توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مستعرب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مستعرب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مستعرب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

بنی تغلب

بنی تغلب، قبیله‌ای مشهور از عرب شمالی که نسبشان به ربیعه، سپس به عدنان می‌رسد و گروه بسیاری از دانشمندان و شاعران و جنگاوران از آن برخاسته‌اند.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی اجمالی
۱.۱ – نام دثار
۱.۲ – سرانجام
۲ – مشاغل
۳ – پیش از اسلام
۳.۱ – جنگ‌های بسوس
۳.۱.۱ – صلح بکر و تغلب
۳.۲ – علت جنگ‌ها
۳.۳ – پیمان با امرای حیره
۴ – پس از اسلام
۴.۱ – جنگ با خلیفه اول
۴.۲ – پرداخت جزیه
۴.۳ – دوران امام علی
۴.۴ – دوران اموی و عباسی
۴.۵ – حمله مغولان
۵ – شعبه‌ها
۶ – پراکندگی جغرافیایی
۶.۱ – علت پراکندگی و مهاجرت
۷ – عقاید و آداب و فرهنگ
۷.۱ – لقب پاورپوینت کامل مستعرب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint
۷.۲ – نفوذ مسیحیت
۷.۳ – تفاوت با قبایل عرب
۸ – شعر و ادبیات و شاعران
۸.۱ – دوره جاهلی
۸.۲ – دوره اسلامی
۹ – فهرست منابع
۱۰ – پانویس
۱۱ – منبع

معرفی اجمالی

تَغْلِب، بَنی (در حالت منسوب تَغ‌لَبی به فتح لام)، قبیله‌ای مشهور از عرب شمالی که نسبشان به ربیعه، سپس به عدنان می‌رسد

[۱] ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهره النسب لابن الکلبی، ج۱، ص۵۶۴، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق.

[۲] ابن حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، ج۱، ص۳۰۲، چاپ عبدالسلام محمدهارون، قاهره (۱۹۸۲).

و گروه بسیاری از دانشمندان و شاعران و جنگاوران از آن برخاسته‌اند.

[۳] حازمی، محمد، عجاله المبتدی، ج۱، ص۱۰، به کوشش عبدالله کنون، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.

[۴] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۳، ص۵۷ بب‌.

در قرون نخستین اسلامی کتاب‌هایی درباره نسب و شجره‌نامه تغلبیان نوشته شده بود که هیچ‌یک از آن‌ها باقی نمانده است.

[۵] ابن ندیم، محمد، الفهرست، ج۱، ص۱۸۸.

[۶] ابن خلّکان، شمس الدین، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۰۸.

تغلب بن وائل سه پسر به نام‌های غَنْم، اَوْس و عِمران داشت.

[۷] ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهره النسب لابن الکلبی، ج۱، ص۵۶۴، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق.

[۸] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۹۵، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰.

اغلب بزرگان و مشاهیر تغلبی از نسل غنم بودند و در کتب انساب و شجره‌نامه‌ها منحصراً به این نسل توجه شده است. بکر بن عمرو بن غنم شش فرزند به نام‌های جُشَم، مالک، عمرو، ثَعلبه، معاویه و حارث داشت که به سبب شباهت چشم‌هایشان با چشم نوعی مار، اَراقِم (جمع اَرقم، نوعی مار خالدار) نام گرفتند.

[۹] ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهره النسب لابن الکلبی، ج۱، ص۵۶۵، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق.

[۱۰] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۹۶، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰.

گروه‌های مختلفِ قبیله تغلب از نسل این شش تن بودند.
دیار ربیعه نام مسکن اصلی ایشان است که در حوالی سنجار و نصیبین قرار داشت و به دلیل همسایگی با مناطق مسیحی‌نشین رومی، بیشتر افراد قبیله مسیحی بوده‌اند. قبیله دیگری نیز از عرب قحطانی جنوبی که به تغلب بن علوان یمنی از نسل قضاعه منسوب‌اند، به این نام خوانده شده‌اند

[۱۱] قلقشندی، احمد، نهایه الارب، ج۱، ص۱۸۶- ۱۸۷، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.

که البته اهمیت و گستردگی قبیله نخست را ندارند. تغلبیان را غلباوی و بنی غلبا هم گفته‌اند،

[۱۲] سویدی، محمدامین، سبائک الذهب، ج۱، ص۲۲۸، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.

گرچه گاهی بنی غلبا را قبیله‌ای جداگانه فرض کرده‌اند.

[۱۳] زبیدی، مرتضی، تاج‌العروس، ذیل غلب.

[۱۴] جوهری، اسماعیل، صحاح، ج۱، ص۱۹۵، بیروت، ۱۳۷۵ق.

[۱۵] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل غلب.

نام دثار

نام تغلب در اصل دثار بوده است

[۱۶] ابن حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، ج۱، ص۳۰۲، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.

