توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مشروبات ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مشروبات ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مشروبات ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

باده

باده، نوشابه‌ای مسکر که از تخمیر مواد قندی و نشاسته‌ای موجود در انگور، خرما، برنج و غیره به دست می‌آید.

فهرست مندرجات

۱ – نام‌های باده در زبان عربی
۲ – تأثیرات باده در نظر دانشمندان
۳ – تاریخچه باده
۳.۱ – باده در مشرق زمین
۳.۲ – باده در بین اعراب
۴ – شیوه‌های شراب‌سازی
۵ – انواع باده
۶ – باده در قرآن
۷ – انواع آیات درباره باده
۸ – بهره‌گیری مردم از میو‌ه‌ها در قرآن
۸.۱ – تفسیر مفسران از آیه
۹ – ذم و مدح باده در قرآن
۱۰ – سیر حرمت باده در قرآن
۱۰.۱ – آخرین آیه در تحریم باده
۱۰.۱.۱ – باده‌نوشی برخی قبل از تحریم
۱۰.۲ – آیه حرمت نماز با حالت مست
۱۰.۳ – آیه نفع اندک داشتن باده
۱۰.۴ – نظرات درباره آیات
۱۰.۵ – احادیث در تفسیر آیات
۱۰.۶ – روح مخالفت اسلام با باده
۱۰.۷ – علامه و تحریم پیشین باده
۱۰.۸ – نظر علامه در ترتیب آیات حرمت
۱۰.۹ – قول طبری در آیات
۱۰.۹.۱ – نقد نظریه طبری
۱۰.۱۰ – نظر عسقلانی
۱۱ – اشارات حدیث وارده درباره باده
۱۲ – نکات دیگر در حدیث وارده
۱۳ – مباحث باده در فقه
۱۳.۱ – حرمت عموم مسکرات
۱۳.۲ – حرمت مسکر در هر حال
۱۳.۲.۱ – نظر ابوحنیفه
۱۳.۳ – تعریف و ملاک اِسکار
۱۳.۴ – نجاست باده
۱۳.۵ – عدم مالیت باده
۱۳.۶ – فروش انگور به قصد تهیه باده
۱۳.۷ – کاربرد باده برای درمان
۱۳.۷.۱ – نظر ابوحنیفه
۱۳.۸ – حد برای مصرف کننده باده
۱۳.۸.۱ – نظر ابوحنیفه
۱۳.۹ – راه‌های اثبات باده‌نوشی
۱۳.۱۰ – وظیفه محتسب درباره باده
۱۴ – فهرست منابع
۱۵ – پانویس
۱۶ – منبع

نام‌های باده در زبان عربی

باده در زبان عربی به نام‌های متعدد خوانده شده که مشهورترین آنها خمر (از انگور) و نبیذ (از غیر انگور) است.

داوود انطاکی

[۱] داوودبن عمرانطاکی، تذکره اولی الالباب، قاهره ۱۳۰۸ـ۱۳۰۹، ج۱، ص۲۸۵.

نام‌های عربی برخی از انواع آن را آورده است، از جمله مِزْر (از برنج)، بِتْع (از ذرّت)، بُوزَه (از نان خشک یا ارزن، دُخن) غُبَیْراء، (از جو یا سُلْت (گونه‌ای جو یا ذرت)، و نَضوح (از انار).

حکیم مؤمن بسیاری از انواع باده انگوری، از جمله ریحانی، جُمهوری، عتیق، مدفون، را زیر عنوان «خمر»

[۲] محمد مؤمن بن محمد زمان حکیم مؤمن تحفه حکیم مؤمن، تهران (تاریخ مقدمه ۱۴۰۲)، ص۳۵۸ـ۳۶۱.

و انواعی دیگر، از جمله فُقّاع، نبیذ الزَّبیب، نبیذ الارُز (به فارسی، بوزه) را زیر عنوان «نبیذ»

[۳] محمد مؤمن بن محمد زمان حکیم مؤمن تحفه حکیم مؤمن، تهران (تاریخ مقدمه ۱۴۰۲)، ص۸۳۹ـ۸۴۱.

وصف کرده است؛ همچنین از مَیْفُختَج (معرّب می پخته) یا عقید العِنَب (یونانی: gleukinos؛ معرّب آن اغلیقی یا اغالیقی)، مَی‌جوش و مَیْ‌سوسن

[۴] محمد مؤمن بن محمد زمان حکیم مؤمن تحفه حکیم مؤمن، تهران (تاریخ مقدمه ۱۴۰۲)، ص۸۳۹،۸۳۳.

