توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مطالعات بلاغی قرآن ۷۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مطالعات بلاغی قرآن ۷۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مطالعات بلاغی قرآن ۷۴ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل مطالعات بلاغی قرآن ۷۴ اسلاید در PowerPoint

این نوشتار در مورد سیر پیدایش و پیشرفت پاورپوینت کامل مطالعات بلاغی قرآن ۷۴ اسلاید در PowerPoint از دوره پیدایش تا دوران معاصر را بررسی می‌کند.

فهرست مندرجات

۱ – مقدمه
۲ – دوره پیدایش
۲.۱ – معانی القرآن
۲.۲ – غریب القرآن
۲.۳ – مطالعات واژگانی قرآن در موضوعات ریزتر
۳ – اختلاف اشاعره و اهل حدیث در مورد قرآن
۳.۱ – نظر ابوالحسن رمانی
۳.۲ – نظر خطّابی
۳.۳ – نطر ابوبکر باقلانی
۳.۴ – نظر قاضی عبدالجبار
۳.۵ – نظر عبدالقاهر جرجانی
۴ – دوره میانه
۴.۱ – نظر زمخشری
۴.۲ – نظر بقالی
۴.۳ – نظر فخر رازی
۵ – دوره معاصر
۶ – فهرست منابع
۷ – پانویس
۸ – منبع

مقدمه

مردم عرب در قرن نخست اسلامی بیشتر به گسترش جغرافیایی اسلام اهتمام ورزیده و بر اثر نبود ابزارها و مقدمات مطالعات علمی، شاهد تلاش قابل توجهی در عرصه مطالعات مربوط به بلاغت قرآن نیستیم، با این حال رگه‌هایی از مطالعه ادبی قرآن در مدرسه ابن عباس (م. ۶۸ ق.) به چشم می‌خورد؛ وی شعر را «دیوان عرب» و مرجع شناسایی واژگان دشوار قرآن می‌شمرد

[۱] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۴ – ۲۵.

[۲] البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۹۳ – ۲۹۴.

[۳] الاتقان، ج۱، ص۳۴۶ – ۳۴۷.

و خود در پاسخ به «مسائل ابن ازرق» نزدیک به ۲۰۰ پرسش از مفردات قرآن را با استناد به اشعار جاهلی تفسیر کرد.

[۴] الاعجاز البیانی للقرآن و مسائل ابن الازرق، ص۳۰۹-۶۰۰.

شرح مفردات غریب و مشکل قرآن در قرن دوم با شتاب زیادی ادامه یافته، زمینه مناسبی برای رشد و گسترش مطالعات ادبی قرآن فراهم آورد.

دوره پیدایش

مطالعات ادبی این دوره به طور کامل از یکدیگر تفکیک نشده و از این رو بحثهای بلاغی ذیل عناوین متعددی و احیانا در کتابهای دستور زبان عربی مطرح می‌شد.

معانی القرآن

در تالیفات موسوم به معانی القرآن شاهد پیدایش مطالعات جامع ادبی قرآن هستیم. در این نوع مطالعات به شرح و تحلیل واژگان و ترکیبها و ساختارهای گوناگون صرفی و نحوی و بلاغی پرداخته شده است.
رُؤاسی (م. ۱۷۰ ق.)، یونس بن حبیب (م. ۱۸۳ ق.)، کسائی (م. ۱۸۹ ق.)، قطرب (م. ۲۰۶ ق.)، فرّاء (م. ۲۰۷ ق.)، ابوعبیده معمر بن مثنی (م. ۲۰۹ ق.)، اخفش (م. ۲۲۱ ق.)، مبرّد (م. ۲۸۵ ق.)، ابن کیسان (م. ۲۹۹ ق.)، ابن انباری (م. ۳۲۸ ق.)، زجّاج (م. ۳۱۰ ق.) و نحاس (م. ۳۳۸ ق.) از مهم‌ترین ادیبان زبان عربی هستند که معانی القرآن نگاشته‌اند.

[۵] الفهرست، ص۳۷.