و برای او از ۲ تا ۴ برادر شمرده‌اند، مشهور به بکر و غنز و شُخَیص و حارث

[۱۷] کلبی، هشام بن محمد، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۱۹، به کوشش محمود فردوس عظم، دمشق، ۱۹۳۹م.

[۱۸] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۹۵، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.

[۱۹] ابن درید، محمد، الاشتقاق، ج۱، ص۳۳۵، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.

که ۳ تن نخستین، سران قبیله‌های خود گردیدند و بعدها میان فرزندان و نوادگان دو قبیله بکر و تغلب ۴۰ سال پی در پی جنگ افتاد.

[۲۰] ابن درید، محمد، الاشتقاق، ج۱، ص۳۳۸، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.

[۲۱] میدانی، احمد، مجمع الامثال، ج۱، ص۳۷۴، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالمعرفه.

[۲۲] ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهره النسب لابن الکلبی، ج۱، ص، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق.

[۲۳] ابن مغربی، حسین بن علی، الایناس بعلم الانساب، ج۱، ص۶۵، چاپ ابراهیم ابیاری، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.

در برخی منابع، نام آن تغلب بنت وائل ضبط شده است، زیرا تغلب را اسم قبیله و مؤنث دانسته‌اند

[۲۴] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل «غلب».

[۲۵] زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ذیل «غلب»، چاپ عبدالکریم عزباوی، کویت ۱۳۸۶/۱۹۶۷.

و به نظر برخی محققانِ معاصر، تغلب نام دختر وائل بوده است.

[۲۶] عطیه اللّه، احمد، القاموس الاسلامی، ج۱، ص۴۸۰، قاهره ۱۳۸۳ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۳ـ۱۹۷۶.

به کسانی که خود را به این قبیله منسوب می‌کردند، «تَغْلِبی» یا «تَغْلَبی» می گفتند،

[۲۷] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۳، ص۵۷.

[۲۸] ابن اثیر، عز الدین علی، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۲۱۷- ۲۱۸، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.

گاه نیز آنان را «غَلباوی» (غَلباء: قدرتمند و پیروز) می خواندند.

[۲۹] ابن حائک همدانی، حسن بن احمد، الاکلیل، ج۱، ص۲۱۶، چاپ محمدبن علی أکوع، بغداد ۱۹۷۷.

[۳۰] قلقشندی، احمدبن علی، نهایه الارب فی معرفه انساب العرب، ج۱، ص۱۸۶، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۴.

تغلب، همراه با سه قبیله شیبان و إِیاد و بَهراء، یکی از چهار قبیله بزرگ و توانمند عرب به شمار می‌رفت.

[۳۱] ابن حبیب، محمد، المحبّر، ج۱، ص۲۳۴، چاپ ایلزه لیشتن شتتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/ ۱۹۴۲، چاپ افست بیروت.

سرانجام

ابن سعید مغربی (متوفی ۶۸۵) نوشته است که سراسر جزیره ابن عمر و دیار ربیعه را گشته، اما کوچکترین اثری از تغلبیان به صورت قبیله‌ای نیرومند و مستقل عرب نیافته است.

[۳۲] مغربی، ابن سعید، نشوه الطرب فی تاریخ جاهلیه العرب، ج۱، ص۶۳۹، چاپ نصرت عبدالرحمان، عمان ۱۹۸۲.

به عقیده اطرقجی

[۳۳] اطرقجی، رمزیه، تغلب و دور‌ها فی التاریخ، ج۱، ص۱۶۹، آداب الرافدین، (سپتامبر ۱۹۷۸).

از قرن نهم دیگر نامی از این قبیله پرآوازه یافته نشده است. برخی از قبایل دَواسِر وشَمَّر در عربستان خود را با قبیله تغلب مرتبط می‌دانند.

[۳۴] حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ج۱، ص۱۵۸، ریاض (۱۳۵۲/ ۱۹۳۳).

مشاغل

تغلبیان، علاوه بر کشاورزی و دامپروری،

[۳۵] بلاذری، احمدبن یحیی، فتوح البلدان، ج۱، ص۲۱۷.

تجارت نیز می‌کردند. گروهی از آنان که در جزیره فَرَسان، واقع در دریای سرخ، می‌زیستند، سالانه یک کاروان تجاری راهی حبشه می‌کردند.

[۳۶] ابن حائک همدانی، حسن بن احمد، صفه جزیره العرب، ج۱، ص۹۶، چاپ محمدبن علی أکوع، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۳۷] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۲۵۰.

به نوشته یاقوت حموی

[۳۸] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۴۳۳.

تغلبیان در کَباث، واقع در دیار ربیعه، نیز بازار داشتند.

پیش از اسلام

تاریخ پیش از اسلام قبیله آکنده از جنگ‌های گوناگون وکشمکش‌های قبیله‌ای است و نخستین گزارش از ایشان در خبر لشکرکشی شاپور ساسانی (ذوالاکتاف) به عربستان آمده است که در بازگشت خود، به سرزمین تغلب میان عراق و شام حمله برد، چاه‌هایشان را بیاگند، بسیاری از ایشان را کشت و گروهی از آنان را به سوی جنوب (بحرین) کوچاند.

