیه، ج۱، ص۲۱، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی، تألیف و تدوین کاظم ملازاده و مریم محمدی، تهران: سوره مهر، ۱۳۸۱ش.

در دوران صفویه که با اهل تصوف مخالفتی جدّی بروز و ظهور کرد و بر اثر آن، جریان تصوف رو به زوال گذاشت حتی بعضی تکیه ‌ها و خانقاه‌ها تخریب شد.

[۵۰] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۵۸ـ۲۶۳، تهران ۱۳۶۹ش.

اهل تصوف در دوره افشاریه و زندیه

در دوره افشاریه و زندیه نیز شرایط برای اهل تصوف مطلوب نبود و اجازه تأسیس بناهای خانقاهی داده نمی‌شد. این شرایط تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت، تا این‌که براثر تحولات سیاسی، پیروان صفی علیشاه اصفهانی (متوفی ۱۳۱۶)، از طریقت نعمت اللهی در تهران، میرزا احمد خوشنویس اردبیلی از طریقت ذهبیه در شیراز و برخی دیگر به ساخت خانقاه اقدام کردند.

[۵۱] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۲۷۰، تهران ۱۳۶۹ش.

ویژگی های خانقاه میرزا احمد

خانقاه میرزا احمد، معروف به خانقاه احمدی، بنایی وسیع با گنبدی بر بالای قبر شیخ در تالاری بزرگ و تزیینات فراوان و شبیه به خانقاه صفی علیشاه در تهران است.

[۵۲] طاهره نصر، معماری و شهرسازی شیراز: در دوره پهلوی (۱۳۰۰ـ۱۳۵۷ خورشیدی)، ج۱، ص۷۰ـ۷۱، تهران ۱۳۸۳ش.

خانقاه های طریقت نعمت اللهی در اروپا و امریکا نیز تأسیس شده است

[۵۳] دایرهالمعارف جهان اسلام، آکسفورد، ذیل خانقاه،

.

مراکز مهم خانقاهی در آسیای مرکزی

در آسیای مرکزی شهرهایی چون بلخ، بخارا و سمرقند از مراکز مهم خانقاهی بود. در سمرقند خانقاه قاسم بن جوکی با حمایت سلطان سنجر سلجوقی بنا شد و او پنجاه هزار دینار برای ساخت آن فرستاد.

[۵۴] محمد بن عبدالجلیل سمرقندی، قندیّه، ج۱، ص۳۶ـ۳۷، در قندیّه و سمریّه، چاپ ایرج افشار، تهران: مؤسسه فرهنگی جهانگیری، ۱۳۶۷ش.

میرزا الغبیگ، فرزند شاهرخ (متوفی ۸۵۰)، نیز در سمرقند خانقاهی بنا کرد و موقوفات بسیاری به آن اختصاص داد.

[۵۵] خواندمیر، روضهالصفا، ج۴، ص۲۱.

شیخ نجم الدینِ کبری (متوفی ۶۱۸) خانقاهی در خارج شهر خوارزم برپا کرده بود. خانقاه محمد بن حَمّویه جوینی در بُحَیرآباد خوارزم، زاویه شیخ جلال الدین سمرقندی و زاویه ترابک، خواهر امیر خوارزم، نیز از خانقاه‌های خوارزم بودند.

[۵۶] صفدی، اعیان العصر، ج۳، ص۲۸.

[۵۷] ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، ج۱، ص۲۳۲، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۵۸] ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، ج۱، ص۳۶۹، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

هرات نیز از مراکز مهم خانقاهی محسوب می‌شد و حضور شخصیتهایی چون خواجه عبداللّه انصاری از عوامل مؤثر در این امر بود، چنانکه وی در جوار خانقاهی به خاک سپرده شد

[۵۹] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۳۱۰.

. در این منطقه تیموریان، به ویژه تیمور، شاهرخ، حسین بایقرا وزیر صوفی مسلک او، امیرعلی شیر نوائی، در کار بنای خانقاه اهتمام داشتند

[۶۰] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۳۱۴.

.

معروفترین خانقاه‌های بخارا

معروفترین خانقاه‌های بخارا، خانقاه خاندان باخرزی بود که در دوره تیمور بازسازی شد.

[۶۱] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفخاتالانس، ج۱، ص۴۱۹، چاپ مهدی توحیدیپور، (تهران ۱۳۳۷ش).