غریب القرآن

غریب القرآن گونه دیگری از مطالعات ادبی قرآن بود که در آن به استناد اشعار عربی به شرح واژگان غریب و ساختارهای قرآن پرداخته می‌شد. مؤرج سدوسی (م. ۱۹۵ ق.)، ابو عبیده (م. ۲۰۹ ق.)، قاسم بن سلام (م. ۲۲۴ ق.)، ابن قتیبه (م. ۲۷۶ ق.) و ابوزید بلخی (م. ۳۲۲ ق.) از مهم‌ترین مؤلفان غریب القرآن هستند.

[۶] الفهرست، ص۳۷.

مطالعات واژگانی قرآن در موضوعات ریزتر

مطالعات واژگانی قرآن در موضوعات ریزتری چون واژگان متضاد که در دو معنای مخالف هم به کار می‌روند و مزیتی بلاغی به متن می‌بخشند، مورد توجه و مطالعه ادیبان سده‌های نخستین قرار گرفته است؛ اصمعی (م. ۲۱۲ ق.)، ابن سکّیت (م. ۲۴۴ ق.) و ابن انباری (م. ۳۲۸ ق.) کتاب الاضداد نوشته‌اند. از برخی تالیفات دیگر نیز در این دوره یاد شده که از عنوان آنها و نیز گزارشهای برجای مانده درباره آنها برمی آید که به مطالعه گوشه‌هایی از بلاغت قرآن پرداخته‌اند؛ مجاز القرآن ابوعبیده (م. ۲۰۹ ق.)، البیان عن بعض الشعر مع فصاحه القرآن حسن بن جعفر برجلی (م. قرن ۴) و اعجاز القرآن فی نظمه و تالیفه واسطی (م. ۳۰۶ ق.) از آن جمله است.

[۷] الفهرست، ص۳۷.

در عنوان نظم القرآن برای نخستین بار ساختار بلاغی قرآن به طور مستقل مطالعه و مقدمه‌ای برای پیدایش دانش بلاغت و نیز نظریه اعجاز بیانی پیموده شد. جاحظ (م. ۲۵۵ ق.)، ابن اخشید (م. ۳۲۶ ق.)

[۸] الفهرست، ص۴۱.

و ابوزید بلخی

[۹] هدیه العارفین، ج۱، ص۵۹.

از مهم‌ترین پدید آورندگان این نوع تالیفات هستند.

اختلاف اشاعره و اهل حدیث در مورد قرآن

پرسش اصلی در مطالعات بلاغی به ملاک و معیار برتری ادبی متن مربوط می‌شود که آن را «المزیه» یا «الفضیله» می‌نامیدند. مزیت به ویژگی یک ساختار بر ساختارهای مشابه در یک متن گفته می‌شود که ممکن است به شیوه چینش نقشهای دستوری یا به اصطلاح «نظم متن» مربوط شود و در علم معانی بحث می‌شود یا به شیوه دلالت بر معانی که در علم بیان بحث می‌شود.

[۱۰] الکلیات، ص۴۲۲ – ۴۲۳.

ادیبان زبان عربی در پاسخ به این پرسش که مزیت ادبی قرآن در چه نهفته است، به دو دسته عمده تقسیم شدند: گروهی مزیت را در الفاظ قرآن و گروهی دیگر در معانی آن جست و جو کردند.

[۱۱] اعجاز القرآن و اثره فی تطور النقد الادبی، ص۳۳.

اختلاف منشا پیدایش این دو دیدگاه به یک اختلاف کلامی کهن باز می‌گردد که با عنوان حدوث و قدم قرآن معروف است. معتزلیان که خلق و حدوث قرآن را باور داشتند، قرآن را همان الفاظی شمردند که در دوره تاریخی مشخصی بر پیامبر نازل شده و در نتیجه ویژگی خاص این متن را باید در همین الفاظ جست و جو کرد؛ اما اهل حدیث و در پی آنها اشاعره، قرآن را قدیم و ناآفریده و حیثی از حیثیات وجود الهی شمرده، در نتیجه ویژگی خاص آن را در معانی آن می‌دانستند.

[۱۲] اعجاز القرآن بین المعتزله و الاشاعره، ص۲۲۴-۲۲۵.