یاد کرده و خواص آنها را شرح داده است.

انطاکی

[۵] داوودبن عمرانطاکی، تذکره اولی الالباب، قاهره ۱۳۰۸ـ۱۳۰۹، ج۱، ص۲۸۳.

گونه‌ای از مَیْبُخْتَج موصوف به «مدبّر» را نیز ذکر کرده است.

تأثیرات باده در نظر دانشمندان

دیسقوریدس، پزشک و گیاه‌شناس نامور یونانی (قرن اول میلادی)، درباره باده (در یونانی، oinos) شرحی مبسوط آورده و تأثیرات آن را وصف کرده است.

[۶] ابن بیطار، الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه، بولاق ۱۲۹۱، ج۱، جزءِ ۲، ص۶۹ـ۷۱، ذیل «خمر».

بعض پزشکان بزرگ دوره اسلامی ظاهراً به پیروی از او و شاید بر پایه تجارب خود در این باب سخن گفته‌اند.

از جمله محمدبن زکریای رازی (متوفی ۳۲۰)، پس از ذکر تأثیرات انواع نوشابه‌های سکرآور، بیماری‌های ناشی از افراط یا مداومت در شرب آنها را برشمرده است.

[۷] محمدبن زکریا رازی، منافع الاغذیه و دفع مضارها، مصر۱۳۰۵، ص۱۶ـ۲۰.

موفق بن علی هروی (قرن چهارم) نیز، با استناد به آرای افلاطون و جالینوس و فولُس (پاولوس آیگینایی = بولُسِ اَجانیطی) و راطا (حکیم هندی) و شاید بر اساس تجارب شخصی، درباره آثار زیان‌بار باده‌نوشی بحث کرده است.

[۸] موفق بن علی هروی، الابنیه عن حقائق الادویه، چاپ احمد بهمنیار و حسین محبوبی اردکانی، تهران ۱۳۴۶ ش، ص۱۲۳ـ۱۲۵.

ابن سینا پس از ذکر استفاده طبّی باده، به خاصیت پَلَشْت‌بَری آن نیز اشاره کرده است.

[۹] ابن سینا، القانون فی الطب، بولاق ۱۲۹۴، ج۱، کتاب ۲، ص۴۴۳.

داوود انطاکی نیز تأثیرات باده را ضمن وصف انواع آن شرح داده است.

[۱۰] داوودبن عمرانطاکی، تذکره اولی الالباب، قاهره ۱۳۰۸ـ۱۳۰۹، ج۱، ص۱۲۵ـ۱۲۷.

در تألیفات آن پزشکانِ مسلمان، بیماری‌ها و عوارض متعدّد مانند سردرد، چشم درد، تب کبدی، تنگی نفس، خفقان، بزرگ شدن سپرز، غلبه سودا، بی‌اشتهایی، سکته، فالج و سستی اندام، سُبات، صرع، رعشه و تشنج از آثار سوءِ باده‌گساری شمرده شده ولی به برخی استفاده‌های درمانی باده نیز، بخصوص به مصرف آن در شستشوی زخم‌ها (قروح خبیثه و آکله و لَبنیّه) اشاره شده است.

[۱۱] محمدبن زکریا رازی، منافع الاغذیه و دفع مضارها، مصر۱۳۰۵، ص۱۶ـ۲۰.

[۱۲] موفق بن علی هروی، الابنیه عن حقائق الادویه، چاپ احمد بهمنیار و حسین محبوبی اردکانی، تهران ۱۳۴۶ ش، ص۱۲۳ـ۱۲۵.

[۱۳] ابن سینا، القانون فی الطب، بولاق ۱۲۹۴، ج۱، کتاب ۲، ص۴۴۳.

در مصنفاتی اخلاقی چون اخلاق ناصری، قابوس‌نامه و همچنین در نوروزنامه نیز به مناسبت از باده سخن رفته است.

تاریخچه باده

در این قسمت از مقاله به تاریخچه باده در بین اقوام مختلف پرداخته می‌گردد.

