توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مسئولیت در آشتی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مسئولیت در آشتی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مسئولیت در آشتی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

آشتی (قرآن)

آشتی، رنجشی را فراموش کردن، پس از قهر از نو دوستی کردن، و صلح کردن پس از جنگ است.

[۱] لغت نامه دهخدا.

[۲] فرهنگ فارسی معین.

در این مقاله، به آشتی در محدوده منازعات شخصی، خانوادگی و اجتماعی پرداخته و آشتی پس از جنگ (صلح) در مقاله‌ای جداگانه بررسی می‌شود. در این مقاله آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه‌های « اصلاح »،« تالیف »،« توفیق »،« سلم » و « صلح » استفاده شده است.

فهرست مندرجات

۱ – واژگان قرآنی معادل آشتی
۱.۱ – اصلاح
۱.۲ – تألیف
۱.۳ – سِلْم
۱.۴ – صلح
۱.۵ – توفیق
۱.۶ – شَفع
۲ – آثار آشتی
۲.۱ – برداشته شدن گناه‌
۲.۲ – رحمت
۲.۲.۱ – آشتی بین وارثان
۲.۲.۲ – آشتی با همسر
۲.۲.۳ – آشتی میان براردران دینی
۳ – آشتی در کتاب‌های آسمانی‌
۴ – آشتی مذموم
۵ – اهمیت آشتی
۵.۱ – آشتی در خانواده
۵.۲ – آشتی بین مؤمنان
۵.۳ – آشتی در جامعه
۵.۴ – گفتن سخن خلاف واقع
۵.۵ – آشتی بین زوجین
۶ – پاداش آشتی
۶.۱ – پاداش آشتی با همسر
۶.۲ – پاداش‌ اخلاص در آشتی
۶.۳ – پاداش عفو و آشتی
۷ – روش‌های آشتی
۷.۱ – استفاده از عواطف
۷.۲ – اغماض
۷.۳ – بی اعتنایی
۷.۴ – تعیین داور
۷.۵ – تغییر در وصیّت
۷.۶ – تنبیه
۷.۷ – جنگ با مؤمنان
۷.۸ – دروغ
۷.۹ – سوگند
۷.۱۰ – موعظه
۷.۱۱ – نجوا
۸ – زمینه‌های آشتی
۸.۱ – برخورد نیک
۸.۲ – تقوا
۸.۳ – عده
۸.۴ – قصد اصلاح
۸.۵ – خیر خواهی
۸.۶ – گذشت
۸.۶.۱ – گذشت زوجین از حقوقشان
۸.۶.۲ – گذشت از خطای دیگران
۸.۷ – میانجی گری
۹ – سوگند بر ترک آشتی
۱۰ – مسؤولیت در آشتی
۱۰.۱ – مسؤولیت متخاصمان
۱۰.۱.۱ – قصد اصلاح
۱۰.۱.۲ – عفو و گذشت
۱۰.۱.۳ – نیکی در برابر بدی
۱۰.۲ – مسؤولیت مؤمنان و حکومت
۱۰.۲.۱ – پیشگیری
۱۰.۲.۲ – میانجیگری
۱۰.۲.۳ – انتخاب داور
۱۱ – انتخاب داور در آشتی
۱۱.۱ – تعیین‌کننده داور
۱۱.۲ – ویژگی های داور
۱۱.۲.۱ – خویشاوند بودن
۱۱.۲.۲ – رعایت تقوای الهی
۱۱.۲.۳ – عدالت جویی
۱۱.۲.۴ – خیرخواهی و رازداری
۱۱.۲.۵ – انگیزه الهی
۱۲ – منافقان و آشتی
۱۳ – موانع آشتی
۱۳.۱ – بخل
۱۳.۲ – پیروی از شیطان
۱۳.۳ – تجاوز
۱۳.۴ – دنیا طلبی
۱۳.۵ – نشوز و برتری جویی
۱۴ – نجوا برای آشتی
۱۵ – نعمت آشتی
۱۶ – عناوین مرتبط
۱۷ – پانویس
۱۸ – منبع

واژگان قرآنی معادل آشتی

به موضوع آشتی در آیات فراوانی پرداخته شده و برگرفته از واژگان قرآنی ذیل است:

اصلاح

اصلاح ، مصدر ثلاثی مزید از ریشه صَلُحَ است. لغویانی چون راغب اصفهانی ،

[۳] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات الفاظ القرآن، ص ۴۸۹، «صلح».