در سده‌های هشتم و نهم با گسترش تصوف، ساخت مجموعه‌های مقبره و خانقاه بیش‌تر شد که نمونه‌هایی از آن در بخارا دیده میشود. خانقاه و مقبره شیخ بهاءالدین نقشبند (متوفی ۷۹۱) در اطراف بخارا، نمونه شاخص این مجموعه هاست. این خانقاه بزرگترین نهاد صوفیانه زمان خود و دارای حجره‌های زیاد، گنبد بسیار بزرگ و تالار بزرگی برای انجام مراسم مذهبی بوده است. این محل اکنون جنبه زیارتگاهی دارد.

[۶۲] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۸۷ـ۱۸۸، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

از دیگر نمونه ها، خانقاه مقبره حکیم ملامیر در بخاراست که در سده دهم بنا گردید. از خانقاه‌های کاملتر، مجموعه خانقاهی چاربکر در اطراف بخاراست که در ۹۶۶ بنای آن آغاز شد و به سبب برخورداری از حمایتهای جدّی، ساخت آن به سرعت به اتمام رسید. این بنا در عصر خویش مرکز طریقت نقشبندی به شمار می‌آمد.

ویژگی های مجموعه خانقاهی چاربکر

این مجموعه شامل مدرسه، مسجد، خانقاه، باغ و گورستان است. خانقاه دارای تالار برگزاری مراسم، اتاقهای پذیرایی از زوار، گنبد بی نظیر و پیشطاقی بزرگ و متناسب با اندازه گنبد است و نمای ورودی نیز تزیینات آجرکاری دارد. بنای بزرگ، متناسب و زیبای مسجد و خانقاه باوجود بزرگی و تزیینات زیاد، القاکننده فضای روحانی و زاهدانه است. در اطراف خانقاه باغ و گورستانی قرار دارد که بنابر اعتقاد مردم، پیرامون قبر ابوبکر، خلیفه اول ــکه نقشبندیه، برخلاف سایر طریقتهای اهل تصوف، سلسله خود را به او میرسانندــ ساخته شده است. این گورستان سنگفرشی از موزاییک دارد.

[۶۳] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

ساختار کلی بناهای خانقاهی در بخارا

ساختار کلی بناهای خانقاهی در بخارا شامل پیشطاق بلند، رواقهای دو طبقه در اطراف صحن و گنبدهای بزرگ به شکل نیم کره است. این ویژگی‌ها در مدارس این منطقه نیز قابل مشاهده است. از نمونه‌های این خانقاه‌ها خانقاه نادر دیوانبیگ (قرن یازدهم) در بخارا و خانقاه بهاءالدین نقشبند است

[۶۴] پاپادوپولو، ج۱، ص۵۳۰.

[۶۵] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۹۲، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

برخی خانقاه‌ها طراحی ویژه دارند همانند خانقاه زین الدین با نمایی متفاوت، بدون پیشطاق و دارای رواقی بیرونی با سقف چوبی گرداگرد بنا و گنبدی بر بالای فضای اصلی خانقاه و حوض مرمرین بزرگی در جلوی آن. این طراحی را ایرانی دانسته اند، زیرا خواجه زین الدین، که احتمالا منتسب به زین الدین واضعی هروی است، در زمان صفویه به سبب تغییرات مذهبی از ایران به بخارا رفت

[۶۶] پاپادوپولو، ج۱، ص۵۳۰.

[۶۷] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۷۳، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

خانقاه فیض آباد (قرن یازدهم) در بخارا نیز با ظاهری متفاوت، پیشطاقی بلند، طاق نمایی دو طبقه، رواقی گرداگرد بنا، حجره‌هایی با سقفهای گنبدی کوچک و طاقهای متقاطع از داخل، بنایی معمارانه محسوب میشود (

[۶۸] پاپادوپولو، ج۱، ص۵۳۰.

[۶۹] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۹۰، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

کارکرد های آرامگاه‌های مشایخ صوفی

گاه آرامگاه‌های مشایخ صوفی مراکزی برای نشر تعالیم صوفیانه بوده و گاه خانقاه پس از بنای مقبره ساخته می‌شده است. مجموعه آرامگاهی شیخ صفی الدین بخاری (قرن هشتم) در بخارا از این دسته است. گاه نیز، مانند مقبره خواجه احمد یَسَوی (قرن هشتم) در ترکستان، زیارتگاه پیروان می‌شود.