[۳۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۵۷.

[۴۰] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۱، ص۳۹۲.

[۴۱] نولدکه، تئودُر، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۱۱، ترجمه عباس زریاب، تهران، ۱۳۵۸ش.

جنگ‌های بسوس

در گزارشی دیگر از جنگ‌های مداوم و متعدد ۴۰ ساله میان دو قبیله تغلب و بکر سخن می‌رود که در مجموع به جنگ‌های بسوس مشهور شد. علت جنگ، ظاهراً کشته شدن کُلَیب رئیس مستبد قبیله تغلب بود. دامنه این جنگ‌ها وسعت یافت و به شهرها نیز کشیده شد.

[۴۲] قلقشندی، احمد، صبح الاعشی، ج۱، ص۳۹۱، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.

[۴۳] ابن عاصم، مفضل، الفاخر، ص۹۵، به کوشش استوری، لیدن، ۱۹۱۵م.

[۴۴] عبدالحمید، سعد زغلول، فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ص، ۳۱۴- ۳۱۵، بیروت، ۱۹۷۶م.

[۴۵] دلّو، برهان‌الدین، جزیرهالعرب قبل الاسلام، ج۲، ص۳۸۲ بب‌، بیروت، ۱۹۸۹م.

[۴۶] مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، بسوس.

تغلبیان در عصر جاهلی جنگ‌های فراوانی با قبایل عرب، بویژه با قبیله بکر بن وائل، به راه انداختند. آنان در قرن پنجم میلادی زیر سلطه حاکمان کِندَه، دست نشاندگان پادشاهان حِمْیَریِ یمن، بودند.

[۴۷] اطرقجی، رمزیه، تغلب و دور‌ها فی التاریخ، ج۱، ص۱۵۸، آداب الرافدین، (سپتامبر ۱۹۷۸).

[۴۸] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۸، ص۸۴، بیروت ۱۹۷۶ ۱۹۷۸.

[۴۹] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۸، ص۹۰، بیروت ۱۹۷۶ ۱۹۷۸.

بر اثر سختگیری‌های عاملان و حاکمان یمنی بر قبایل ربیعه و از جمله تغلب، یکی از بزرگان تغلب به نام ربیعه بن حارث، قبایل ربیعه را متحد کرد و به مصاف یمنی‌ها رفت، اما شکست خورد.

[۵۰] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۹، ص۱۶۱۹.

[۵۱] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱، ص۵۰۴ ۵۰۶، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۶/ ۱۹۶۵۱۹۶۶.

پس از وی پسرش، کُلَیْب، رهبریِ تغلب و ربیعه را به عهده گرفت و با متحدکردن عرب‌های عدنانی، قبایل قحطانی یمن را در نبرد خزاز (خَزازی) شکست داد و سلطه حاکمان یمنی را از بین برد.

[۵۲] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۲۹ـ۳۴، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۵۳] ابن عبدربه، أحمد بن محمد، العقد الفرید، ج۶، ص۶۹- ۷۰، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸۱۴۱۱/ ۱۹۸۸۱۹۹۰.

[۵۴] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۲، ص۴۹۶، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

کلیب، که ستمگری پیش گرفته بود، در حدود ۴۹۶ میلادی به دست جَسّاس بن مُرّه، از قبیله بکر، کشته شد. این واقعه موجب بروز جنگی چهل ساله (بَسوس) میان بکر و تغلب

[۵۵] ضبّی، مفضّل، امثال العرب، ج۱، ص۸۸- ۸۹، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۵۶] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۶۰۵، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰.

[۵۷] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۱۶۵ـ۱۷۰، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

و سبب ضعف تغلبیان شد؛ به طوری که پس از آن تحت سلطه پادشاه کنده، حارث بن عمرو (حک: ۴۹۵ـ۵۳۱ میلادی)، در آمدند.

[۵۸] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۸، ص۸۶- ۸۸، بیروت ۱۹۷۶ ۱۹۷۸.

صلح بکر و تغلب

حارث پس از تسلط بر حیره، مرکز امارت لخمیان،

[۵۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۹۵۹۷، بیروت.

دو فرزند خود، شُرَحْبیل و سَلمه، را فرمانروا کرد؛ شرحبیل را فرمانروای قبیله بکر و سلمه را فرمانروای قبیله تغلب.

[۶۰] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۴۶ـ۴۷، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۶۱] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۲۶، بیروت ۱۹۷۶ ۱۹۷۸.

این اقدام از جنگ و دشمنی میان این دو قبیله جلوگیری نکرد

[۶۲] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۴۵ـ ۶۵، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۶۳] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۲، ص۴۱۸ ۴۱۹.