ابن فارس ،

[۴] معجم مقاییس اللغه، ابن فارس، ج ۳، ص ۳۰۳، «صلح».

جوهری ،

[۵] جوهری، اسماعیل بنحماد، الصحاح، ج۱، ص ۳۸۳، «صلح».

و فیومی ،

[۶] فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ص ۱۸۰، «صلح».

صلاح را در برابر فساد و اصلاح را در برابرِ اِفساد دانسته اند

[۷] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۶، ص ۲۶۵، «صلح».

.
روشن ‌ترین آیه ای که با استفاده از واژه اصلاح به این مبحث پرداخته، نخستین آیه سوره انفال است:
«…فَاتَّقُوا اللّهَ وَ أَصلِحُوا ذاتَ بَینِکُم…؛

[۸] انفال/سوره۸، آیه۱.

…و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید….»
« اصلاح ذات البین » با استفاده از همین آیه، اصطلاح شده است.
آیات دیگری که واژه اصلاح به معنای آشتی درآن‌ها به کار رفته، عبارت است از :
سوره بقره آیات ۱۸۲ و ۲۲۴

[۹] بقره/سوره۲، آیه۱۸۲.

[۱۰] بقره/سوره۲، آیه۲۲۴.

؛ سوره نساء آیات ۳۵ و ۱۱۴ و ۱۲۸ و ۱۲۹

[۱۱] نساء/سوره۴، آیه۳۵.

[۱۲] نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.

[۱۳] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.

[۱۴] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

؛ سوره انفال آیه ۱

[۱۵] انفال/سوره۸، آیه۱.

؛ سوره شوری آیه ۴۰

[۱۶] شوری/سوره۴۲، آیه۴۰.

؛ سوره حجرات آیات ۹ و ۱۰ .

[۱۷] حجرات/سوره۴۹، آیه۹.

[۱۸] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.

تألیف

« تألیف » به معنای جمع کردن، نزدیک کردن دو چیز یا دو شخص به یک دیگر است.

[۱۹] لسان العرب، ابن منظور، ج ۹، ص ۱۰، «ألف».

این واژه در آیات ۱۰۳ سوره آل عمران و ۶۳ سوره انفال به این معنا آمده است.

سِلْم

«سِلْم» به معنای صلح، سازش و ترک مخاصمه است.

[۲۰] بقره/سوره۲، آیه۲۰۸.

صلح

« صلح » اسم مصدر به معنای سازش و از میان بردن دشمنی بین مردم است و دو بار در آیه ۱۲۸ سوره نساء آمده است.

توفیق

« توفیق » به معنای هم فکر کردن، سازش و آشتی دادن بین دو نفر است.

[۲۱] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۳، ص ۱۵۸، «وفق».

این واژه در آیات ۳۵ و ۶۲ سوره نساء آمده است.

شَفع

« شَفع » به معنای انضمام چیزی به چیز دیگر است

[۲۲] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۷، ص۱۵۰، «شفع».

[۲۳] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۶، ص ۸۲، «شفع».

و در آیه ۸۵ سوره نساء به معنای شفاعت برای کار خیر آمده است.

آثار آشتی

آشتی کردن و نداشتن کدورت و کینه در دل آثاری را به همراه دارد.

برداشته شدن گناه‌

برداشته شدن گناه از وصی در صورت تغییر در وصیت‌های ناحق میت، به قصد آشتی بین وارثان:
«فمن خاف من موص جنفا او اثما فاصلح بینهم فلا اثم علیه ان الله غفور رحیم؛

[۲۴] بقره/سوره۲، آیه۱۸۲.