[۷۰] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۷۲، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

[۷۱] محمدموسی هاشمی گلپایگانی، بوی جوی مولیان: ابنیه و آثار تاریخی اسلام در ماوراءالنهر، ج۱، ص۱۷۷، مترجم: بهرام شادابی، تهران ۱۳۷۹ش.

خانقاه های شهرهای مرو و خَتَلان

شهرهای مرو و خَتَلان و غزنه نیز دارای خانقاه بودند. ابن بطوطه

[۷۲] ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، ج۱، ص۳۸۰، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

از چهل زاویه که یکی از امرای مغول در شهر غزنه ساخته بود خبر داده است. خانقاه‌های افغانستان امروزی در شهر کابل اغلب مزار مشایخ صوفی است.

[۷۳] محمدابراهیم خلیل، مزارات کابل، ج۱، ص۳۹، پیشاور ۱۳۸۳ش.

[۷۴] محمدابراهیم خلیل، مزارات کابل، ج۱، ص۶۱، پیشاور ۱۳۸۳ش.

[۷۵] محمدابراهیم خلیل، مزارات کابل، ج۱، ص۱۴۳، پیشاور ۱۳۸۳ش.

آسیای مرکزی یکی از کانونهای تصوف و مراکز مهم خانقاهی

عواملی چون حمایت حاکمان از جمله سلاطین و شاهزادگان تیمور از تصوف، شکل گیری سلسله های متصوفه همچون نقشبندیه، قادریه، یسویه و کبرویه و اقبال مردم به آن‌ها و وجود شهرهایی چون بخارا، که از مراکز تصوف و اشاعه دهنده تعالیم صوفیانه به سرزمینهای دیگر از قبیل قفقاز و چین محسوب میشود، آسیای مرکزی را به یکی از کانونهای تصوف و مراکز مهم خانقاهی تبدیل کرد. پابرجا بودن بسیاری از خانقاه‌های این منطقه، امکان شناخت و بررسی ویژگیهای پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint را ممکن میسازد.

از ویژگیهای خانقاه‌های آسیای میانه

از ویژگیهای خانقاه‌های آسیای میانه، همجواری با مدارس است، مانند مجموعه های محمدسطان و الغبیگ (که خانقاه آن از بین رفته است) در سمرقند و مجموعه های شاهرخ و امیر الیکه کوکلتاش در هرات. این همجواری حاکی از نوعی همزیستی اهل مدرسه و پیروان تصوف و نیز همراهی طبقه حاکم با صوفیان است که این بنا‌ها با حمایت آن‌ها احداث شده است

[۷۶] گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۴۸.

[۷۷] بلر و بلوم، ج۱، ص۴۵.

.

ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint‌های آسیای مرکزی

خانقاه‌های آسیای مرکزی اغلب بناهایی آجری با تزیینات آجرکاری و کاشی کاری است که گاه مناره‌هایی در دو طرف پیشطاق بنا شده است.

تزیینات فضای درونی نشان دهنده زیباخواهی حامیان تصوف، علی رغم گرایشهای زاهدانه، است.

علاقه نظام خانقاهی در شبه قاره به اهل بیت

نظام خانقاهی در شبه قاره پیرو علاقه و ارادت به اهل بیت علیهم‌السلام بود مهمترین سلسله های تصوف هند که نظام خانقاهی دارند، چشتیه، سهروردیه، کبرویه، نقشبندیه و قادریه اند. از فعالیت خانقاه بهاءالدین زکریا از سلسله سهروردیه در پنجاب و سِند نیز آگاهیهایی موجود است (بهاءالدین زکریا). همچنین در دوره میرسیدعلی همدانی (متوفی ۷۸۵)، از سلسله کبرویه که در کشمیر فعالیت داشت، خانقاه‌های بسیاری به نام «حضرت امیر» ساخته شد. پیروان سلسله چشتیه نیز جماعت خانه‌ها را ساختند که محل زندگی مشایخ و محل آموزش و انجام دادن مراسم بود. مشایخ نخستینِ چشتیه، مانند گنج شکر و نظام الدین به سادگی جماعت خانه تأکید داشتند، اما خانقاه را سهروردیه پدید آوردند و به تدریج جماعت خانه‌ها نیز خانقاه نامیده شد .