[۶۴] ابن عبدربه، أحمد بن محمد، العقد الفرید، ج۶، ص۷۸، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸۱۴۱۱/ ۱۹۸۸۱۹۹۰.

[۶۵] شمشاطی، علی بن محمد، الانوار و محاسن الاشعار، ج۱، ص۳۶ ۳۷، چاپ سیدمحمدیوسف و عبدالستار احمد فراج، کویت ۱۳۹۷ ۱۳۹۸/ ۱۹۷۷ ۱۹۷۸.

تا این‌که در اواسط قرن ششم میلادی عَمرو بن هند (حک: ۵۵۴ ـ ۵۷۴ میلادی)، که با حمایت انوشیروان ساسانی (حک: ۵۳۱ ـ ۵۷۹ میلادی) به امارت حیره رسیده بود، در محلی به نام ذوالمجاز در نزدیکی مکه، موفق شد میان دو قبیله بکر و تغلب صلح برقرار کند،

[۶۶] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۱، ص۳۰.

[۶۷] سالم، سیدعبدالعزیز، تاریخ العرب فی عصر الجاهلیه، ج۱، ص۳۱۹، (اسکندریه) ۱۹۸۸.

اما به علت اهانت به تغلبیان، شاعر مشهور تغلبی، عمرو بن کلثوم، او را به قتل رساند.

[۶۸] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۶۰۵ـ۶۰۷، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۶۹] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۶۴۸، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰.

[۷۰] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۱، ص۳۶.

تغلبیان در نبردِ ذی قار در اوایل قرن هفتم میلادی نیز شرکت داشتند و در کنار ایرانیان با قبایل بکر و شیبان جنگیدند.

[۷۱] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۴۸۹ـ۵۰۲، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۷۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۱۹۳ ۲۱۲، بیروت.

[۷۳] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۲۴، ص۲۲۴ ۲۳۰.

[۷۴] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۱، ص۹۰.

[۷۵] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۴۵۵ـ۴۵۶، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۷۶] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۲، ص۴۷۷ـ۴۸۰، چاپ عادل جاسم بیاتی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

[۷۷] ابوعبیده، معمر بن مثنی، دیوان النقائض، ج۱، ص۱۷۲، بیروت ۱۹۹۸.

[۷۸] ابوعبیده، معمر بن مثنی، دیوان النقائض، ج۱، ص۳۹۱ـ۳۹۳، بیروت ۱۹۹۸.

[۷۹] قیروانی، ابن رشیق، العمده فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج۲، ص۲۱۷۲۲۵، چاپ محمدمحیی الدین عبدالحمید، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.

[۸۰] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۱۳۳، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۱] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۲، ص۵۹۵، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۲] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۱۸۱، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۳] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۲۸۱، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۴] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۲، ص۶۹۷، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۵] بکری، عبداللّه بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۴، ص۱۳۱۳، چاپ مصطفی سقا، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

[۸۶] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۲۹۳.

[۸۷] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۲، ص۳۴۵.

علت جنگ‌ها

در تعلیل این جنگ‌ها باید به ساخت اقتصادی زندگی قبیله‌ای و وابستگی آنان به زمین، چراگاه و چاه‌های آب توجه کرد. آن‌گونه که برمی‌آید، بنی تغلب با قدرت یافتن در دوره‌ای معین، همه منابع اقتصادی موجود را از آن خود کرده، بکریان را از آن محروم ساخته بودندکه‌ موجب کینه و دشمنی افراد دو قبیله ــ که با هم نسبت خونی و فامیلی هم داشتند ــ گردید

[۸۸] برو، توفیق، تاریخ العرب القدیم، ج۱، ص۲۱۴، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.

چنان‌که جابه‌جایی‌های مکانی نیز مؤید همین نظر است و نشان می‌دهد که قبایل در پی دست‌یافتن به زمین و منابع جدید حیات به جنگ و تحرک می‌پرداختند.

[۸۹] پیگولوسکایا، ن و، اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ج۱، ص۳۳۶، ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، ۱۳۷۲ش.

[۹۰] قلقشندی، احمد، صبح الاعشی، ج۱، ص۳۹۱، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.

سرانجام به وساطت قیس بن شراحیل (شرحبیل)، میان دو قبیله صلح شد. آن‌گاه منذر بن ماءالسماء پسر خود عمرو بن هند را به ریاست هر دو قبیله گماشت و با نیروی آنان با قبیله بنی آکل‌المرار جنگید و پیروز شد. بنی تغلب به سوی شام رفتند و پیدا نیست که چرا دوباره میان دو قبیله جنگ شد. آنچه برمی‌آید این است که حارث فرمانروای غسان بر تغلبیان فرود آمد و قصد کوبیدن ایشان داشت که خود شکست یافت و گریخت.

[۹۱] ابوعبیده، معمربن مثنی، ایام العرب قبل الاسلام، ج۱، ص۵۷۹-۵۸۰، به کوشش عادل جاسم بیاتی، بغداد، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.