کسی که از انحراف وصیت کننده (و تمایل یک جانبه او به بعض ورثه) یا از گناه او به اینکه وصیت به کار خلافی کند) بترسد، و میان آنها را اصلاح دهد گناهی بر او نیست (و مشمول قانون تبدیل وصیت نمی‌باشد) خداوند آمرزنده و مهربان است.»

رحمت

یکی از آثار آشتی برخورداری از رحمت الهی است.

آشتی بین وارثان

تغییر در وصیت‌های ناحق میت به قصد آشتی بین وارثان، سبب برخورداری از رحمت خداوند:
«فمن خاف من موص جنفا او اثما فاصلح بینهم فلا اثم علیه ان الله غفور رحیم؛

[۲۵] بقره/سوره۲، آیه۱۸۲.

کسی که از انحراف وصیت کننده (و تمایل یک جانبه او به بعض ورثه) یا از گناه او به اینکه وصیت به کار خلافی کند) بترسد، و میان آنها را اصلاح دهد گناهی بر او نیست (و مشمول قانون تبدیل وصیت نمی‌باشد) خداوند آمرزنده و مهربان است.»

آشتی با همسر

آشتی با همسر و رعایت تقوا در محیط خانواده سبب برخورداری از رحمت خداوند:
«وان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهمآ ان یصلحا بینهما صلحا… • … وان تصلحوا وتتقوا فان الله کان غفورا رحیما؛

[۲۶] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.

[۲۷] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

و اگر زنی از طغیان و سرکشی یا اعراض شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد از پارهای از حقوق به خاطر صلح صرفنظر کنند)… و اگر راه اصلاح و پرهیزگاری پیش گیرید، خداوند آمرزنده و مهربان است.»

آشتی میان براردران دینی

آشتی میان برادران دینی، باعث برخورداری از رحمت الهی:
«انما المؤمنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون؛

[۲۸] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.

مؤ منان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید، و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید.»

آشتى در کتاب‌هاى آسمانى‌

کتاب‌های آسمانی، ارائه دهنده راه حلّ درست در منازعات انسان‌ها:
«کان النّاس أمّه وحده فبعث اللّه النّبیّین … وأنزل معهم الکتب بالحقّ لیحکم بین النّاس فیما اختلفوا فیه …؛

[۲۹] بقره/سوره۲، آیه۲۱۳.

مردم (در آغاز) یک دسته بودند، (و تضادی در میان آنها وجود نداشت. بتدریج جوامع و طبقات پدید آمد و اختلافات و تضادهایی در میان آنها پیدا شد، در این حال) خداوند، پیامبران را برانگیخت،… با آنها نازل نمود، تا در میان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داوری کند….»
بنابراین که «فیما اختلفوا» منازعات شخصى را هم شامل شود.

آشتی مذموم

آشتی با دشمنان مورد نهی خداوند :
«فلاتهنوا و تدعوا الی السلم و انتم الاعلون؛

[۳۰] محمد/سوره۴۷، آیه۳۵.

هرگز سست نشوید و دشمنان را به صلح (ذلت بار) دعوت نکنید در حالی که شما برترید و خداوند با شماست و چیزی از ثواب اعمالتان را هرگز کم نمی‌کند.»

اهمیت آشتی

با توجه به اینکه در اسلام تأکید به آشتی شده است لذا دارای اهمیت می باشد.

آشتی در خانواده

ارزشمندی آشتی در خانواده و روابط زناشویی:
«وان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهمآ ان یصلحا بینهما صلحا والصلح خیر…؛

[۳۱] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.

و اگر زنی از طغیان و سرکشی یا اعراض شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد از پارهای از حقوق به خاطر صلح صرفنظر کنند) و صلح بهتر است….»

آشتی بین مؤمنان

آشتی بین مؤمنان ، امری مهم و ارزشمند:
۱. «… واصلحوا ذات بینکم…؛

[۳۲] انفال/سوره۸، آیه۱.

… و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید….»
۲. «انما المؤمنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم…؛

[۳۳] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.

مؤمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید….»