باده در مشرق زمین

در مشرق زمین، باده را از قدیم‌ترین ایام می‌شناختند و از منشأ افسانه‌ای آن، بی‌آنکه جنبه شیطانیش بر طبق قرآن

[۱۴] مائده/سوره۵، آیه۹۰۹۱.

از یاد برود، خاطرات مبهمی در متون و منابع اسلامی محفوظ مانده است.

در این متون، از سویی، به روایات بابلی راجع به انبیا، چون آدم و نوح،

[۱۵] تنحوما، ص۲۸ـ۲۹، مِدْرَش مبتنی بر عناصر بابلی.

توجه شده است و، از سوی دیگر، به سنّت آرامی ـ سریانی در بیرون از محدوده تورات؛ و این جمله نمودار همان فرهنگ باستانی «هِلال خَصیب» است که جهان اسلام وارث آن بوده است.

برخی از روایات منشأ باده را به دو تمدن بزرگ مجاور سرزمین اسلام، یعنی تمدن روم و هند می‌رسانند.

[۱۶] علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب، چاپ باربیه دمینار و پاوه دکورتل، پاریس ۱۸۶۱ـ۱۸۷۷، ج۲، ص۸۸ـ۹۲.

[۱۷] ابن رقیق، قطب السرور، نسخه خطی کتابخانه ملی فرانسه، ش ۳۳۰۲، گ۴۲.

[۱۸] محمدبن حسین نواجی، حلبه الکمیت، قاهره ۱۹۳۸، ص۱۱ـ۱۲.

[۱۹] ابوبکربن عبدالله بدری دمشقی، راحه الارواح، نسخه خطی کتابخانه ملی فرانسه، ش ۳۵۴۴، ص۵۸ـ۵۹.

[۲۰] بحرالحکایات، نسخه خطی کتابخانه ملی فرانسه، ش ۳۵۸۸، ۱۰۷ پ ـ۱۰۸ پ.

صاحب کتاب الفلاحه (ترجمه ابن وحشیّه) اهمیّت تاک را در هلال خصیب نمایانده و به باده‌ها و انواع انگوری که در خورِ تهیه باده‌اند اشاره کرده است.

[۲۱] کتاب الفلاحه، ترجمه ابن وحشیه، چاپ فواد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۵/۱۹۸۴، ج۵، ص۲۱۸ـ۴۶۵.

باده در بین اعراب

عرب‌هایی که در نواحی کشاورزی مستقر شدند در تاک پروری به معنای واقعی سابقه‌ای نداشتند؛ در واقع، در عربستان دوره جاهلی، تاکستان و خمخانه وجود داشت.

کیفیت باده متوسط بود و حتی بازرگانان یهودی و مسیحی ناگزیر مقادیری از آن را وارد می‌کردند (پس از ظهور اسلام، بر اثر تحریم شراب، تجارت باده مختص جماعات کلیمی و مسیحی بود) ولی، این نه بدان معنی است که اعراب بادیه‌نشین باده را نمی‌شناخته‌اند؛ (چنانکه شعوبیه القا می‌کنند)

[۲۲] بشاربن برد، دیوان، قاهره ۱۹۵۰ـ۱۹۵۶، ج۱، ص۳۷۸، بیت ۲.

[۲۳] حسن بن هانی ابونواس، دیوان، قاهره ۱۸۹۸، ص۲۴۴ـ۲۴۵.

[۲۴] ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۳، ص۲۳۷.

[۲۵] ابن حمدون، تذکره، نسخه خطی کتابخانه راغب استانبول، ش ۱۰۸۳، ج۳، ص۲۸۷.

[۲۶] ابن غرسیه، نوادر المخطوطات، قاهره ۱۹۵۱، ص۲۵۰.

و نه بدین معنی که در باده‌نوشی افراط کرده‌اند.

[۲۷] ابن حاوی، فن الشعر الخمری، بیروت، ص۱۱.

حقیقت این است که عرب‌ها از قدیم با باده آشنا بودند، ولی به‌ندرت، بخصوص به مناسبتِ بازارهای فصلی که قبایل متعدد در آنها گرد می‌آمدند، به باده‌نوشی روی می‌آوردند.

[۲۸] یاکُب، ص۹۵ـ۱۰۹.

[۲۹] شرق شناسی هنری لامنس، ص۸۴ـ۸۵.

[۳۰] لوتْس، ص۳۳ـ۳۷.