مهمترین خانقاه‌های چشتیه

در دوره رونق چشتیه، خانقاه‌ها در اجمیر، دهلی و اجودهن بیش از دیگر شهر‌ها فعال بودند و به تدریج دامنه فعالیت صوفیان به تأسیس خانقاه در دیگر شهر‌ها نیز منجر شد. از مهمترین خانقاه‌های چشتیه، خانقاه شیخ سراج الدین (اخیسراج؛ متوفی ۷۸۵) در بنگاله

[۷۸] عبدالحق دهلوی، اخبارالاخیار فی اسرار الابرار، ج۱، ص۱۶۸، چاپ علیم اشرفخان، تهران ۱۳۸۳ش.

و خانقاه‌های نواحی گجرات و مالوه است.

[۷۹] غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص۱۸۱، تهران ۱۳۶۵ش.

[۸۰] خلیق احمد نظامی، تاریخ مشایخ چشت، ج۱، ص۲۶۷ـ۲۶۸، ج ۱، دهلی ۱۹۸۰.

گیسودراز، از مشایخ چشتیه، نیز در گلبرگه خانقاهی منسوب به خود داشته است که اطلاعی از آن در دست نیست. از دیگر خانقاه‌ها، خانقاه حضرت ابوالفرید، مهمترین خانقاه بیدر، است. خانقاه شاه ولی اللّه الحسین، خلف شاه ابوالفرید و خانقاه حضرت مناعت اللّه بیصاحب از دیگر خانقاه‌های چشتیه در بیدر بهشمار می‌آید

[۸۱] مرکلینگر، ج۱، ص۴۳.

.

خانقاه‌های طریقت قادریه

طریقت قادریه نیز خانقاه‌هایی بنا ساختند و بیدر یکی از مراکز خانقاهی آن‌ها محسوب میشود. سه خانقاه در این شهر منسوب به آنهاست: خانقاه بزرگ (باری) محبوب سبحانی، که احتمالا از نخستین مراکز قادریه در هند است؛ خانقاه کوچک (چوتی) محبوب سبحانی؛ و خانقاه مخدوم قادری. بیشتر خانقاه‌های طریقت قادریه از قرن دهم تا دوازدهم باقی‌مانده است

[۸۲] مرکلینگر، ج۱، ص۴۳.

. به نظر میرسد ویژگیهای پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint‌های شبه قاره در بسیاری از قسمتهای جنوبی و مرکزی آسیا، به کار گرفته شده است.

ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint شیخ نظام الدین اولیاء

خانقاه شیخ نظام الدین اولیاء، متعلق به دوره پیش از گورکانیان، بنای بزرگی دارد شامل بخشهای تالار اصلی یا جماعت خانه، صحن، ایوان، اتاقِ دروازه و آشپزخانه. مریدان صاحب رتبه در اتاقهای طبقه پایین حضور مییابند. در طبقه همکف اتاقی مخصوص شیخ برای نماز و ذکر و گاه خواب ق. این خانقاه در مجموعه آرامگاه نظام الدین اولیاء، معروف به درگاه او، قرار دارد

[۸۳] مرکلینگر، ج۱، ص۴۱.

.

بناهای صوفیانه ای در شبه قاره

شاهد کاربرد صوفیانه آرامگاه‌های مشایخ صوفی در شبه قاره، کتیبه فارسی مقبره شاه یوسف گردیزی در مولتان پاکستان است که در آن عمارت مقبره، خانقاه نامیده شده است.

[۸۴] حمیدمحمد حسن دراجی، الربط و التکایا البغدادیه فی العهد العثمانی (۹۴۱ـ۱۳۳۶/ ۱۵۳۴ـ۱۹۱۷م) : تخطیط‌ها و عمارتها، ج۱، ص۵۰، بغداد ۲۰۰۱.

در شبه قاره بناهای صوفیانه ای به نام محفل خانه یا سماع خانه نیز وجود دارد که محل قوّالی و مراسم عُرِس مشایخ صوفیه است .