آشتی در جامعه

ایجاد جو تفاهم و آشتی در جامعه ، از وظایف مؤمنان:
۱. «یـایها الذین ءامنوا ادخلوا فی السلم کافه…؛

[۳۴] بقره/سوره۲، آیه۲۰۸.

ای کسانی که ایمان آورده‌ اید! همگی در صلح و آشتی در آیید!….»برداشت فوق بر این اساس است که «سلم» به معنای صلح و آشتی باشد.
۳. «… فاتقوا الله واصلحوا ذات بینکم… ان کنتم مؤمنین؛

[۳۵] انفال/سوره۸، آیه۱.

… پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید… اگر ایمان دارید. »
۴. «انما المؤمنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم…؛

[۳۶] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.

مؤ منان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید….»

گفتن سخن خلاف واقع

روا بودن آشتی میان مردم، حتی با گفتن سخنان خلاف واقع :
«لا خیر فی کثیر من نجویهم الا من امر بصدقه او معروف او اصلـح بین الناس….؛

[۳۷] نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.

در بسیاری از سخنان در گوشی (و جلسات محرمانه) آنها خیر و سودی نیست مگر کسی که (به‌ این وسیله) امر به کمک به دیگران یا کار نیک یا اصطلاح در میان مردم کند….»
امام صادق علیه‌السّلام درباره «اصلاح بین الناس» فرمود: بدگویی را از کسی درباره دیگری می‌شنوی و هنگام ملاقات با او می‌گویی: از فلانی درباره تو خوبی و… شنیدم.

[۳۸] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، ج۳، ص۷۵.

آشتی بین زوجین

تاکید و ترغیب خداوند به توافق و آشتی بین زن و شوهر:
«و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النسآء… وان تصلحوا وتتقوا…؛

[۳۹] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

و هرگز نمیتوانید (از نظر محبت قلبی) در میان زنان، عدالت کنید،… و اگر راه اصلاح و پرهیزگاری پیش گیرید….»

پاداش آشتی

با توجه به اینکه در مقابل هر کار خیری مزد و پاداشی هست برای آشتی کردن و آشتی دادن دیگران هم پاداشی وجود دارد.

پاداش آشتی با همسر

آشتی با همسر ، سبب برخورداری از آمرزش الهی:
«وان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهمآ ان یصلحا بینهما صلحا… • … وان تصلحوا وتتقوا فان الله کان غفورا رحیما؛

[۴۰] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.

[۴۱] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

و اگر زنی از طغیان و سرکشی یا اعراض شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد از پارهای از حقوق به خاطر صلح صرفنظر کنند)… و اگر راه اصلاح و پرهیزگاری پیش گیرید، خداوند آمرزنده و مهربان است.»

پاداش‌ اخلاص در آشتی

اخلاص در اصلاح و آشتی، باعث بهره مندی از پاداش‌های آخرتی:
«لا خیر فی کثیر من نجویهم الا من امر… او اصلـح بین الناس ومن یفعل ذلک ابتغآء مرضات الله فسوف نؤتیه اجرا عظیما؛

[۴۲] نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.

در بسیاری از سخنان در گوشی (و جلسات محرمانه) آنها خیر و سودی نیست مگر کسی که (به‌ این وسیله) امر به کمک … اصطلاح در میان مردم کند، و هر کس برای خشنودی پروردگار چنین کند پاداش بزرگی به او خواهیم داد.»

پاداش عفو و آشتی

عفو و اغماض از بدی دیگران و آشتی با آنان، سبب برخورداری از پاداش الهی:
«وجزؤا سیئه سیئه مثلها فمن عفا و اصلح فاجره علی الله…؛

[۴۳] شوری/سوره۴۲، آیه۴۰.

و کیفر بدی مجازاتی همانند آن است، و هر کس عفو و اصلاح کند اجر و پاداش او با خدا است….»
ذکر «اصلاح» پس از عفو، نشان می‌دهد که برای دستیابی به پاداش الهی، افزون بر عفو باید در راه رفع اختلافات نیز گام برداشت و طرح صمیمیت و آشتی افکند.

