توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مستندات فقهی قاعده اکراه ۴۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۴۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مستندات فقهی قاعده اکراه ۴۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل مستندات فقهی قاعده اکراه ۴۸ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل مستندات فقهی قاعده اکراه ۴۸ اسلاید در PowerPoint

اکراه عبارت است از وادار کردن فرد بر کاری که اگر بیم از زیان مادی، معنوی و یا جسمی ناشی از تهدید اکراه کننده نبود، آن را انجام نمی‌داد.

[۱] جواهر الکلام ج۳۲،ص۱۱.

کاری که براساس حکم اولی حرام است با عروض اکراه (که از عناوین ثانوی است) مباح می‌شود و نیز با اکراه، تکلیف واجب رفع و مجازات ترک واجب یا انجام حرام از مکرَه برداشته می‌شود

[۲] الموسوعه الفقهیه، ج۴، ص۴۴۲.

فهرست مندرجات

۱ – ادله ی فقهی قاعده اکراه
۲ – کتاب
۲.۱ – آیات رفع مسئولیت از مکره
۲.۱.۱ – آیه صدوشش نحل
۲.۱.۲ – نقد و بررسی
۲.۱.۳ – آیه صدونودوپنج بقره
۲.۱.۴ – نقد و بررسی
۲.۲ – آیات رفع مسئولیت از مضطر
۲.۲.۱ – تفاوت اکراه و اضطرار
۲.۲.۲ – آیه صدونوزده انعام
۲.۲.۳ – نقد و بررسی
۳ – سنت
۳.۱ – حدیث رفع از دیدگاه شیعه
۳.۲ – حدیث رفع از دیدگاه عامه
۴ – اجماع
۵ – عقل
۶ – پانویس
۷ – منبع

ادله ی فقهی قاعده اکراه

فقها و صاحب نظران علم اصول که حسب عادت مالوف خود، در مقام استدلال در صحت ادعا و مشروعیت اعتقادشان، به منابع چهارگانه استنباط احکام شرعی یا به تعبیر خود آنان به ادله اربعه، یعنی قرآن، سنت، اجماع و عقل و بعضی مکاتب به قیاس متوسل می‌شوند، در خصوص اکراه نیز همین گونه عمل کرده‌اند. در این قسمت ضمن نقل آیات، احادیث و سایر ادله، به بررسی و تحلیل آن می‌پردازیم.

کتاب

قرآن از اکراه با واژه‌ها و تعبیرهایی گوناگون یاد کرده است؛ از جمله واژه «کره» و مشتقات آن که بیش از ۴۰ بار در قرآن به کار رفته و در بیش تر موارد معنای لغوی آن قصد شده است؛ مانند: «عسی ان تکرهوا شیا و هو خیر لکم»

[۳] بقره/سوره۲، آیه۲۱۶.

[۴] نساء/سوره۴، آیه۱۹.

؛ لا اکر اه فی الدین قد تبین الر شد من الغی

[۵] بقره/سوره۲، آیه۲۵۶.

و در برخی آیات به معنای اصطلاحی آن آمده است؛ مانند: «الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمن»

[۶] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۶.

[۷] نور/سوره۲۴، آیه۳۳.

و نیز تعبیراتی مانند: «لا تعضلوهن»

[۸] نساء/سوره۴، آیه۱۹.

که به نوعی، به اکراه اشاره دارد. در این آیات به بیان برخی احکام فقهی اکراه و آثار و پیامدهای دنیوی و اخروی این عمل نیز سخن به میان آمده است. این آیات در یک نگاه کلی بر دو قسم هستند: ۱. آیات ناظر به رفع مسئولیت از مکره ۲. آیات ناظر به رفع مسئولیت از مضطر

آیات رفع مسئولیت از مکره

آیات ناظر به رفع مسئولیت از مکره عبارتند از :

آیه صدوشش نحل

من کفر بالله من بعد ایمانه الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان و لکن من شرح بالکفر صدرا فعلیهم غضب من الله و لهم عذاب عظیم

[۹] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۶.

هر که پس از ایمان آوردنش به خدا کافر شود، مگر آنکه به ناخواه وادار شود سخنی خلاف ایمانش بگوید در حالی که دلش به ایمان آرام است، و لیکن هر کس که سینه را به کفر گشاده کرد؛ پس خشم خدا بر آنهاست و آنان را عذابی است بزرگ.
آن گونه که مفسرین گفته‌اند،آیه مورد بحث در شان عمار بن یاسر است و قصه ی آن چنین است: مشرکین در راستای اذیت و آزاری که علیه یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، بویژه ضعفای آنان به کار می‌گرفتند در صدد ایذای عمار بن یاسر بر آمده، از وی می‌خواهند که کلمه کفر بر زبان آورده و به تعظیم بتهای آنان بپردازد. او نیز در اثر شدت شکنجه و آزار و عدم توانایی در تحمل آن، کلماتی بر زبان می‌آورد که موجب خشنودی مشرکین و رهایی خود وی می‌شود. در این میان، عده‌ای شایع می‌کنند که عمار کافر شده است. چون پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از این شایعه آگاه می‌شود به مقابله با آن بر می‌خیزد و می‌فرماید: «ان عمارا ملی ایمانا من فرقه الی قدمه و اختلط الایمان بلحمه و دمه؛ عمار سراپا مملو از ایمان است و ایمان با گوشت و خون او عجین شده است.» خود عمار نیز در عین ندامت و خوف از عواقب قضیه، با گریه و زاری نزد پیامبر می‌رود. حضرت از وی می‌پرسد: «کیف تجد قلبک؟» در جواب می‌گوید: «مطمئنا بالایمان.» آنگاه پیامبر می‌فرماید: «ان عادوا فعد» و بدین سان بر عمل وی صحه می‌گذارد و به تعبیر حقوقی، از وی رفع مسئولیت می‌نماید.