[۹۲] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۱، ص۵۳۹-۵۴۰.

[۹۳] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۵، ص۲۵۳، بیروت/ بغداد، ۱۹۷۶م.

از آن پس، بنی تغلب برای بقا و تثبیت موقعیت و برتری خود بر بکریان و دیگران، خود را به منذر نزدیک ساختند و در جنگ اُواره اول در ۵۵۴م که بکریان به شدت سرکوب و کشته شدند، در خدمت او بودند.

[۹۴] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۱، ص۵۵۲- ۵۵۳.

[۹۵] جادالمولی، محمد احمد و دیگران، ایام العرب فی الجاهلیه، ج۱، ص۹۹، ریاض، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.

[۹۶] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۵، ص۲۲۶-۲۲۷، بیروت/ بغداد، ۱۹۷۶م.

پیمان با امرای حیره

در حوالی ظهور اسلام ــ که به پس از اسلام نیز نسبت داده شده است ــ تغلبی‌ها را هم‌پیمان امرای حیره ــ که به ساسانی‌ها متمایل بودند ــ می‌یابیم.

[۹۷] مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، ج۱، ص۲۰۸، بیروت، دارصعب.

اما ظاهراً تغلبیان، دیگر مایل به شرکت در منازعات قدرتمندان نبودند و به همین سبب از سوی عمرو بن منذر سرکوب شدند،

[۹۸] پیگولوسکایا، ن و، اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ج۱، ص۲۵۷، ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، ۱۳۷۲ش.

نیز از تسلط معدی‌کرب بن حارث بر آن آگاهی داریم.

[۹۹] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۹، ص۵۸، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۹۹۳م.

زمانی هم، کلیب و مهلهل از سران قبیله به اسارت زهیر بن جناب افتادند که ربیعه بن مُرّه پدر آن دو در حمله انتقامی آنان را آزاد کرد.

[۱۰۰] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۱، ص۵۰۴-۵۰۵.

[۱۰۱] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۸، ص۸۳، بیروت/ بغداد، ۱۹۷۶م.

به هر صورت تاریخ پیش از اسلام بنی تغلب پر از شرح جنگ‌هایی از این قبیله است که در بعضی از آن‌ها ورود قبیله صرفاً به علت قرار گرفتن در میان قدرت‌های بزرگ زمان بوده است.

[۱۰۲] نولدکه، تئودُر، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳، ترجمه عباس زریاب، تهران، ۱۳۵۸ش.

پس از اسلام

هنگام ظهور اسلام و قدرت یافتن مسلمانان و در دوران خلفا، بنی تغلب بیش‌تر در موضع مقابل و مخالف قرار می‌گرفتند و در ایجاد حوادثی چند نقش داشتند. در نخستین سال‌های اسلام ۱۶ نفر تغلبی مسلمان و مسیحی برای عقد پیمان با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به حضور رسیدند و مسیحیانشان تعهد کردند فرزندان خود را به آیین مسیحیت در نیاورند.

[۱۰۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه، ج۵، ص۹۳.

برخى قدما گفته‌اند: اگر مسلمانان قدرت را به دست گیرند و بر قیام به حق گرد هم آیند، بنى تغلب را بر آیین خود تأیید ‌نمى‌کنند و از آنان جزیه نمى‌گیرند؛ زیرا آنان شرطى را که رسول خدا (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)، مبنى بر وادار نکردن فرزندان خود بر آیین مسیحیت، با ایشان کرده بود زیر پا نهادند.

[۱۰۴] حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، ج۴، ص۴۴۵.

نیز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر یکی از سران این قبیله به نام جرّار اسلام عرضه کرد که وی نپذیرفت، پس زیدالخیل، شاعر جنگاور را به جنگ او فرستاد و او به دست زید کشته شد.

[۱۰۵] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۷، ص۱۶۶، قاهره، ج ۹، ۱۹۹۲م، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۹۹۳م.

در نبرد‌های نخستین دوره فتوحات اسلامی، تغلبیان گاه در کنار ساسانیان و رومیان با مسلمانان می‌جنگیدند و گاهی نیز به مسلمانان یاری می‌رساندند.

[۱۰۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۳۸۱۳۸۴، بیروت.

[۱۰۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۶۴، بیروت.

[۱۰۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۶۶، بیروت.

[۱۰۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۷۵، بیروت.

[۱۱۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۳۷، بیروت.

[۱۱۱] واقدی، محمدبن عمر، تاریخ فتوح الجزیره و الخابور و دیار بکر و العراق، ج۱، ص۶۵، چاپ عبدالعزیز فیاض حرفوش، دمشق ۱۴۱۷/۱۹۹۶.

[۱۱۲] واقدی، محمدبن عمر، تاریخ فتوح الجزیره و الخابور و دیار بکر و العراق، ج۱، ص۱۳۵ـ۱۳۶، چاپ عبدالعزیز فیاض حرفوش، دمشق ۱۴۱۷/۱۹۹۶.