روش‌های آشتی

آشتی میان مؤمنان چنان اهمیّتّی دارد که برای تحقّق آن، بعضی از امور حرام ، مباح دانسته شده است؛ برخی از احکام ثانویه آشتی دادن که در آیات قرآن ذکر شده است عبارتند از:

استفاده از عواطف

تحریک عاطفه برادری از روش‌های اصلاح بین مؤمنان:
«انما المؤمنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم…؛

[۴۴] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.

مؤ منان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید….»

اغماض

اغماض و گذشت از حقوق شخصی:
«و ان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضا فلا جناح علیهمآ ان یصلحا بینهما صلحا و الصلح خیر…؛

[۴۵] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.

و اگر زنی از طغیان و سرکشی یا اعراض شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد از پارهای از حقوق به خاطر صلح صرفنظر کنند) و صلح بهتر است….»

بی اعتنایی

بی اعتنایی شوهر به همسر ، و ترک همخوابی با وی، راهی برای تسلیم شدن همسر و آشتی کردن :
«الرجال قومون علی النسآء… والتی تخافون نشوزهن… واهجروهن فی المضاجع… فان اطعنکم فلاتبغوا علیهن سبیلا…؛

[۴۶] نساء/سوره۴، آیه۳۴.

مردان، سرپرست و خدمتگزار زنانند… و (اما) آن دسته از زنان را که از طغیان و مخالفتشان بیم دارید… در بستر از آنها دوری نمایید! … و اگر از شما پیروی کردند به آنها تعدی نکنید ….»

تعیین داور

تعیین داور برای رفع اختلاف خانوادگی از سوی حاکم، روشی برای آشتی بین زن و شوهر:
«وان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکما من اهله وحکما من اهلهآ ان یریدا اصلـحا یوفق الله بینهمآ…؛

[۴۷] نساء/سوره۴، آیه۳۵.

و اگر از جدایی و شکاف میان آنها بیم داشته باشید، داوری از خانواده شوهر، و داوری از خانواده زن انتخاب کنید (تا به کار آنان رسیدگی کنند) اگر این دو داور تصمیم به اصلاح داشته باشند خداوند کمک به توافق آنها می‌کند….»
امامان معصوم علیهم‌السّلام درباره تعیین مخاطب آیه فرموده‌اند: حاکمی است که منازعات به سوی او برده می‌شود.

[۴۸] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۸۱.

تغییر در وصیّت

قرآن تبدیل و تغییر وصیّت را گناه شمرده است

[۴۹] بقره/سوره۲، آیه۱۸۱.

امّا در صورت بیم از جفای وصیّت کننده به وارث می‌توان به اصلاح وصیّت اقدام کرد:
«فَمَن خافَ مِن موص جَنَفاً أَو إِثماً فَأَصلَحَ بَینَهُم فَلا إِثمَ عَلَیهِ إِنَّ اللّهَ غَفورٌ رَحیمٌ؛

[۵۰] بقره/سوره۲، آیه۱۸۲.

کسی که از انحراف وصیت کننده (و تمایل یک جانبه او به بعض ورثه) یا از گناه او به اینکه وصیت به کار خلافی کند) بترسد، و میان آنها را اصلاح دهد گناهی بر او نیست (و مشمول قانون تبدیل وصیت نمی‌باشد) خداوند آمرزنده و مهربان است.»
به نظر بیش‌تر مفسّران، مقصود از «فَلا إثمَ عَلَیه» گناه کار نبودن مصلح در تغییر وصیت است؛

[۵۱] زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۱، ص ۲۲۴.

[۵۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۴۹۶.

البتّه این احتمال هم وجود دارد که آیه به اصلاح وصیّت از سوی خود موصی و در زمان حیات او مربوط باشد.

تنبیه

تنبیه زن ناشزه، روشی برای واداشتن وی به تسلیم و آشتی با شوهر :
«الرجال قومون علی النسآء… والتی تخافون نشوزهن… واضربوهن فان اطعنکم فلاتبغوا علیهن سبیلا…؛

[۵۳] نساء/سوره۴، آیه۳۴.

