پاورپوینت کامل مروری بر زندگانی علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطا;باز سازی و نوع گرایی در علوم اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مروری بر زندگانی علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطا;باز سازی و نوع گرایی در علوم اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مروری بر زندگانی علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطا;باز سازی و نوع گرایی در علوم اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مروری بر زندگانی علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطا;باز سازی و نوع گرایی در علوم اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۳۲

تقریباً از دو قرن پیش تاکنون، چالش تمدنی میان شرق و غرب، در اشکال مختلف نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جریان یافت، غرب قدرتی در حال اوج گیری بود که تمام سلاح هایش را بر پیکره مسلمانان که قرن های دراز، زیر یوغ طاغوت ها و خود کامگان بودند، نشانه گیری کرده بود. توده های مردم هم، مانند کف سیل، اختیاری از خود نداشتند و مبلغان و عالمان هم وظیفه دعوت و نصیحت را وا نهاده، بسیاری آنان، به کار تملق سلاطین و توجیه زشت کاری هایشان مشغول بوده اند و برخی نیز به درویشی گری و پناه جستن به کنج تکیه ها و زوایا روی آوردند و دنیا و ما فیها را وانهادند و خود را از تبعات رویارویی با مسائل و حوادث زمانه، خلاص می کردند.

چند دهه ای که گذشت، ممالک مسلمانان و سرزمین هایشان، یکی پس از دیگری، به دست استعمارگران سقوط کرد و جنگ جهانی اول به پایان نرسیده بود که سر تا سر جهان اسلام، زیر سیطره مستقیم استعمار گران درآمد؛ وضع چنان شد که سیاست های جهان اسلام، در غرب ترسیم می شد و اموال و ثروت آن به تاراج می رفت و عقاید و باورهای مسلمانان در معرض خطر قرار گرفت. این همه در حالی اتفاق می افتاد که مسلمانان به اختلافات و چالش های نژادی، مذهبی، قبیله ای و جغرافیایی اشان سر گرم بودند. این پیکره سست و بیمار، در حال از دست دادن قدرت مقاومت و اصل موجودیت خود بود؛ ولی قضای الهی بر آن تعلق گرفت تا مردانی را در آن برانگیزد که در خاکستر رو به خاموشی بدمند و از آن آتشی سرکش بر افروزند و امت را از غفلت عمیقشان بیدار کنند و به خطرهای فرارویشان توجه دهند و نه تنها در میدان جنگ و مقاومت مسلحانه که در میدان، مهم، معرفت و نوآوری نیز با دشمنان رویارو شوند. یکی از این پیشگامان، سر آمدان، مجاهدان و مصلحان، امام شیخ محمد حسین کاشف الغطا است.

وی در خانواده ای بزرگ و عالم که مرجع دینی نسل های متعدد بود، زاده شد، و به یکی از قبائل معروف عراق، یعنی بنی مالک منسوب است. نسب این قبیله نیز به مالک بن اشتر نخعی، صحابی بزرگ امام علی (ع) می رسد۱. جد

اعلای او هم شیخ خضر بن یحیی است که حدود سه قرن پیش، به حوزه علمیه نجف اشرف کوچید و به دلیل جدیت و مداومتش در تحصیل علم، به مقام بلندی در علوم دینی رسید و به چهره ای برجسته تبدیل گشت. چهار پسر از او به جای ماند که پر آوازه ترین آنها شیخ جعفر، صاحب کتاب کشف الغطا است؛ از این پس نام خانوادگی خانواده او کاشف الغطا شد.

شیخ محمد حسین در سال ۱۸۷۶ م /۱۲۹۴ ه در شهر نجف اشرف دیده به جهان گشود.

