پاورپوینت کامل کاوشی در خبر سعد بن عبداللّه (اشعری) قمی (۲)(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل کاوشی در خبر سعد بن عبداللّه (اشعری) قمی (۲)(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل کاوشی در خبر سعد بن عبداللّه (اشعری) قمی (۲)(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل کاوشی در خبر سعد بن عبداللّه (اشعری) قمی (۲)(۱) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۴۶۱

اشاره:

مؤلفان محترم شیعه حدیث شریف ملاقات سعدبن عبداللّه قمی با امام حسن عسکری۷ را معمولاً در
«ضمن افرادی که حضرت مهدی(عج) را دیده اند» و یا تحت عنوان «کرامات آن حضرت» ذکر کرده اند.
این متن بسیار غنی و پربار است و مباحث مختلف تفسیری، کلامی، فقهی، تاریخی، تربیتی،… را شامل
می شود و هر عالمی نسبت به تخصص و نیاز خود، خوشه ای از آن را می چیند و بهره ها می برد.

این روایت، از ویژگی های خاص برخوردار است. لذا، برخی از عالمان و فقیهان، در متن آن به غوامض و
امور مبهمی برخورد کرده اند و در صدد مخدوش کردن آن بر آمده اند و گفته اند: «این حدیث، موضوع
امت و واقعیت ندارد.» و در مقابل، جمعی از علما و فقها هستند که آن را پذیرفته اند و محکم و قاطع از آن
دفاع می کنند.

در بخش نخست مقاله، متن حدیث، طرق و کتاب هایی که این متن را نقل کرده اند و شبهات و اشکالات
سندی نقد و بررسی شد. در بخش دوم به نقد و بررسی دلالی حدیث یاد شده می پردازیم.

نقد و بررسی دلالی

حدیث یاد شده بسیار دقیق است و مطالب و موضوعات زیادی را دربر دارد که مورد پذیرش جمعی از
علما و بزرگان قرار گرفته است (پیش تر، اهتمام علما به این حدیث را در بخش دوم یادآور شدیم) ولی
برخی از علما در مورد آن تشکیک و اشکالاتی را مطرح کرده اند که در ذیل به بررسی آن ها می پردازیم.

اشکال

۱ ـ آقای تستری(۲) می گوید:

(۳)

کرده اند. و نیز ایشان در کتاب(۴) اخبار الدخیله می گوید:

بودن حروف مقطعه «کآهیعآصآ» دلالت دارند.

پاسخ ها: البته، از آن جایی که عالمانی هم چون ابو علی حائری در منتهی المقال از این اشکال پاسخ داده اند،
معلوم می شود که اشکال یاد شده، پیش از آقای تستری نیز مطرح بوده و ایشان، آن را پذیرفته، و بازگو کرده
است.

ابو علی حائری می گوید: «پاسخ این اشکال روشن تر از آن است که بیان شود» و دو پاسخ می دهد. که بدین
قرار است:

۱ ـ «قرآن، بطن هایی دارد و چه بسا، آیه ای به تفاسیر متعدد؛ بلکه متضاد و متناقض، تفسیر شود. کسانی که
در اخبار و احادیث، تحقیق و تتبّع کرده اند و در این وادی تفحّص داشته اند، این مطلب را، می پذیرند و
احدی منکر این معنا نیست.»(۵)

(۶)(۷)

السلام))؛ قاف: قذف و ناپدید شدن و به زمین فررفتن سفیانی و یارانش، در آخرالزمان.

در تفسیر ـ «الآمآ(۸) غُلِبَت الرّوُم»(۹) ـ آمده است: همانا ایشان بنو امیّه هستند.

در تفسیر طه(۱۰) وارد شده است: همانا، طهارات و پاکی اهل بیت از پلیدی ها است.

در تفسیر وَالنَّجمُ وَ الشَّجَرُ یَسجُدان(۱۱) آمده است:

النجم: نبی (صلی اللّه علیه و آله)؛ و الشجر: امام علی (علیه السلام).

در تفسیر وَالفجر(۱۲) آمده است: همانا فجر، حضرت قائم (علیه السلام) است. وَ لَیالٍ عَشر، ائمه (علیهم
السلام) که نخستین آنها امام حسن (علیه السلام) می باشد. وَ الشَّفع، حضرت فاطمه و حضرت علی
(علیهماالسلام)، والوتر: خداوند می باشد. واللیل اذا یسر: دولت و حکومتی هست، تا حکومت حضرت
قائم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) .

در تفسیر و الشمس آمده است: همانا شمس، امیرالمؤمنین است. وَ ضُحاها(۱۳): قیام حضرت قائم
(علیه السلام) است. و القمر اذا تلاها: حسنین (امام حسن و امام حسین (علیهما السلام)) می باشند.

وَ النَّهار إِذا جَلاّها: قیام حضرت قائم (علیه السلام). وَ اللَّیلِ اِذا یَغْشاها: حَبتَر و دولت اش است.

وَ السَّمآء وَ ما بَناها: نبی مکرم اسلام (صلی اللّه علیه و آله) است.