[۳۱] لوتْس، ص۱۴۳ـ۱۵۱.

[۳۲] جوادعلی، تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد ۱۹۵۱ـ۱۹۵۹، ج۸، ص۱۶۲ـ۱۶۵.

تسخیر کشورهای غیر مسلمان طبعاً آشنایی با انواع جدید باده را میسّر ساخت.

جاحظ «الشارب و المشروب» حتی از «بُلدانِ» باده‌خیز سخن گفته است.

شاعران دوره اسلامی از کشورهایی سخن گفته‌اند که پیش از اسلام به داشتن باده مرغوب شُهره بودند.

(در مورد بیروت رجوع کنید به گابریلی، ص۳۹؛ در مورد عانَه، در بین النهرین علیا رجوع کنید به اخْطَل، ص۱۱۷؛

[۳۳] غیاث بن غوث اخطل، دیوان، بیروت ۱۸۹۱، ص۱۱۷.

گابریلی، ص۵۱؛ ج. بن شیخ، ج۱۸، ص۱۸ـ۲۰؛ نیز رجوع کنید به ابن حوقل، ص۲۲۳؛ در مورد ایران رجوع کنید به گابریلی، ص۶۲؛ درباره سابقه تاک‌پروری که بیشتر منشأ ساسانی داشت رجوع کنید به نواحی شراب‌سازی که ثعالبی از آنها یاد کرده در اُونوالا، ص۴۵؛ بن شیخ، ج۱۸، ص۱۸ـ۲۰).

شیوه‌های شراب‌‌سازی

درباره شیوه‌های شراب‌سازی اطلاعات زیادی در دست نیست.

به شیوه‌ای قدیمی، انگور را در «مَعْصَره» (تشت چوبی کم عمق) لگدمال می‌کردند. چَرخُشت‌های گردان بسیار دیر به مشرق زمین وارد شد (چند نمونه قدیمی آنها در برخی از صومعه‌های لبنان هنوز باقی است).

یکی از شاعران قرن چهارم

[۳۴] احمدبن عبدالوهاب نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، قاهره (۱۹۲۳ـ۱۹۲۵)، ج۴، ص۱۲۱.

معصره را به دریایی از شعله‌های سرخ تشبیه کرده که کارگر در آن ایستاده و نیمه پایینِ تنش در آب انگور فرو رفته است.

از قرن هفتم به بعد، به کمک نگارگری‌ها، بهتر می‌توان این صحنه و طریقه عصاره‌گیری را در نظر مجسم ساخت.(رایس، ج۵، ص۱ـ۳۳؛ که می‌توان نسخه خطی لنینگراد، ش ۲۳. S، ص۷۶، را به آن افزود).

[۳۵] رایس، ج۵، ص۱ـ۳۳.

در این نگارگری‌ها کارگرانی دیده می‌شوند که خوشه‌های انگور را می‌آوردند و کارگران دیگری که انگور را در تشتی چوبی لگدمال می‌کنند و برای این‌که بهتر بجهند تسمه‌ای را دستاویز خود کرده‌اند؛ تشت سوراخی دارد که آب انگور از آن به آوندی می‌ریزد؛ خُم‌های دسته‌دارِ ته‌باریکی (در عربی: «دَنّ»، جمع: «دنان») به دیوار تکیه دارد که تخمیر (در سردابه‌ها و بندرت در هوای باز) و کهنه شدن در آنها صورت می‌گیرد.

(درباره نگهداری باده در خم‌ها رجوع کنید به نسخه خطی لنینگراد، ش ۲۳. S، ص۴۴، ۱۰۳؛ ولی شاید سخن از کوزه‌های بزرگ آب باشد نه خم‌های باده؛ رجوع کنید به لوبن، ص۳۹۷؛ و بسنجید با «خَزّان » که کُشاجِم، ص۸۳

[۳۶] محمودبن حسین کشاجم، دیوان، ۱۳۱۳، ص۸۳.

و سیوطی، گ ۵۰،

[۳۷] سیوطی، المیئه السنیه، نسخه خطی دانشگاه استانبول، ش ۱۴۷۶، گ ۵۰.

وصف کرده‌اند؛ نیز رجوع کنید به گرابار، ص۲۱۲).