از ده سالگی به تحصیلات حوزوی روی آورد و ادبیات عرب، علوم بلاغت (معانی، بدیع و بیان)، ریاضیات و هیئت را فرا گرفت؛ اما بیشتر توجهش به علوم عربی، مانند شعر و نثر و نیز خطابه تعلق گرفت تا اینکه زبان و بیانی بسیار توانا و رسا یافت و به خطیبی سر آمد و شاعر و ادیبی برجسته مبدل شد؛ به گونه ای که می توان گفت، هیچ یک از مراجع شیعه، از حیث موهبت خطابه و قدرت تأثیر در مردم، به رتبه او نرسیده است.

در زمینه فقه و اصول، وی معاصر گروهی از بزرگان این علوم، در اوایل قرن بیستم بوده است. کاشف الغطا از شاگردان برجسته سید کاظم یزدی صاحب عروه الوثقی در فقه و آخوند ملا محمد کاظم خراسانی در اصول بوده و شش دوره، دروس خارج اصول خراسانی را درک کرده است. به مدت ده سال هم در درس فقه ملا رضا همدانی صاحب المصابیح و سه سال در درس سید محمد اصفهانی (محقق) و دو سال در درس میرزا محمد تقی شیرازی حاضر شد.

شیخ محمد حسین کاشف الغطا در زمان حیات استادش سید کاظم یزدی، شرحی بر کتاب فقهی پر آوازه اش «عروه الوثقی» نوشت و با آنکه خود هنوز جوان بود، به تدریس روی آورد. شمار فضلای حاضر در درس هایش که در مسجد هندی، صحن شریف علوی و مقبره میرزا محمد تقی شیرازی برگزار می شد، به بیش از صد نفر می رسید. با فزونی یافتن شمار شاگردان و طالبان بهره مندی از معارفش، مدرسه کاشف الغطا و کتابخانه معروفش را که شمار عظیمی از نسخه های خطی عربی اسلامی را در دل خود نهفته دارد، تأسیس کرد؛ از این پس وی جلسات درس خود را در همین مدرسه برگزار می کرد.

شیخ آقا بزرگ تهرانی می نویسد: در درس خارج او که عالم دینی را شایسته ورود به مرحله اجتهاد می کند، جمع زیادی شرکت می کردند و سایر طبقات نجف نیز از او بهره مند می شدند. ۲ سید کاظم یزدی احترام خاصی برای شیخ محمد حسین و برادرش شیخ احمد قائل بود و این دو برادر، مورد وثوق، اعتماد و مشورت آن مرجع بزرگ بودند تا جایی که وصایت او را پس از مرگش عهده دار شدند و پس از وفات او در سال ۱۳۳۷ ق، مردم به تقلید از شیخ احمد و پس از او شیخ محمد حسین روی آوردند.

رساله های عملیه شیخ محمد حسین در شکل ها، حجم ها و عناوین مختلف، به عربی و فارسی منتشر شد.

مسافرت ها

کاشف الغطا از آغاز جوانی، به خارج از وطنش عراق بسیار سفر می کرد و همین سفرها، موجب فزونی آگاهی او از جوامع و محیط های متفاوت و ارتباط یافتن با شخصیت های دینی، سیاسی، اجتماعی و فکری و برقراری گفت و گوی انتقادی میان وی و این شخصیت ها و گاه ایجاد زمینه فعالیت مشترکشان گردید. مطالعه و بررسی حوادث این مسافرت ها، حجم و عمق جهاد و فعالیت علمی و فرهنگی ایشان را نشان می دهد.

در اینجا با استفاده از منابع موجود، مهم ترین این سفرها را که تا زمان وفاتش استمرار داشته مطالعه می کنیم.

۱. سال ۱۳۲۹ ق / ۱۹۱۱ م، از نجف اشرف از راه دمشق و با قطار به مکه مکرمه مسافرت کرد تا فریضه حج را به جای آورد. در بازگشت نیز به دمشق و از آنجا به بیروت رفت و سه سال در سوریه و لبنان ماند. در این مدت به مصر هم سفر کرد و درس گفتارهایی را برای دانشجویان جامع الازهر ارائه و با شماری از علمای الازهر دیدار کرد که این دیدارها موجب شکل گیری روابط دوستانه و محبت آمیز میان آنان شد. کاشف الغطا در برخی کلیساهای مصر نیز سخنرانی کرد و پندارهای مبلغان مسیحی را نقض و رد کرد.