و در تفسیر اِنَّ اوهن البیوت لبیت العنکبوت:(۱۴) عنکبوت، همانا حمیرا است و…

این کنیم؛ یعنی این تفسیر را کنار بگذاریم.

آری، در تفسیر قمی، حروف کهیعص را به اسماء اللّه به صورت مقطع تفسیر کرده است؛ یعنی «اللّه
الکافی، الهادی، العالم، الصادق ذی الایات العظام…».(۱۵)

البته: به نظر می رسد که ایشان این نص را از کتاب بهجه الامال(۱۶) نقل کرده باشد.

پاسخ هایی را که ما اضافه می کنیم به قرار ذیل می باشد.

۳ ـ کدام روایت صحیح، غیر از آن چه که در این حدیث است، حروف مقطعه نام برده شده را به گونه ای
دیگر تفسیر کرده است؟ در پاسخ به این پرسش ما به کتاب های فریقین مراجعه کردیم، ولی روایت
صحیحی که بتوان به آن اعتماد نمود، پیدا نکردیم. در ذیل به بررسی اجمالی آن ها می پردازیم.

بررسی روایی تفسیر کآهیعآصآ

۳ ـ ۱. تفسیر ثعالبی:

در معنای حروف مقطعه مذکور اختلاف است.

ابن عباس می گوید: «آن، نامی از نام های خداوند عزوجل است.»

عده ای گفته اند: «همانا، آن حروف، ا سم اللّه اعظم است.»

قتاده گفته است: آن حروف، نامی از نام های قرآن است.

باز عدهّ ای گفته اند: آن حروف، نام سوره ـ مریم ـ است.

حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) و ابن عباس گفته اند: آن حروف قسم و سوگند است. که خداوند
متعال با آن، سوگند یاد کرده است.

کلبی، گفته: آن حروف، ثنا است که خداوند عزّوجلّ، با آن حروف خودش را ثنا کرده و ستوده است.

… و از سعید بن جبیر و ایشان از ابن عباس، نقل کرده است. که وی می گوید: «کاف، از کریم، هاء از هادی، یا
از رحیم، عین از علیم و عظیم و صاد، از صادق می باشد.»

باز کلبی در معنای آن گفته است: «خداوند، کافی بر خلق اش و هادی بر بندگانش می باشد، دست و قدرتش
بالای دست و قدرت مردم و عالم به مخلوقات و به وعده اش صادق است.»(۱۷)

۳ ـ ۲. تفسیر درالمنثور، سیوطی:

در این کتاب نیز همان روایت های پیشین را به همراه تعدادی دیگر، بیان می کند(۱۸) که در هیچ کدام، تفسیر
سعد مشاهده نمی شود. این امری طبیعی است؛ چرا که آن ها تفاسیر و تعابیری که نشانی از شیعه گری داشته
باشد. نقل نمی کنند.

به هر حال، همه روایت های یاد شده از عامّه بوده و مشکل سندی دارند.

۳ ـ ۳. تفسیر مجمع البیان، طبرسی:

مرحوم طبرسی، اختلاف علما را در مورد حروف معجمی که در ابتدای سوره ها آمده است، به اول سوره
بقره، احاله می دهد و می گوید: «شرح اقوال علما را در آن جا بیان کردیم»، ولی در آن جا هیچ روایتی را
درباره حروف یاد شده، نمی آورد و تنها به معنای مورد نظر خودش، اشاره می کند می گوید: «کاف در
کآهیعآصآ از کافی،ها از هادی، یا از حکیم، عین از علیم و صاد از صادق می باشد.

سپس در ادامه بحث، در ذیل آیه نخست سوره مریم، سه روایت را به قرار زیر بازگو می کند:

الف ـ از عطا بن سائب، وی از سعید بن جبیر و ایشان از ابن عباس نقل می کند که گفته است: «همانا کاف از
کریم، و هاء از هادی، و یاء از حکیم، عین از علیم و صاد از صادق می باشد.

ب ـ روایت عطا و کلبی از ابن عباس: «همانا معنای ـ کهیعص ـ این است. که خداوند، کافی بر خلق اش،
هادی بر بندگانش، عالم به مخلوقات اش و صادق در وعده و قول هایش و دست او بالای دست مردم است.

ج ـ از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت شده است، که آن حضرت، در دعایش فرمود: «أسألک یا
کآهیعآصآ ….» ای کاف، هاء، یاء، عین، صاد از تو مسئلت می کنم….

مرحوم طبرسی می افزاید: «بنابراین، هر کدام از حروف، به صفتی از صفات خداوند عزوجل دلالت دارد.»(۱۹)

۳ ـ ۴. تفسیر برهان

این تفسیر، بیشتر جنبه روایی دارد و در آن بیشتر براهین و دلایل روایی آمده است و اگر چنان چه روایت
صحیحی درباره تفسیر آیات وجود داشته باشد، معمولاً در آن جا موجود است. این روایات بدین قرار
است:

الف ـ قال ابن بابویه: اخبرنا ابوالحسن محمد بن هارون الزنجانی… عن سفیان بن
الثوری، قلت، «لجعفر بن محمد (علیه السلام)، یابن رسول اللّه (صلی اللّه علیه و آله):
ما معنی کآهیعآصآ ؟» قال: «معناه، انا الکافی، الهادی، الولی، العالم، الصادق الوعد.