این مراحل در برخی از آثار ادبی نیز وصف شده است، ولی در رساله‌های مذهبی، که به منع آشامیدنِ برخی از نوشابه‌ها نظر دارند، به‌ویژه از انواع گوناگون ظرف‌های مناسب تخمیر به‌تفصیل سخن رفته است.

انواع باده

در منتخبات (اختیارات) کهن و رساله‌های فقهی، محصولات مختلفی که با آنها نوشابه‌های مسکر ساخته می‌شده برشمرده شده است:

از میوه‌ها، خرما، انجیر، زردآلو، آلبالو، توت و سِته‌های (sete)‌ دیگر؛ از غلات، گندم، جو، ارزن؛ عسل (ماءالعسل تخمیر یافته را «بِتْع» می‌نامند)؛ نی‌شکر؛ شیر (ابن قتیبه در رساله اشربه از ساخت نوشابه‌های مسکر از انواع مختلفِ شیر سخن گفته است)، بویژه شیر مادیان (کومِس که ترک‌ها آن را رایج کردند و از قرن پنجم به بعد ذکر آن رفته است و سپس نوشابه محبوب ممالیک شد).

باده در قرآن

در چند آیه قرآن به باده با تعبیرات متعدّد («خمر» در شش آیه،سوره بقره، آیه ۲۱۹؛

[۳۸] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

سوره مائده، آیه ۹۱ـ۹۰؛

[۳۹] مائده/سوره۵، آیه۹۰۹۱.

سوره محمد، آیه ۱۵؛

[۴۰] محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.

سوره یوسف، آیه ۳۶ و ۴۱؛

[۴۱] یوسف/سوره۱۲، آیه۳۶.

[۴۲] یوسف/سوره۱۲، آیه۴۱.

«سَکَر» در سوره نحل، آیه ۶۷؛

[۴۳] نحل/سوره۱۶، آیه۶۷.

«رَحیق » در سوره مطففین، آیه ۲۵؛

[۴۴] مطففین/سوره۸۳، آیه۲۵.

«کَأس » در سوره طور، آیه ۲۳،

[۴۵] طور/سوره۵۲، آیه۲۳.

سوره انسان، آیه ۵ و ۱۷،

[۴۶] انسان/سوره۷۶، آیه۵.

[۴۷] انسان/سوره۷۶، آیه۱۷.

سوره نبأ، آیه ۳۴،

[۴۸] نبأ/سوره۷۸، آیه۳۴.

و «کأسٍ مِنْ معینٍ» در سوره صافات، آیه ۴۵

[۴۹] صافات/سوره۳۷، آیه۴۵.

و سوره واقعه، آیه ۱۸

[۵۰] واقعه/سوره۵۶، آیه۱۸.

) و آثار نوشیدن آن اشاره شده است.

انواع آیات درباره باده

برخی از این آیات باده بهشت را وصف می‌کند که در نهرها جاری است (أنهارٌ مِنْ خَمْرٍ، سوره محمد، آیه ۱۵

[۵۱] محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.

) و لذّت بخش است

[۵۲] محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.

[۵۳] صافات/سوره۳۷، آیه۴۶.

و از زیان‌های باده دنیا ـ چون مستی (ولاهم عنها یُنْرَفون، سوره صافات، آیه ۴۷

[۵۴] صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.

)، سردرد (ولا یُصَدَّعون، سوره واقعه، آیه ۱۹

[۵۵] واقعه/سوره۵۶، آیه۱۹.

)، به گناه واداشتن (تأثیم، سوره طور، آیه ۲۳

[۵۶] طور/سوره۵۲، آیه۲۳.

) و زایل کردن عقل (غَوْل، سوره صافات، آیه ۴۷

[۵۷] صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.

)ـ به دور است.

بهره‌گیری مردم از میو‌ه‌ها در قرآن

یک آیه از قرآن، به مناسبت یادآوری نعمت‌های خدا بر بندگان، اقسام بهره‌گیری انسان‌ها را از خرما و انگور با تعبیر «تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً و رِزْقاً حسناً» (از میوه درختان خرما و انگور باده و روزی نیکو بر می‌گیرید) بیان می‌کند.

[۵۸] نحل/سوره۱۶، آیه۶۷.

تفسیر مفسران از آیه

مفسران در توضیح این آیه، از این نظر که آیا حلّیتِ ساختن باده را قبل از تحریم قطعی آن

[۵۹] مائده/سوره۵، آیه۹۰۹۱.