محمد حسین کاشف الغطا در مدت اقامت در لبنان همگام با آزادی خواهان سوریه و لبنان، در جنبش نوزایی عربی نیز مشارکت ورزید. وی با آزادی خواهانی چون شیخ احمد

طیاره، شیخ احمد عارف الزین، عبدالکریم الخلیل، عبدالغنی العریسی و شماری دیگر که به دست جمال پاشا والی ترک بلاد شام ملقب به جلاد خونریز اعدام شدند، همگام و همراه بود. غالب اعدام شدگان، از دوستان وی بودند و این حادثه موجب تعمیق احساسات ناسیونالیستی و اعتقاد او به ایده عربیت شد.

کاشف الغطا در این مدت، با ادیب و متفکر پر آوازه لبنانی، امین الریحانی ارتباط و آشنایی یافت و گفت وگو و نامه نگاری هایی میان آن دو انجام شد که در کتاب «المراجعات الریحانیه» آمده است. شیخ اهمیت مطبوعات را به عنوان مهم ترین ابزار رسانه ای در آن عصر، به خوبی دریافته بود؛ از این رو مقالات و اشعاری در روزنامه ها و مجلات لبنانی منتشر کرد و در شرایط سخت به یاری برخی روزنامه نگاران عراقی شتافت. خلیلی می گوید: شیخ در زمان جنگ جهانی دوم که کاغذ به سختی فراهم می شد و گران بود، مبلغی را به مجله اش «الهاتف» کمک کرد؛ با اینکه مجله او نشریه ای فرهنگی و سیاسی بود؛ نه مجله ای دینی. کاشف الغطا به مجله العلم هم کمک مالی می کرد. این مجله را مصلح بزرگ شیعی سید هبه الدین شهرستانی در سال ۱۹۱۰ م در نجف منتشر می کرد. مجله العلم، نخستین مجله روشنگرانه در نجف بود و صاحب آن به سبب آرای نو اندیشانه اش، هم از سوی عوام و هم از سوی برخی فضلای نجف، مورد اتهام و در معرض اعتراض بود.

کاشف الغطا در سال ۱۹۱۴م و دو ماه پیش از شعله ور شدن آتش جنگ اول جهانی به عراق بازگشت.

۲. پس از شعله ور شدن آتش جنگ، انگلیس عراق را اشغال کرد، علمای شیعه در واکنش به این اقدام، فتوای جهاد مقدس را علیه اشغالگران صادر کردند و به همراه ارتش عثمانی که قرن ها، سایه ستمش بر سر شیعیان عراق سنگینی می کرد، نظامیان را رهبری کردند.

علمای شیعه با این اقدام، مصلحت عالیه اسلام را بر مصلحت طائفه و مذهب خود ترجیح دادند؛ در حالی که مشایخ اهل سنت که از سوی دولت عثمانی برای تولید امور مذهبی عراق گماشته شده بودند و در اموال، هدایا و هبه های عثمانی غرق و از امتیازات و مناصب برخوردار بودند، متواری شدند و حتی برخی آنان، مخفیانه با اشغالگر جدید وارد معامله شدند!

کاشف الغطا، به همراه سید محمد یزدی، فرزند استادش سید محمد کاظم و گروهی از علما، در جبهه کوت وارد جهاد با بریتانیا شدند، در این درگیری ها خسارت های سنگینی به انگلیسی ها وارد شد؛ ولی جنبش جهادی به دلیل ذلت پذیری نیروهای ترک و تصمیم پیشین آنان برای عقب نشینی از عراق و رها کردن لقمه ای چرب برای نیروهای مهاجم انگلیسی، به شکست انجامید. نیروهای ترک مشابه این کار را در لیبی هم انجام دادند و آن را تسلیم ایتالیایی ها کردند. پس از پایان یافتن جنگ با انگلیسی ها، کاشف الغطا به نجف بازگشت تا به کارهایش در زمینه تألیف و تدریس ادامه دهد.