مردان، سرپرست و خدمتگزار زنانند… و (اما) آن دسته از زنان را که از طغیان و مخالفتشان بیم دارید… آنها را ترک کنید! و اگر از شما پیروی کردند به آنها تعدی نکنید ….»
این اقدام‌ها در صورتی جایز است که نشوز زن به مرحله شدیدی رسیده باشد و به قصد اصلاح و استمرار زندگی زناشویی صورت گیرد، نه به قصد انتقام و تشفّی دل.

[۵۴] الفرقان فی تفسیر القرآن، ج ۵ و ۶، ص ۵۱.

تنبیه بدنی باید ملایم و ضعیف باشد؛ به طوری که موجب شکستگی، مجروح شدن یا کبودی بدن نشود.

[۵۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۳، ص ۴۱۵.

جنگ با مؤمنان

جواز جنگ با مؤمنان ظالم:
«وَ إِن طائِفَتانِ مِنَ المُؤمِنِینَ اقتَتَلُوا فَأَصلِحُوا بَیَنهُما فَإِن بَغَت إِحدهُما عَلَی الأُخری فَقتِلوا الَّتِی تَبْغِی حَتّی تَفِیءَ إلَی أَمرِ اللّهِ؛

[۵۶] حجرات/سوره۴۹، آیه۹.

هر گاه دو گروه از مؤ منان با هم به نزاع و جنگ پردازند در میان آنها صلح برقرار سازید و اگر یکی از آنها بر دیگری تجاوز کند با طایفه ظالم پیکار کنید تا به فرمان خدا بازگردد، هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد) در میان آن دو بر طبق عدالت صلح برقرار سازید، و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشه گان را دوست دارد.»
قرآن ، جلوگیری از ظلم و برقراری سازش میان دو گروه از مؤمنان را هرچند به جنگ با ظالم بینجامد، لازم شمرده است:
برخی بغی را به تعدّی و تجاوز تفسیر کرده و گفته اند: مقصود آیه، نزاع و کشمکش‌هایی است که میان دو گروه از مؤمنان رخ می‌دهد.

[۵۷] سیوری، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج ۱، ص ۳۸۶.

[۵۸] سیوری، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج ۱، ص ۳۸۷.

بعضی از شأن نزول‌هایی که برای این آیه نقل شده نیز این معنا را تأیید می‌کند.

[۵۹] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۱۹۹.

البتّه استفاده از قدرت در راه اصلاح میان مؤمنان در صورتی جایز است که اختلاف از طریق مسالمت آمیز حل نشود.

دروغ

دروغ در مواردی که منفعت اصلاح بیش از منفعت راست‌گویی است:
«لا خیر فی کثیر من نجویهم الا من امر بصدقه او معروف او اصلـح بین الناس ومن یفعل ذلک ابتغآء مرضات الله فسوف نؤتیه اجرا عظیما؛

[۶۰] نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.

در بسیاری از سخنان در گوشی (و جلسات محرمانه) آنها خیر و سودی نیست مگر کسی که (به‌ این وسیله) امر به کمک به دیگران یا کار نیک یا اصطلاح در میان مردم کند، و هر کس برای خشنودی پروردگار چنین کند پاداش بزرگی به او خواهیم داد.»
برخی مفسّران در تفسیر آیه ۱۱۴ سوره نساء با استفاده از روایات گفته اند: ایجاد خوش بینی و الفت میان مردم، حتّی با سخن دروغ نیز کاری پسندیده است

[۶۱] تفسیر راهنما، ج ۴، ص ۴۶.

[۶۲] الفرقان فی تفسیر القرآن، ج ۵ و ۶، ص ۳۳۴.

و این در صورتی است که منفعت اصلاح، بیش از منفعت راست گویی، و مفسده دروغ، کم تر از مفسده قهر و دوری دو مؤمن باشد.

[۶۳] الفرقان فی تفسیر القرآن، ج ۵ و ۶، ص ۳۳۴.