چهار طریقه بزرگ صوفیه در چین

چهار طریقه بزرگ صوفیه در چین، که اغلب نظام خانقاهی نیز دارند، عبارتاند از جهریه، خوفیه، قادریه و کبرویه. طریقه خوفیه به طریقت نقشبندیه و طریقه جهریه به قادریه وابسته است

[۸۵] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۸۹ـ۹۱، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

[۸۶] فهمی هویدی، الاسلام فی الصین، ج۱، ص۱۸۹، کویت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

[۸۷] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۸۶، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

.

ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint نینشیا

از خانقاه‌های منسوب به جهریه خانقاه نینشیا در شهر وجونگ است که ساخت آن در ۱۳۰۱ش/۱۹۲۲ آغاز شد. این بنا با طراحی معماری چینی ساخته شده و دارای مقبره، باغ، محل سکونت، حمام، آشپزخانه، تالار سخنرانی و مسجد است که در سه ساختمان که با راهرو به یکدیگر متصل شدهاند، جای دارند. ساختمان دیگری نیز در محوطه باغ برای مراسم عبادت تدارک دیده شده است.

علت تفاوت بنای خانقاه نینشیا با مساجد چین

علت تفاوت بنای این خانقاه با مساجد چین، ممکن است هماهنگی آن با عقاید صوفیانه این طریقت باشد.

[۸۸] جی ـ پینگلیو، معماری اسلامی در چین، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۳، ترجمه مریم خرّم، تهران ۱۳۷۳ش.

ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint بنچیاو

بنای دیگری که منسوب به جهریه است، خانقاه بنچیا و در همان ایالت نینشیا است. طرح این بنا شبیه به قلعه و شامل صحن، اقامتگاهی در یک جانب، مقبرهای در جانب شرقی بنا، منسوب به پدر و مادر «مامین شین» بنیانگذار طریقت جهریه و در شمال مقبره، مسجد و در کنار آن تالار سخنرانی است. این مسجد با وجود کوچکی دارای حمام و محل سکونت امام جماعت و یک اتاق درس است.

[۸۹] جی ـ پینگلیو، معماری اسلامی در چین، ج۱، ص۲۲۵ـ۲۳۰، ترجمه مریم خرّم، تهران ۱۳۷۳ش.

نامگذاری نهادهای صوفیانه به گنبد

در چین به خانقاه‌ها یا نهادهای صوفیانه «گنبد» نیز گفته می‌شد، چنانکه «گنبد اعظم» در شهر شیان منسوب به طریقت قادریه، خانقاه مرکزی قادریه چین محسوب میشود. در منطقه سینکیانگ نیز گنبد وجود دارد.

[۹۰] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۸۹، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

[۹۱] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۹۵، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

از بناهای منسوب به طریقه هواسی از طریقت خوفیه، مسجد گل است که ما لایچی، بنیانگذار این طریقه، برای انتشار مفاهیم صوفیانه (با کاربردی شبیه خانقاه) ساخت.

[۹۲] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۸۹ـ۹۰، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

ویژگی های پاورپوینت کامل معماری خانقاه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint گانسو در ایالت گانسو

خانقاه گانسو در ایالت گانسو، منسوب به فرقه شیداو تانگ از خانقاه‌هایی است که کاربرد مدرسه نیز دارد. این مجموعه دارای مسجد، چهار حیاط، تالار سخنرانی، محل سکونت روحانی، محل سکونت رهبر فرقه، مدرسه زنانه و مردانه است و از نظر معماری همانند بناهای دیگر مسلمانان چین است.

[۹۳] جی ـ پینگلیو، معماری اسلامی در چین، ج۱، ص۲۳۱ـ۲۳۶، ترجمه مریم خرّم، تهران ۱۳۷۳ش.

برخی صوفیان چین، از فرقه‌های قدیم مانند اخوانی، مزار صوفیانی را ــکه برای ترویج تصوف به چین آمدهاندــ زیارت می‌کنند، اما مرمت گنبد و خانقاه و ساختن این بنا‌ها را جایز نمیدانند

[۹۴] ابراهیم فنگ جین یوان، فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۲، ترجمه محمدجواد امیدوارنیا، تهران: الهدی.

.

شباهت ساختاری بناهای خانقاهی چین با مساجد بزرگ این کشور

بناهای خانقاهی موجود در چین شباهت ساختاری با مساجد بزرگ این کشور دارند و در دارا بودن محوطه‌هایی نظیر محل سکونت روحانی، مسجد، مقبره و حمام مشترکاند. از جنبه معماری نیز در کاربرد عناصر معماری اشتراک دارند، اما نقشه و طراحی خانقاه‌ها متفاوت است، نظیر خانقاه نینشیا.