۳. در سال ۱۳۵۰ ق /۱۹۳۱ م، مقرر شد کنفرانسی اسلامی در قدس (فلسطین) برگزار شود. پس از دعوت های مکرر از سوی کمیسیون این کنفرانس، کاشف الغطا در دسامبر همین سال، از طریق دمشق و بیروت وارد فلسطین شد و در شب ۲۷ رجب ۱۳۵۰ (شب معراج رسول اکرم (ص))، برابر با ۷ دسامبر ۱۹۳۱ جمعیتی عظیم از مردم فلسطین که شمارشان از بیست هزار نفر هم فراتر می رفت، همراه با اعضای شرکت کننده در کنفرانس که بیش از یکصد و پنجاه نفر از رهبران مذهبی و فکری و سیاسی جهان اسلام بودند، در مسجد الاقصی گرد آمدند. در این شب، مفتی فلسطین، حاج امین الحسینی از امام کاشف الغطا تقاضا کرد، تا امامت نماز عشا را بپذیرد. کاشف الغطا با تقاضای او موافقت کرد و پس از امامت نماز، خطبه ای طولانی که به خطبه تاریخی معروف شده است، فی البداهه قرائت کرد. این نماز جماعت، بذر تقریب و الفت میان امت اسلام و تیری بر قلب تفرقه افکنان و استعمار گرانی بود که می خواستند، نیروها و ملت های مسلمان را در چالش های طائفه ای و مذهبی هدر دهند و از رویا رویی با دشمن صهیونیستی که گام هایش را در فلسطین محکم می کرد، منحرف سازند. کاشف الغطا در این سفر از شهرهای فلسطینی حیفا، یافا و نابلس هم دیدن کرد.

۴. در سال ۱۳۵۲ ق /۱۹۳۳ م از راه کرمانشاه وارد ایران شد و شش ماه در ایران ماند و در شهرهای مهم ایران گشت و گذار کرد و ایرانیان را به پای بندی به دین اسلام و فریب نخوردن از جریان های ناسیونالیست و ضد دین که آنان را به خروج از دایره اسلام و مسلمانان تشویق می کردند، ترغیب کرد .

امام کاشف الغطا در این سفر، در شهرهای کرمانشاه، همدان، تهران، شاهرود، خراسان، شیراز، خرمشهر و آبادان

سخنرانی های پرشوری ایراد کرد و با شاه سابق ایران ملاقات و او را به سیر در مسیر اسلام و جدا نشدن از کشورهای اسلامی و اهتمام به دفاع از فلسطین دعوت کرد. شاه به زبان پذیرفت و قول اطاعت داد؛ ولی در عمل به آن پای بند نماند.

کاشف الغطا چندین بار دیگر هم، برای دید و بازدید، استراحت تابستانی و معالجه به ایران سفر کرد .

۵. در سال ۱۳۷۱ ق /۱۹۵۲ م برای شرکت در کنفرانس اسلامی در پاکستان، به کراچی رفت و از سوی مردم و مقامات رسمی این شهر با استقبال گرمی مواجه شد و سخنرانی های مهمی ایراد کرد که بعدها تدوین و منتشر گردید. وی پس از شرکت در این کنفرانس، از شهرهای لاهور، پیشاور، راولپندی و مظفر آباد یا کشمیر آزاد دیدار کرد.

۶. کاشف الغطا پس از یک ماه بستری شدن در بیمارستان بغداد، برای درمان التهاب مثانه در ژولای سال ۱۹۵۴، جهت استراحت به روستای کرند در ایران که در منطقه مرزی ایران و عراق قرار دارد، سفر کرد و سه روز بعد در ۱۹ ژولای برابر با ۱۸ ذی القعده ۱۳۷۳ق دار فانی را وداع گفت. پیکرش در میان استقبال عظیم مردم عراق وارد بغداد و سپس کاظمین، کربلا و در نهایت نجف اشرف شد و در مقبره خاصش در وادی اسلام نجف آرام گرفت.