این خاستگاه کلامی در بحث بلاغت قرآن موجب شده نیروی عمده نویسندگان به جنبه‌های کلامی بحث کشیده شود و کمتر به موضوع بلاغت از منظر ادبی و بلاغی محض بنگرند. در عین حال تلاشهای قابل توجهی در تبیین بلاغت قرآن صورت گرفته است.

نظر ابوالحسن رمانی

ابوالحسن رمانی (م. ۳۸۶ ق.) متکلم و ادیب معتزلی برای نخستین بار تلاش کرد نظریه‌ای جامع در تبیین بلاغت قرآن ارائه دهد. وی در تعریف بلاغت ابتدا دیدگاهی که آن را به روشنی و رسانندگی معنا یا دلالت کامل لفظ بر معنا تفسیر می‌کند،

[۱۳] البیان والتبیین، ج۱، ص۸۶.

به نقد کشیده، آن دو را شرط لازم و نه کافی می‌شمرد.

[۱۴] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۷۵.

سپس بلاغت را به رساندن معنا به ژرفای جان شنونده در زیباترین صورت الفاظ تعریف می‌کند.

[۱۵] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۷۶.

نقطه تمایز اساسی رمانی با گذشتگانش در توجه به ابعاد زیبایی شناختی بلاغت است که امری افزون بر رساندن معنا بوده و به کیفیت و نه کمیت معنا اشاره دارد،

[۱۶] تاریخ النقد العربی، ص۶۶-۶۷.

بر همین اساس وی می‌کوشد معیارهای کیفی مشخصی برای تحلیل سطح بلاغی متن ارائه دهد که عبارت‌اند از: ایجاز، تشبیه، استعاره، تلاؤم، فواصل، تجانس، تصریف معانی، تضمین، مبالغه و حسن بیان. این صنایع ادبی همگی به ابعاد هنری و زیبایی شناختی متن مربوط می‌شوند. قرآن در نگاه رمانی به شیوه‌ای کاملا ابداعی و بی همتا این صنایع را به کار گرفته است، به گونه‌ای که با عموم سبکهای متداول زبان عربی از شعر و سجع و خطابه و… متفاوت گشته و بر همه آنها برتری یافته است.

[۱۷] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۷۶-۱۱۴.

رمانی در تاکید بر تفاوت قرآن با دیگر متون ادبی، بلاغت را در سه طبقه اعلا و میانه و دون درجه بندی کرده، بلاغت قرآن را بالاترین درجه از نوع اعلا و معجزه شمرده است،

[۱۸] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۷۵-۷۶.

بر همین اساس سعی می‌کند ویژگیهای مشترک قرآن و برخی سبکهای ادبی عرب را به گونه‌ای تحلیل کند که این اشتراک از میان رفته، تفاوت قرآن در همه زمینه‌ها محفوظ بماند؛ برای نمونه وی شیوه سجع گویی قرآن را «فاصله» نامیده و با ارائه دو تعریف متفاوت، آن را چیزی غیر از سجع می‌شمارد. از نظر رمانی در سجع گویی، معانی تابع الفاظ‌اند و این آهنگ الفاظ است که معنایی را در ذهن شنونده می‌آفریند؛ اما فاصله‌ها آهنگهایی برخاسته و متناسب با معنا هستند که در الفاظ جلوه می‌کنند، بنابراین سجع بر اثر پیروی معانی از الفاظ از ارزش ادبی و بلاغی متن می‌کاهد؛ ولی فاصله به سبب پیروی الفاظ از معانی بر این ارزش می‌افزاید.

[۱۹] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۹۷-۹۸.

در واقع او در پی نقد سبک تکلف آمیز سجع بود که احیانا معانی نامربوط را تنها به دلیل حفظ وزن کنار هم می‌نشاند.

نظر خطّابی

خطّابی (م. ۳۸۸ ق.) ادیب و محدث از گروه اهل حدیث در رساله بیان اعجاز القرآن بلاغت قرآن را امری قابل درک برای آشنایان به آن می‌شمرد که تبیین و تحدید آن بسیار دشوار است.