[۹۵] جی ـ پینگلیو، معماری اسلامی در چین، ج۱، ص۲۸۴، ترجمه مریم خرّم، تهران ۱۳۷۳ش.

پیرامون حرم کعبه یکی از مراکز مهم صوفیان

یکی از مراکز مهم صوفیان پیرامون حرم کعبه بوده است. صوفیان ضمن سفر به مکه در آن‌جا حلقه‌های مصاحبتی تشکیل می‌دادند.

[۹۶] محمد بن حسین سلمی، کتاب طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۴۹، چاپ یوهانس پدرسن، لیدن ۱۹۶۰.

تأسیس رباط در شهر مکه

رباطهایی در شهر مکه تأسیس شد مانند رباط سدره از سده چهارم و زَرندی از سده ششم

[۹۷] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ماجاء فی‌ها من الآثار، ج۲، ص۸۷، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.

[۹۸] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ماجاء فی‌ها من الآثار، ج۲، ص۳۰۷، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.

. از این جمله بود رباط حافظ ابی عبداللّه ابن منده اصفهانی که مسافران اصفهانی می‌توانستند ده تا بیست روز در آن اقامت کنند، رباط شیخ ابوالقاسم سیرافی (در ۵۲۹) مخصوص صوفیان عراقی، رباط قاضی القضات عبدالرحیم مراغی (در ۵۷۵)، رباط سیدهزمرد، مادر خلیفه عباسی (در ۵۹۹)، رباط شاه شجاع مظفری (در ۷۷۱) که به ایرانیان و هندیان اختصاص داشت.

[۹۹] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ماجاء فی‌ها من الآثار، ج۲، ص۱۰۸ـ۱۱۱، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.

بغداد از کانونهای مهم تصوف در جهان

بغداد از کانونهای مهم تصوف در جهان اسلام و محل مباحثات و مجادلات فرقه‌های مختلف اسلامی بوده است. قبل از پایان قرن دوم هجری، افرادی که تمایلات صوفیانه داشتند به گفتگو می‌پرداختند و به تدریج حلقه‌های صوفیانه تشکیل دادند که گاه به سبب فشارها، مخفی بود.

رباطهای تأسیس شده در بغداد

نخستین رباط به نام زوزنی، مصلایی در مقابل جامع منصور بود که در قرن چهارم در آن‌جا رباطی برای ابوالحسن علی بن ابراهیم، زاهد بصری، بنا شد؛ سپس علی بن محمود بن ابراهیم زوزنی صوفی (۳۶۶ـ ۴۵۱) در توسعه آن کوشید که به همین سبب به زوزنی معروف شد. مزار زوزنی نیز در همان‌جا قرار داشت و شماری از صوفیان بعدی نیز در آن‌جا به خاک سپرده شدند.

[۱۰۰] خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۲۴.

[۱۰۱] خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۶۰۵.

[۱۰۲] سمعانی، الأنساب، ج۳، ص۱۷۵ـ۱۷۶.

از دیگر رباطهای اولیه بغداد، رباط ابوسعید است که بانی آن دوستداد (متوفی ۴۷۹)، از مریدان ابوسعید ابوالخیر بود.

[۱۰۳] محمد بن منوّر، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابیسعید، ج۱، ص۳۵۶ـ۳۵۸، چاپ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۶۶ش.

همچنین شیخ عبدالقادرِ گیلانی (۴۷۰ـ۵۶۱) در خارج شهر بغداد رباطی داشت. پس از آن خلفای عباسی و همسرانشان به ساخت این بنا‌ها اهتمام ورزیدند،

[۱۰۴] محسن کیانی، تاریخ خانقاه در ایران، ج۱، ص۱۶۵، تهران ۱۳۶۹ش.

به طوری که تا اواخر قرن هفتم از ۳۵ رباط اطلاع داریم.

[۱۰۵] مصطفی جواد، الربط الصوفیه البغدادیه و اثر‌ها فی الثقافه الاسلامیه، ج۱، ص۳۳ـ۹۳، بیروت ۱۴۲۶/۲۰۰۶.

پس ا