امام صادق علیه‌السلام در روایتی سخن‌ها را سه قسم می‌داند: راست، دروغ و اصلاح بین الناس، و آن این است که از کسی سخنی را درباره شخصی می‌شنوی که اگر او آن را بشنود، ناراحت می‌شود و رابطه آن‌ها به فساد می‌گراید؛ ولی اشکالی ندارد که تو به جای گفتن حقیقت به وی بگویی که فلانی درباره ات سخنان نیک می‌گفت و از تو ستایش می‌کرد.

[۶۴] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص ۵۵۰.

[۶۵] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص ۳۴۱.

سوگند

عدم تحقّق سوگند : سوگندهایی که برخاسته از اراده و قصد قلبی باشد، تعهّدآور است

[۶۶] بقره/سوره۲، آیه۲۲۵.

امّا اگر کسی بر ترک اصلاح میان مردم سوگند خورده باشد، وفا به آن لازم نیست:
«وَ لاَتَجعَلُوا اللّهَ عُرضَهً لاِیمنِکُم أَن تَبَرُّوا و تَتَّقوُا وَ تُصلِحوا بَینَ النَّاس؛

[۶۷] بقره/سوره۲، آیه۲۲۴.

خدا را در معرض سوگندهای خود قرار ندهید! و برای اینکه نیکی کنید، و تقوا پیشه سازید، و در میان مردم اصلاح کنید (سوگند یاد ننمایید)! و خداوند شنوا و داناست.»
در شأن نزول این آیه چنین آمده است:
عبدالله بن رواحه سوگند یاد کرده بود که به خانه دامادش نرود و با او سخن نگوید و میان او و دخترش اصلاح نکند که این آیه نازل شد و سوگند او را بی اعتبار دانست.

[۶۸] واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول، ص ۷۹.

موعظه

پند و اندرز ، راهی جهت برخورد با نشوز زن و آشتی وی با شوهرش:
«الرجال قومون علی النسآء… والتی تخافون نشوزهن فعظوهن… فان اطعنکم فلاتبغوا علیهن سبیلا…؛

[۶۹] نساء/سوره۴، آیه۳۴.

مردان، سرپرست و خدمتگزار زنانند… و (اما) آن دسته از زنان را که از طغیان و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! … و اگر از شما پیروی کردند به آنها تعدی نکنید….»

نجوا

نجوا و گفتگوی پنهانی یکی از روشهای اصلاح بین یکدیگر:
«لا خیر فی کثیر من نجویهم الا من امر بصدقه او معروف او اصلـح بین الناس ومن یفعل ذلک ابتغآء مرضات الله فسوف نؤتیه اجرا عظیما؛

[۷۰] نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.

در بسیاری از سخنان در گوشی (و جلسات محرمانه) آنها خیر و سودی نیست مگر کسی که (به‌ این وسیله) امر به کمک به دیگران یا کار نیک یا اصطلاح در میان مردم کند، و هر کس برای خشنودی پروردگار چنین کند پاداش بزرگی به او خواهیم داد. »
راز جواز نجوا برای اصلاح این است که گاهی لازم است با هر کدام از دو طرفِ دعوا که در یک مجلس حاضرند، جداگانه نجوا شود تا نقشه اصلاحی بهتر به اجرا در آید.

[۷۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۴، ص ۱۲۷.

زمینه‌های آشتی

زمینه‌های آشتی که در قرآن ذکر شده است عبارتند از:

برخورد نیک

برخورد نیک در برابر رفتارهای ناشایست، زمینه ساز آشتی و تبدیل دشمنی‌ها به دوستی:
«ولاتستوی الحسنه ولاالسیئه ادفع بالتی هی احسن فاذا الذی بینک وبینه عدوه کانه ولی حمیم؛

[۷۲] فصلت/سوره۴۱، آیه۳۴.

هرگز نیکی و بدی یکسان نیست، بدی را با نیکی دفع کن، تا دشمنان سرسخت همچون دوستان گرم و صمیمی شوند!»

تقوا

تقوا ، زمینه ساز آشتی بین مردم:
«یسـل