[۱۰] صابونی، صفوه التفاسیر، ج۲، ص۱۳۳.

[۱۱] طبرسی، مجمع البیان، ج۶،ص۲۰۳.

نقد و بررسی

عموم این آیه مورد استناد فقها و اصولیین در جهت رفع مسئولیت از مکره در امور جزایی واقع شده است. به نظر می‌رسد این استناد از باب اولویت باشد؛ چه، در جایی که جریان عبارات کفرآمیز بر زبان و تعظیم مظاهر شرک و بت پرستی در نتیجه اکراه جایز تلقی شود و شارع مقدس حکم به جواز آن بدهد، به قیاس اولویت، قابلیت فسخ تصرفات حقوقی مکره و دفع مسئولیت از وی در صورت نقص نصوص جزایی، باید مشروع و موجه تلقی شود.

آیه صدونودوپنج بقره

خداوند متعال در سوره بقره می‌فرماید: «و انفقوا فی سبیل الله و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه و احسنوا ان الله یحب المحسنین

[۱۲] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.

؛ در راه خدا هزینه کنید و با این هزینه خود را به دست خویش، به هلاکت نیفکنید، و نیکویی کنید که خدا نیکوکاران را دوست دارد.» این آیه شریفه نیز در جهت رفع مسئولیت از مکره مورد استناد قرار گرفته است. با این استدلال که افکندن به هلاکت در این آیه به طور عموم منع شده است؛

نقد و بررسی

اما به نظر می‌رسد تمسک به این آیه در خصوص مشروعیت اعمال ارتکابی در اثر اکراه از دو جهت مخدوش باشد؛
۱. نخست آنکه فحوای آیه ناظر به انفاق و بذل مال در راه خداست و به تصریح مفسران، مسلمانان در این آیه تشویق به مشارکت مالی در جهاد شده‌اند. مراد این است که اموال خود را برای جهاد در راه خدا به کار بگیرید؛ وگرنه دشمنان بر شما غالب شده، موجبات هلاکت شما را فراهم خواهند کرد.

[۱۳] صابونی، صفوه التفاسیر، ج۱، ص۱۱۳.

بنابراین، ظاهر آیه مورد بحث هیچ دلالتی بر جواز ارتکاب محرم از مکره به منظور نجات نفس خود از تهلکه ندارد.
۲. دوم اینکه چنانچه به استناد عموم این آیه،حرمت القای نفس در تهلکه را به موارد اکراه نیز تسری دهیم، در آن صورت کسی که تهدید به قتل شده تا مرتکب قتل ثالثی شود، با تزاحم دو حکم شرعی روبرو خواهد شد؛ یکی حرمت القای نفس خود در تهلکه و مقاومت در برابر تهدیدات اکراه کننده و دیگری حرمت قتل نفس محترمه، یعنی سلب حیات از شخص ثالث. چنانچه شرایط مساوی باشد، یعنی آنجا که مرجحی برای عمل به یکی از دو دلیل و اسقاط دیگری در دست نباشد، فرد دچار بلاتکلیفی می‌شود. در این صورت، باید قائل به تخییر شد؛ یعنی شخص تهدید شده مخیر است میان آنکه شخص ثالث را به قتل رسانده، خود را نجات دهد یا آنکه مقاومت کرده، خودش کشته شود. (البته این نظریه در فقه نیز قائل دارد.)

[۱۴] آیت الله خویی، تکمله المنهاج، ج۱، ص۶۲.

حال آنکه به نظر فقها در موارد اکراه به قتل، اکراه موجب جواز شرعی قتل نفس محترمه نمی‌شود و مکره شرعا نمی‌تواند از دیگری سلب حیات نماید؛ گرچه خود تهدید به قتل شده باشد. بر این اساس، تمسک به آیه مورد بحث برای رفع مسئولیت از مکره و به شمار آوردن آن در عداد آیات مورد استناد در اکراه وجهی ندارد.

آیات رفع مسئولیت از مضطر

تفاوت اکراه و اضطرار

اکراه با مفاهیمی دیگر همچون اضطرار و اجبار از آن جهت که در هرسه،انسان وادار به انجام یا ترک کاری می‌شود مشترک است؛ اما تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند؛ تفاوت اکراه با اضطرار آن است که در اکراه رضا