افاده می‌کرده یا فقط به آنچه عمل می‌شود نظر داشته است، چند قول دارند: همچنان‌که نسبت به زمان نزول آن و معنی مراد «سَکَراً» و تقابل آن با «رزقاً حسناً» و نیز نسبت آیه با آیات دالّ بر تحریم خمر بحث‌هایی کرده‌اند.

(از جمله رجوع کنید به طبری، طبرسی، بیضاوی، فخر رازی، آلوسی و طباطبایی ذیل سوره نحل آیه ۶۷؛

[۶۰] نحل/سوره۱۶، آیه۶۷.

[۶۱] طبری، تفسیر طبری، ذیل سوره نحل، آیه ۶۷.

[۶۲] مجمع البیان، ج۶، ص۱۷۵.

[۶۳] تفسیر بیضاوی، ج۱، ص۵۰۳.

[۶۴] فخر رازی، تفسیر الکبیر، ذیل سوره نحل، آیه ۶۷.

[۶۵] تفسیر الآلوسی، ج۱۴، ص۱۷۹.

[۶۶] تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۸۹.

سوره بقره، آیه ۲۱۹

[۶۷] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

[۶۸] طبری، تفسیر طبری، ذیل سوره بقره، آیه ۲۱۹.

[۶۹] تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۱.

[۷۰] تفسیر بیضاوی، ج۱، ص۵۰۳.

[۷۱] فخر رازی، تفسیر الکبیر، ذیل سوره بقره، آیه ۲۱۹.

[۷۲] تفسیر الألوسی، ج۲، ص۱۲۶.

[۷۳] تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۹۱.

و آیه تحریم خمر

[۷۴] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

[۷۵] طبری، تفسیر طبری، ذیل سوره مائده، آیه ۹۰.

[۷۶] مجمع البیان، ج۳، ص۴۰۹.

[۷۷] تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۳۶۲.

[۷۸] فخر رازی، تفسیر الکبیر، ذیل سوره مائده، آیه ۹۰.

[۷۹] تفسیر الآلوسی، ج۷، ص۱۵.

[۸۰] تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۱۶.

).

ذم و مدح باده در قرآن

به‌جز دو آیه دیگر، که درباره داستان رؤیای زندانیِ همراه حضرت یوسف علیه السلام است و نکته خاصی از این نظر ندارد، سایر آیات بر نکوهش باده و بیان پلیدی، (رجس، سوره مائده، آیه ۹۰)

[۸۱] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

شیطانی بودن (مِنْ عَمَلِ الشّیطانِ، سوره مائده، آیه ۹۰

[۸۲] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

) برانگیختن دشمنی و کینه میان انسان‌ها (العداوَه و البغضاءَ)، بازداشتن از یاد خدا و نماز

[۸۳] مائده/سوره۵، آیه۹۱.

و پرگناه یا گناه آفرین بودن آن

[۸۴] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

دلالت دارد.

گفتنی است که آیات راجع به باده بهشتی نیز از نظر مفهوم و نه منطوق، آثار منفی باده را ذکر کرده است.

سیر حرمت باده در قرآن

تصریح قرآن بر لزوم اجتناب از باده‌نوشی

[۸۵] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

سبب شده است که حرمت آن نزد مسلمانان از احکام ضروری دین تلقی شود و کسی که آن را حلال بداند کافر به شمار آید؛

[۸۶] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، دمشق ۱۴۰۴، ج۶، ص۱۵۷.

[۸۷] محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، بیروت ۱۹۸۱، ج۳، ص۳۷۳.

امّا نسبت به زمان و مراحل این تحریم و نیز مصداق‌های باده حرام میان مفسّران و مورخان، همچنان‌که در میان فقیهان، اختلاف است.

آخرین آیه در تحریم باده

آیه ۹۰ مائده،

[۸۸] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

آیه تحریم، قطعاً آخرین آیه درباره باده است و در مدینه در ربیع الاول سال چهارم

[۸۹] محمدابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، چاپ ابوالقاسم گرجی، تهران ۱۳۶۱ ش، ص۳۴۷

یا اواخر سال پنجم بعد از غزوه احزاب (طبری، ذیل بقره: ۲۱۹

[۹۰] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

) یا سال فتح مکه بنابر استنباط ابن حجر عسقلانی

[۹۱] ابن حجر عسقلانی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت ۱۴۰۲، ج۸، ص۲۲۴ـ۲۲۵.