[۱۱۳] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۹۷ ۳۹۹، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۶/ ۱۹۶۵۱۹۶۶.

[۱۱۴] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۲۳ ۵۲۴، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۶/ ۱۹۶۵۱۹۶۶.

[۱۱۵] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۲، ص۲۵۶.

[۱۱۶] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۲۹۴.

[۱۱۷] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۲۶۷.

جنگ با خلیفه اول

در ۱۱ق/۶۳۲م زنی سجاح نام از گروندگان به مسیلمه کذاب، به دعوی پیامبری برخاست و سران بنی تغلب از او هواخواهی کردند و درصدد جنگ با ابوبکر خلیفه اول برآمدند.

[۱۱۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۶۹.

[۱۱۹] ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، ج۱، ص۲۲، به کوشش علی شیری، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.

در۱۲ق جنگ عین‌التّمر واقع شد که طی آن خالد بن ولید سردار مسلمانان با مهران پسر بهرام چوبین می‌جنگید که در سپاه خود بسیاری عرب از جمله از بنی‌تغلب شرکت داشتند. شکست در سپاه ایران افتاد و عقّه بن عقّه سردار تغلبی سپاه ایران نیز کشته شد. سپس ربیعه بن بحیر به انتقام عقه برخاست که بازهم شکست نصیب تغلبی‌ها شد و دختر ربیعه نیز به اسارت مسلمانان درآمد که علی (علیه‌السلام) او را خرید و از او صاحب دو فرزند به نام‌های عمر و رقیه شد.

[۱۲۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۳۷۶.

[۱۲۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۳۸۲-۳۸۳.

[۱۲۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۱۵۴.

بار دیگر و در همان سال بنی تغلب در مخالفت با خالد که به سمت شام می‌رفت، به طرفداری از سپاه روم جنگیدند و شکست یافتند.

[۱۲۳] ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، ج۴، ص۱۱۰، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.

[۱۲۴] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه، ج۶، ص۳۵۲.

در یک مورد نادر در ۱۳ق، در جنگی میان ایرانیان و مسلمانان، گروهی از تغلبیان مسیحی به کمک سردار عرب مثنی آمدند.

[۱۲۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۶۴.

از سوی دیگر گروهی از بنی تغلب ساکن نواحی کباث، صفین و انبار از فرمان عاملان مثنی سرپیچیدند، اما از سوی او سخت گوشمال یافتند و بسیاری از ایشان هنگام فرار از مهلکه در دجله غرق گردیدند.

[۱۲۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۴۷۵- ۴۷۶.

[۱۲۷] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.

در ۱۶ق، مردی به نام انطاق به مخالفت با مسلمانان برخاست و گروهی از جمله رومی‌ها و مسیحیان بنی تغلب را با خود همراه ساخت. مسلمانان برای دفع او به فتح تکریت رفتند. بنی تغلب همراه رومیان چون به برتری مسلمانان پی بردند، امان خواستند تا به آنان بپیوندند که به شرط پذیرش اسلام به آنان امان داده شد. در این جنگ تنها همین عده از بنی تغلب جان بدر بردند.

[۱۲۸] ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، العبر، ج۳، ص۱۰۷.

[۱۲۹] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه، ج۷، ص۷۱-۷۲.

پرداخت جزیه

در ۱۷ق، پس از آن‌که فتوحات مسلمانان در زمان خلیفه عمر مسلم شد، بنی تغلب در وضع خاصی قرار گرفتند. همراه گروهی که برای روشن شدن وضع سرزمین‌های گشوده شده نزد عمر می‌رفتند، یک تن نیز به نمایندگی بنی تغلب وجود داشت.

[۱۳۰] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۲، ص۵۲۷.

حکومت اسلامی، بنى تغلب را همچون دیگر مسیحیان، به انتخاب یکى از سه امر، آزاد گذاشت: ۱) اسلام‌آوردن، ۲) ماندن بر آیین خود و پرداخت جزیه، ۳) جنگیدن. بر این اساس، بنى تغلب هرچند عرب بودند لیکن در صورت بقا بر مسیحیت ملزم به پرداخت جزیه شدند. نظر عمر از آغاز آن بود که بنی تغلب یا باید مسلمان شوند که در این صورت مالیات‌های اسلامی همچون خمس و زکات و خراج زمین خواهند پرداخت و یا جزای مسلمان نشدن یعنی جزیه بپردازند، چراکه برای سکنه خارج از سرزمین اصلی عربستان اسلام اجباری نبود؛ اما از بیم آن‌که این قبیله به سپاه غیرعرب بپیوندند، سرانجام عمر پذیرفت که آنان مبلغ جزیه را به عنوان صدقه اسلامی به‌طور مضاعف بپردازند، البته به شرط آن‌که نوزادان خود را به آیین مسیحی درنیاورند.
بنی تغلب این قرار را پذیرفتند و همراه سعد وقاص سردار عرب به مدائن و کوفه مهاجرت کردند تا این مالیات از ایشان، چه مسیحی، چه مسلمان به‌طور یکسان گرفته شود.