نگارش و تألیف

کاشف الغطا کار تألیف و نگارش را بسیار زود آغاز کرد. وی کتاب «العبقات العنبریه فی الطبقات الجعفریه» را که تاریخ دویست ساله خانواده اش است، در پانزده سالگی یا پیش از آن تألیف کرد که این خود از علامت های نبوغ اوست. در حدود بیست و پنج سالگی اش شرح کتاب العروه الوثقی را نگاشت. کاشف الغطا به رغم محیط پرورش، تسهیلات و مرجعیت دینی اش که او را همانند غالب مراجع شیعه، شایسته فقیهی متخصص شدن قرار می داد، نویسنده ای دایره المعارفی است. دامنه تألیفات و نگاشته های شیخ، از فقه، اصول، حکمت، کلام، سیاست و اجتماع تا تفسیر، ادبیات، سفرنامه نویسی و… را شامل می شود. وی برخی کتاب های ادبی و دیوان های شعری را تصحیح و شرح کرده و خود شاعری متبحر بوده است.

شمار تألیف کاشف الغطا از هشتاد کتاب و رساله فراتر می رود؛ ولی بیشتر آنها هنوز چاپ نشده است. برخی نیز در گذر زمان و به دلایل مختلف ناپدید شده است. وی بر کتاب هایی که می خواند، حاشیه می نوشت و پاسخ نامه هایی را که از مناطق دور و نزدیک عراق به او می رسید، پاسخ می گفت. شیخ توانست، بخش اندکی از این پاسخ ها را که مشتمل بر مسائل پیچیده ای در اصول و فروع دین و اسرار و حکمت تشریع و احکام شرع بوده، گردآورد و در یک جلد بزرگ، با عنوان «دایره المعارف العلیا» تدوین کند؛ اما این کتاب متاسفانه هنوز منتشر نشده است. اکنون به برخی از مهم ترین تالیفات منتشر شده و منتشر نشده این عالم بزرگ اشاره می کنیم.

۱. کتاب الدعوه و الاسلام یا الدعوه الاسلامیه الی مذهب الامامیه، در دو جلد که جلد نخست آن در چاپخانه دارالسلام بغداد، در سال ۱۳۲۹ ق چاپ شد. زمانی که این چاپخانه مشغول چاپ جلد دوم کتاب بود، نسخه هایی از جلد اول کتاب توزیع گردید و نیروهای ترک، به دستور ناظم پاشا که تحت تأثیر شیخ سعید الزهاوی مفتی عثمانی بود، به چاپخانه حمله برد و هر دو جلد کتاب را مصادره و به نقطه نامعلومی بردند. کاشف الغطا تصمیم گرفت، این کتاب را در خارج عراق چاپ کند؛ از این رو در بازگشت از سفر حج به لبنان رفت و هر دو جلد را در صیدا چاپ کرد.

۲. اصل الشیعه و اصولها که در سال ۱۳۵۰ ق تألیف شد و نویسنده در آن، به ادعاها و افترهای احمد امین در کتابش «فجر الاسلام»، پاسخ گفته است. این کتاب بارها در نجف، بغداد، قاهره و لبنان چاپ شد و به زبان های متعدد فارسی، انگلیسی و اردو ترجمه گردید.

۳. المراجعات الریحانیه یا المطالعات و المراجعات و یا النقود و الردود؛ این کتاب که در دو جلد تدوین شده است، مناظرات کاشف الغطا با امین الریحانی، فیلسوف لبنانی و برخی دیگر نویسندگان و علما را در خود جای داده است. در جلد نخست این کتاب، نامه ها و پرسش و پاسخ های کاشف الغطا و ریحانی و نقدهای کاشف الغطا آمده است.