نازل شده است.

باده‌نوشی برخی قبل از تحریم

بنابر روایات،

[۹۲] محمدبن اسماعیل بخاری، الجامع الصحیح، بیروت ۱۴۰۷، ج۴، باب ۶۶۲، ص۴۱۶.

[۹۳] محمدبن اسماعیل بخاری، الجامع الصحیح، بیروت ۱۴۰۷، ج۶، باب ۳۱۳، ص۳۸۷ـ۳۸۸.

[۹۴] محمدبن اسماعیل بخاری، الجامع الصحیح، بیروت ۱۴۰۷، ج۷، باب ۳۱۲، ص۱۹۸ـ۱۹۹.

[۹۵] مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، چاپ محمد فواد عبدالباقی، استانبول ۱۹۷۳، ج۲، ص۱۵۶۸ـ۱۵۷۲.

مسلمانان تا زمان نزول آیه ۹۰ مائده

[۹۶] مائده/سوره۵، آیه۹۰۹۱.

(رجوع کنید به تفاسیر ذیل آیه تحریم

[۹۷] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

[۹۸] طبری، تفسیر طبری، ذیل سوره مائده، آیه ۹۰.

[۹۹] مجمع البیان، ج۳، ص۴۰۹.

[۱۰۰] تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۳۶۲.

[۱۰۱] فخر رازی، تفسیر الکبیر، ذیل سوره مائده، آیه ۹۰.

[۱۰۲] تفسیر الآلوسی، ج۷، ص۱۵.

[۱۰۳] تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۱۶.

) از باده اجتناب کامل نداشتند و حتّی در روایتی به باده‌نوشی عده‌ای از یاران رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم قبل از جنگ احد اشاره شده است.

اما به محض اعلام حرمت، مسلمانان آنچه باده در خانه داشتند دور ریختند.

از آیه ۹۳ مائده،

[۱۰۴] مائده/سوره۵، آیه۹۰۹۱.

نیز که برای رفع نگرانی مسلمانان نسبت به زمان قبل از نزول آیه تحریم نازل شده است، بر می‌آید که آنان از باده‌نوشی جداً اجتناب نمی‌کرده‌اند.

همچنین طبق برخی از نقل‌ها، در آن زمان، در میان مردم مدینه فقط شرابِ خرما رایج بود؛ ولی در چند حدیث نبوی که به مناسبت تحریم باده صادر شده «خمر» به پنج قسم باده اطلاق شده است.

[۱۰۵] محمدبن اسماعیل بخاری، الجامع الصحیح، بیروت ۱۴۰۷، ج۷، باب ۳۱۲، ص۱۹۸ـ۱۹۹.

[۱۰۶] مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، چاپ محمد فواد عبدالباقی، استانبول ۱۹۷۳، ج۲، ص۱۵۷۰ـ۱۵۷۲.

[۱۰۷] الاصول من الکافی، ج۶، ص۳۹۲.

آیه حرمت نماز با حالت مست

پیش از این آیه، در یک آیه مدنی دیگر

[۱۰۸] نساء/سوره۴، آیه۴۳.

به صراحت از خواندن نماز یا رفتن به مساجد در حال مستی نهی شده بود.

(برای قول دیگر در تفسیر این آیه و مراد از کلمه «سُکاری» رجوع کنید به طبری، طبرسی و حویزی، ذیل آیه؛

[۱۰۹] طبری، تفسیر طبری، ذیل آیه.

[۱۱۰] مجمع البیان، ج۳، ص۹۲.

[۱۱۱] تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۴۸۳.

و نیز اصول کافی

[۱۱۲] اصول کافی، ج۳، ص۳۷۱، حدیث ۱۵.

و وسائل الشیعه

[۱۱۳] وسائل الشیعه، ج۴، ص۱۲۸۳.

).

صدور این حکم در مدینه و اخباری که در شأن نزول آیه نقل شده است نیز تداول باده‌نوشی را در آن زمان نشان می‌دهد.

آیه نفع اندک داشتن باده

آیه ۲۱۹ بقره

[۱۱۴] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

نیز، که مدنی است، از گناه بزرگ بودن (یا سبب گناه شدنِ) باده‌نوشی، به سبب زوال عقل، هر چند ممکن