[۱۳۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۴۰.

[۱۳۲] زبیدی مرتضی، تاج‌العروس، ذیل تغلب.

[۱۳۳] بلاذری، احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۲۱۷، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.

آنگاه عمر، ولید بن عقبه را بر امر صدقه ایشان مأمور ساخت.

[۱۳۴] بلاذری، احمد، انساب الاشراف، ج۵، ص۳۱، به کوشش گویتین، بیت‌المقدس، ۱۹۳۶م.

[۱۳۵] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۳۱۹، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.

ولید به فتح جزیره آغاز نمود و بر بنی تغلب فرود آمد

[۱۳۶] ابن بکر، محمد، التمهید و البیان، ج۱، ص۵۲، به کوشش محمود یوسف زاید، بیروت، دارالثقافه.

و از همان آغاز به سخت‌گیری پرداخت و از آنان جز اسلام نمی‌پذیرفت. ایستادگی قبیله موجب نامه‌نگاری به عمر شد و عمر رأی سابق خود را تکرار کرد. پس بعضی به اسلام و بعضی به جزیه راضی شدند.

[۱۳۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۵۵.

[۱۳۸] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۲، ص۵۰.

[۱۳۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۳۲- ۲۳۳.

[۱۴۰] ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، ج۱، ص۵۷۴، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰.

[۱۴۱] بلاذری، احمد، فتوح البلدان، ج۱، ص۲۱۶- ۲۱۸.

عمر چون از یک‌سو دوگانگی نظر بنی تغلب در اجرای دستور خود را دید و از سوی دیگر سخت‌گیری ولید را به سود و مصلحت نمی‌دید، او را برکنار ساخت و کسانی دیگر را به این کار برگماشت.

[۱۴۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۵۶.

[۱۴۳] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۲، ص۵۳۳.

دوران امام علی

این دوگانگی در امر سیاسی ـ اجتماعی قبیله، در دوران امام علی (علیه‌السلام) نیز پیداست. در ۳۶ق/۶۵۶م، گروهی از بنی تغلب به امام علی (علیه‌السلام) گرایش یافتند.

[۱۴۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۵۰۰.

سپاه معاویه به همین سبب در حوالی صفین و دارا بر قبیله تاختند و غارت کردند و ۸ نفر اسیر گرفتند. بنی تغلب نیز گرد آمدند و به تلافی بر لشکر شام حمله کردند و غنیمت یافتند.

[۱۴۵] ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، ج۴، ص۲۲۴، به کوشش علی شیری، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.

[۱۴۶] منقری، نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۱۴۶، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

[۱۴۷] منقری، نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۱۷۰- ۱۷۱، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

[۱۴۸] منقری، نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۳۶۲، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

[۱۴۹] منقری، نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۴۸۶- ۴۸۷، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

در عین حال شماری هم به معاویه گرایش پیدا کردند و به سوی او رفتند و از او آزادی آن ۷ یا ۸ نفر اسیر را خواستند که موافقت نکرد. پس در راه بازگشت، فرستاده امام علی (علیه‌السلام) را دیدند که به موصل می‌رفت که او آن‌ها را شماتت کرد و درنتیجه جنگی واقع شد و فرستاده امام (علیه‌السلام) کشته شد. اما امام علی (علیه‌السلام) از خطای ایشان به سبب بازگشتشان چشم پوشید.

[۱۵۰] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۳، ص۳۸۰.

گزارشی از پیوستن گروهی از بنی تغلب به امام حسین (علیه‌السلام) نیز دردست است که برخی از آنان همراه ایشان شهید گشتند.

[۱۵۱] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۱، بیروت، ۱۴۰۳ق.

[۱۵۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۰۶، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.

عصبیت و جنگ‌های قبیله‌ای و نیز جنگ با عاملان حکومتی همچنان در میان بنی تغلب ادامه داشت. بیشترین جنگ‌های قبیله‌ای ــ که علت آن‌ها را سروری و برتری قبیله‌ای بر دیگری نوشته‌اند

[۱۵۳] شمیسانی، حسن، مدینه ماردین، ج۱، ص۵۷-۶۱، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.

ــ میان قبیله قیس و بنی تغلب روی داده که برخی از آن‌ها بزرگ و مهم بوده که همانند دوران پیش از اسلام نام‌گذاری شده‌اند، ازجمله یوم ماکسین و یوم ثرثار.

[۱۵۴] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۴، ص۳۰۹ بب‌.

[۱۵۵] غندور، محمدیوسف، تاریخ جزیره ابن عمر، ج۱، ص۴۱-۴۲، بیروت، ۱۹۹۰م.

نیز جنگی در ۷۷ق/۶۹۶م

[۱۵۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۶، ص۲۶۳- ۲۶۴.