[۲۰] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۲۴.

او بلاغت را این گونه تعریف می‌کند: نشاندن هر یک از الفاظ در مناسب‌ترین جایگاه که اگر در آن قرار نگیرد یا معنای عبارت تغییر یافته، دچار فساد سخن می‌شویم یا رونق و زیبایی سخن از دست می‌رود.

[۲۱] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۲۹.

خطابی به سه عنصر اساسی در بلاغت: الفاظ، معانی و تطبیق الفاظ بر معانی توجه کرده،

[۲۲] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۲۵-۳۰.

با نظریه ترادف به شدت مقابله و برای هر لفظ تنها یک معنای دقیق و مناسب فرض می‌کند،

[۲۳] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ۲۹.

بنابراین مزیت بلاغی قرآن به ویژگیهای خداوند در نقش پدید آورنده آن باز می‌گردد، زیرا تنها اوست که می‌تواند به همه الفاظ و معانی احاطه داشته، بهترین گزینش را در شیوه تطبیق آن دو داشته باشد.

[۲۴] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۲۶-۲۷.

نطر ابوبکر باقلانی

ابوبکر باقلانی (م. ۴۰۳ ق.) در نقش متکلمی اشعری مذهب به موضوع بلاغت قرآن توجهی ویژه نشان داده، با تاکید بر سطح اعجازی بلاغت قرآن، امکان تبیین و توصیف این ویژگی را به وسیله صناعتهای ادبی ـ آن گونه که رمانی ادعامی کرد ـ منتفی می‌شمارد

[۲۵] اعجاز القرآن، ص۱۰۷-۱۱۱.

و خود نیز هیچ گونه تبیین ادبی از مزیت بلاغی قرآن ارائه نمی‌دهد و تنها به این بسنده می‌کند که هر آشنا به زبان عربی در برخورد با قرآن اذعان می‌کند که سخن بشر نبوده، اوج بلاغت به شمار می‌آید؛

[۲۶] اعجاز القرآن، ص۱۱۳.

همچنین او هرگونه مقایسه بین شعر، سجع، خطابه و دیگر اسلوبهای زبان عربی با قرآن را منتفی شمرده، انجام چنین مقایسه‌ای را به معنای بشری شمردن قرآن و اعتقاد به صرفه در بحث اعجاز شمرده است.

[۲۷] اعجاز القرآن، ص۵۶-۶۵.

در واقع او در کتاب اعجازالقرآن در پی ارائه تقریری کلامی و نه ادبی از این مسئله بوده است، با این حال در خاتمه کتاب به بیان برخی ویژگیهای بلاغی سوره‌ها مانند تناسب فواتح و خواتم سور، مقاطع آیات پرداخته است.

[۲۸] اعجاز القرآن، ص۳۰۰-۳۰۳.

نظر قاضی عبدالجبار

قاضی عبدالجبار (م. ۴۱۵ ق.) به رغم رویکرد پر رنگ کلامی در آثار خویش، به موضوع بلاغت قرآن نیز توجه کرده و کوشیده تبیینی ادبی از آن ارائه دهد. وی مزیت سخن را به روانی و شیوایی الفاظ و زیبایی معانی تفسیر کرده، تاکید می‌کند که این ویژگی نه در مفردات که در بافت متن ظاهر می‌شود.

[۲۹] المغنی، ج۱۶، ص۱۹۷-۱۹۹.

پیش از او رمانی نیز دریافته بود که هر متنی از دو بخش مفردات و تالیف تشکیل شده، گستره دلالت مفردات، متناهی و محدود و گستره دلالت تالیف، غیر محدود و نامتناهی است،

[۳۰] ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، ص۱۰۷.

بر این اساس بلاغت قرآن را باید در بخش تالیف و بافت متن و نه یکایک مفردات و ترکیبهای اضافی و وصفی جست و جو کرد.

[۳۱] المغنی، ج۱۶، ص۱۹۹.

عبدالجبار نیز مانند دیگر معتزلیان، مزیت بلاغی متن را در معانی ندانسته، آن را در نقشها و ارتباطات زبانی الفاظ با یکدیگر در جمله جست و