۴. التوضیح فی بیان ماهو الانجیل و من هو المسیح؛ وی این کتاب را طی سفرش به سوریه و لبنان تألیف کرده و در آن به شبهات مبلغان مسیحی پاسخ گفته است.

۵. الفردوس الاعلی؛ مشتمل بر مجموعه ای از مسائل در باب علل برخی احکام شرعی و بیان فواید آنها.

۶. المثل العلیا فی الاسلام لافی بحمدون؛ کاشف الغطا این کتاب را در سال ۱۹۵۴ م و چند ماه پیش از وفات خود

نگاشته است. وی این کتاب را در پاسخ به دعوت برخی مقامات امریکایی، برای شرکت در همایش در بحمدون لبنان، با شرکت علمای دینی مسیحی و مسلمان، به هدف بحث درباره ارزش های معنوی این دو دین و موضع این دو دین در برابر کمونیسم تألیف کرد. کاشف الغطا این دعوت را رد کرد و سیاست های امریکا را به شدت مورد انتقاد قرار داد و این کنگره و مقاماتی را که پشت پرده آن بودند، رسوا ساخت.

علاوه بر کتاب های متعددی که کاشف الغطا در باب فقه، اصول، فلسفه، ادبیات و تفسیر نگاشته است و از ذکر تک تک آنها در این جا خودداری می کنم، نام دو عنوان ترجمه در فهرست آثار وی دیده می شود که نشان تسلط او به زبان فارسی است: ترجمه کتابی به نام هیئت و ترجمه سفر نامه ناصر خسرو، از فارسی به عربی .

مجدد و مصلح

از سیره شیخ کاشف الغطا و میراث مکتوب وی که در تألیفاتش به جای مانده، می توان دریافت که وی طرح یکپارچه ای را برای تجدید علمی و اصلاح عمومی، در وجوه متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در نظر داشته است. شیخ در ربع آخر قرن نوزدهم به دنیا آمد و بی شک، از حرکت های اصلاحی پیشین و معاصر خود را در جهان اسلام آگاهی داشته، به خارج از عراق هم سفرهای زیادی کرده بود و در مدت اقامت سه سال در بلاد شام (سوریه و لبنان) با جریان های فکری جدید در ادبیات، سیاست و اجتماع که، به ویژه در لبنان و مصر دارای پایگاه هایی بودند، آشنا شده و با علمای مذاهب مختلف وارد گفت و گوی علمی گشته بود و در مسیر تحکیم تقریب و وحدت میان مسلمانان گام هایی برداشته بود. اندکی پس از بازگشت وی به عراق، جنگ اول جهانی در گرفت که به سقوط امپراطوری عثمانی و اشغال عراق و بلاد شام، یعنی سوریه، لبنان، فلسطین و اردن و نیز دیگر سرزمین های عربی و اسلامی به وسیله استعمارگران منجر شد. این اوضاع ناگوار کاشف الغطا را به تأمل درباره علت فرو پاشی جهان اسلام و راه های باز سازی آن و توان بخشی به آن وا داشت. راهی که وی برای این امر در پیش گرفت، دو شاخه اصلی داشت: یکی بازسازی علوم دینی، به گونه ای که همگام و متناسب با تحولات زمانه باشد و دیگری اصلاح وضع امت اسلام، به گونه ای که خیزش آن را برای باز یافتن عظمت گذشته و رویارویی با خطرهای پیش رو موجب شود.

باز سازی علوم دینی

محمد حسین کاشف الغطا در محیطی سنتی رشد یافت که سنت های علمی و اجتماعی، قرن های متوالی در آن استمرار داشت، از این رو متحول کردن این محیط بسیار دشوار بود؛ اما مصلحان و مجددان در پدیده های علمی و اجتماعی مختلف، نوعی از تحولات را دنبال می کنند که به تناسب تحول زمان و مکان می توان اعمال کرد. از این متغیرها روش های علوم دینی، شیوه های ارائه و عرضه آنها و قدرت آنها بر درک و اشتمال موضوعات جدیدی است که حیات متحول ایجاب می کند، زیرا روش ها و شیوه ها به خودی خود هدف نیستند، بلکه ابزار فهم نص دینی و رساندن آن به مردم، به شیوه ای برتر است.