و جنگی هم در ۱۰۶ق/۷۲۴م در بروقان بلخ میان قبیله و نصربن سیار عامل امویان در خراسان روی داد که گزارش شده است.

[۱۵۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰-۳۱.

دوران اموی و عباسی

در سال ۳۹، گروهی از آنان از علی (علیه‌السلام) و از معاویه جدا شدند و در نواحی موصل اقامت گزیدند.

[۱۵۸] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۸۰، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۶/ ۱۹۶۵۱۹۶۶.

در دوره اموی و عباسی نیز تغلبیان در برخی حوادث مهم سیاسی و جنگ‌ها نقش داشتند.

[۱۵۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۶، ص۲۶۳، بیروت.

[۱۶۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۳۲، بیروت.

[۱۶۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۸، ص۳۵، بیروت.

[۱۶۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۸، ص۲۶۱، بیروت.

[۱۶۳] ازدی، یزیدبن محمد، تاریخ الموصل، ج۱، ص۲۶۷ـ ۲۶۸، چاپ علی حبیبه، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

[۱۶۴] ازدی، یزیدبن محمد، تاریخ الموصل، ج۱، ص۲۸۱ـ۲۸۳، چاپ علی حبیبه، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

[۱۶۵] ابن خلّکان، شمس الدین، وفیات الاعیان، ج۶، ص۳۱۳۴.

در سال ۲۱۴، یکی از تغلبیان به نام مالک بن طوق بن مالک بن عتّاب، والی موصل شد.

[۱۶۶] ازدی، یزیدبن محمد، تاریخ الموصل، ج۱، ص۳۹۵ـ۳۹۶، چاپ علی حبیبه، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

در زمان عباسیان در جریان جمع‌آوری صدقات بنی تغلب، روح بن صالح همدانی عامل هارون‌الرشید کشته شد که به تلافی آن گروه بسیاری از افراد قبیله کشته و اسیر شدند.

[۱۶۷] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۶، ص۱۱۳.

در دوران متوکل عباسی، سیاستی در پیش گرفته شد تا سرزمین‌های قبیله که در اثر جنگ‌های بی‌شمار آن‌ها رو به ویرانی نهاده بود، مصون بماند.

[۱۶۸] غندور، محمدیوسف، تاریخ جزیره ابن عمر، ج۱، ص۵۷-۵۹، بیروت، ۱۹۹۰م.

[۱۶۹] شمیسانی، حسن، مدینه ماردین، ج۱، ص۷۲، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.

در سال‌های ۲۶۷ و ۲۸۰ و ۲۸۲ق، قبیله بنی تغلب پناه دهنده و یاری‌رسان هارون یکی از سران خوارج بود.

[۱۷۰] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۷، ص۳۶۰.

[۱۷۱] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۷، ص۴۶۳.

[۱۷۲] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۷، ص۴۷۲.

آخرین درگیری گزارش شده از بنی تغلب با عاملان حکومت، مربوط به حمدانیان است که در ۳۲۷ق/۹۳۹م اتفاق افتاد.

[۱۷۳] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، ج۸، ص۲۷۲.

حمدانیان شاخه‌ای از بنی تغلب بودند که حکومتی محلی در موصل پایه‌گذاری کردند. مکتفی خلیفه عباسی ابوالهیجاء عبدالله بن حمدان را در ۲۹۲ق/۹۰۵م حاکم موصل ساخت

[۱۷۴] خواندمیر، غیاث‌الدین، حبیب السیر، ج۲، ص۵۴۶، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۳ش.

و بازماندگان او حکومت را در خانواده حفظ کردند و گستره حکومت ایشان تا جزیره و حلب رسید و تا ۴۳۰ق/۱۰۳۹م باقی بودند.

[۱۷۵] سویدی، محمدامین، سبائک الذهب، ج۱، ص۲۳۳، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.

حمله مغولان

وقتی در ۶۸۱ق/۱۲۸۲م مغول‌ها برای بار دوم به شام حمله کردند و پیروزی ایشان نزدیک شد، بنی تغلب ناگهان از کمین بیرون جستند و بر سمت چپ سپاه مغول تاختند که مغولان شکست خورده، فرار کردند.

[۱۷۶] ابن عبری، غریغوریوس، تاریخ مختصر الدول، ج۱، ص۲۸۸، بیروت، ۱۹۵۸م.

مجموعه این گزارش‌ها نشان می‌دهد که افراد این قبیله همواره خوی جنگجویی خود را حفظ کرده، و در تمام این سال‌ها در مقر اصلی خویش، یعنی سرزمینی نزدیک شام و یا در جاهای دیگری به حکم حکومت‌های وقت کوچانده یا کوچیده‌اند، و قدرت قبیله‌ای خود را از دست نداده بوده‌اند.

شعبه‌ها

شعبه‌های بسیاری از اصل قبیله بنی تغلب جدا شد