کاشف الغطا در آموزش علوم دینی ای که حوزه علمیه نجف وارث آن بود و عمدتاً بر فقه و اصول استوار بود، شیوه ای تازه را در پیش گرفت و جایگاه مناسب تری را برای علم کلام، فلسفه، شعر و ادبیات در نظام آموزشی حوزه نجف فراهم ساخت، چرا که خود وی فقیه، متکلم، شاعر، حکیم و خطیب بود و در سنت علمی و دینی نجف، کمتر اتفاق می افتاد که عالمی همه این توانایی ها را در خود فراهم آورده باشد، کسی که عهده دار مرجعیت می شد، تمام تلاشش به فقه معطوف می شد و توجه چندانی به کلام، فلسفه، ادبیات و خطابه نداشت. در اینجا باید از علامه مجاهد سید محمد سعید حبوبی ۱۹۱۵ ۱۸۴۹ یاد کنم که پایه گذار نهضت شعری نوینی در عراق شد؛ ولی در اوج شکوفایی شعری اش، زمانی که توجه کلی خویش را به فقه معطوف کرد، از شعر روی برگرداند. معمولاً جمع میان شعر و فقه، جمع میان اضداد تلقی می شد. گفته می شود، شاعری حبوبی چندان خوشایند استادش فقیه بزرگ شیخ محمد حسین کاظمی (۱۸۹۰ ۱۸۰۹ م) نبوده و در مناقشه ای فقهی میان این دو، استاد به شاگردش می گوید: تو را با فقه چه کار؟ امثال تو فقط می توانند اشعاری (عاشقانه) چون «فاسقنی کأساً و خذ کأساً الیک» را بسرایند، این پاسخ خشن استاد بر حبوبی بسیار گران آمد. اشاره استاد به یکی از شعرهای پر آوازه حبوبی بود که تا امروز ورد زبان مردم عراق است. حبوبی از پاسخ استاد متأثر شد و تصمیم گرفت، در جوانی شعر را رها کند و تنها به فقه روی آورد تا بر استادش ثابت کند که همان نبوغ و ورزیدگی شعر را در فقه هم دارد.

بعدها شاعر پر آوازه عراق احمد صافی نجفی که کاظمی جد مادری اوست فراوان این نکته را بیان می کرد که با شعرش کفاره عمل جدش را می پردازد که مردم را از شاعر بزرگی چون حبوبی که تا بیست سالگی آن همه شعر ناب از خود بر جای گذاشت، محروم کرد!

این جامعیت و ذو فنون بودن به کاشف الغطا امکان می داد تا دایره اطلاعاتش را گسترش دهد و مسائل پیچیده را به زبانی ساده و زیبا بنگارد. این امر، به رواج اندیشه ها و تألیفاتش در میان اقشار و طبقات و مردم کشورها و پیروان مذاهب مختلف کمک کرد. از این رو عجیب نیست اگر می بینیم که کتاب های وی در عراق، ایران، لبنان، مصر و هند منتشر می شده است؛ حتی در امریکا و امریکای لاتین مانند آرژانتین، به دلیل تعلق خاطری که مهاجران عرب به اندیشه های وی داشته و دارند. چنین چیزی در روزگار ما به دلیل پیشرفت ابزارهای ارتباطی، امری عادی است؛ ولی هفتاد سال پیش بسیار دشوار بود.

فقه مقایسه ای

عادت فقیهان نجف این بود که یکی از متون معروف فقه امامیه را به عنوان مبنای درس، شرح، تنقیح و تعلیق می کردند، تا پیش از کاشف الغطا، سابقه نداشت که یک فقیه شیعه، به کتا