به جعفر بن محمد (علیه السلام)، گفتم: «ای پسر رسول اللّه (صلی اللّه علیه و آله)
معنای کهیعص چیست؟» فرمود: «معنایش این است که من کافی، هادی، ولی، عالم و
صادق به وعده هایم هستم».

درباره سند روایت؛ اگر یکی از راویان مخدوش شود روایت صحیحه نخواهد بود.

بررسی سند روایت ـ علامه حلّی در قسمت دوم از کتاب خود که مربوط به ضعفاء است، درباره سفیان ثوری
می گوید: ایشان از اصحاب ما نیستند.»(۲۰) ابن داود نیز در کتاب خود درباره سفیان چنین اظهار نظر کرده
است.(۲۱)

المنزِلَهَ الّتی وَعَدَها ایاهُم فی بطن القرآن.»(۲۲)

جعفر بن محمد بن عماره از پدرش نقل می کند که گفت:

در محضر جعفر بن محمد (علیه السلام)، حاضر شدم، مردی به حضور وی آمد و از
ایشان در مورد کهیعص سؤال کرد. حضرت، پاسخ داد: «کاف؛ یعنی (خداوند) کافی
بر شیعیان است. هاء یعنی هادی آنان است و…».

بررسی سند روایت

در سند این روایت، محمد بن ابراهیم بن اسحاق الطالقانی است.

در مورد وی آیت اللّه خوئی (ره)، پس از نقل روایتی از ایشان، می گوید: «روایتی را که وی از امام صادق
(علیه السلام) نقل کرده است، دلالت بر تشیّع و حسن عقیده اش دارد، اما وثاقت وی ثابت نیست و ترضّی
شیخ صدوق از ایشان نیز، هیچ دلالتی بر حسن بودن وی ندارد؛ چه برسد به وثاقت ایشان.»(۲۳)

کرد.»

باز در سند روایت مذکور، جعفر بن محمد عماره است.

آقای تستری پس از نقل حدیثی از ایشان درباره وی نکته جالبی را بیان می کند و می گوید: «روایتی را که
ایشان نقل کرده است، عامی بودن وی بعید نیست؛ به جهت این که، ایشان، وقتی از امام، حدیث نقل می کند
وی را با اسم و با ذکر نام آباء و اجدادشان تا پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله) نام می برد. و معمولاً کسانی که
عامی هستند. امام صادق و بطور کلّی ائمه اطهار (علیهماالسلام) را به عنوان محدّث تلقی می کنند. و این
گونه، از آنان، حدیث نقل می کنند، ولی شیعه ها، معمولاً با کنیه، از ائمه طاهرین (علیهم السلام) حدیث نقل
می کنند.»(۲۴)

و نیز آقای نمازی می گوید: «هیچ اسمی از ا یشان در کتاب های رجالی نیست.»

بنابراین، بنا بر فرمایش آقای تستری، عامی بودن ایشان بعید نیست و بنا به گفته آقای نمازی وی مهمل
است.

۳ ـ ۵. تفسیر قمی:

در این تفسیر، درباره حروف مقطعه یاد شده روایتی را از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند و می نویسد:
قال جعفر بن محمد، عن عبید، عن الحسن بن علی، عن ابیه، عن ابی بصیر، عن ابی عبداللّه (علیه السلام)،
قال: «… هذه أسماءُ للّه مقطعه، و اما قوله، کهیعص.» قال: «اللّه، هو الکافی، و الهادی العالم…؛ و این
فرمایش خود خداوند تبارک و تعالی است که خودش را توصیف کرده است.»(۲۵)

بررسی سند روایت

با دقت در بهم ریختگی و ناموزون بودن سند حدیث، به راحتی می توان به ضعف سندی آن پی برد. در یک
نقل، جعفر بن محمد بن عبید است در نقل دیگر، جعفر بن محمد عن عبید است، و باز عن الحسن بن علی
آمده، در میان ضعفا و ثقه ها ده ها نفر به نام حسن بن علی وجود دارد. و معلوم نیست که این شخص از کدام
گروه است؟ ضعیف است یا ثقه؟

۳ ـ ۶. تفسیر نورالثقلین.

آقای حویزی در این کتاب چهار روایت را به شرح زیر می آورد.

الف. تفسیری که در کمال الدین موجود است.

ب. تفسیری که در معانی الاخبار از سفیان ثوری، نقل شده است.

پ. تفسیری که در معانی الاخبار از محمد بن عماره نقل شده است.

ت. روایت تفسیر قمی، که پیش تر گفتیم که سندش بهم ریخته و مشخص نیست.(۲۶)

بنابراین به روایات صحیحی که مرحوم تستری ادعا می کند، کدام روایت است؟

اگر روایت هایی باشند که در تفاسیر مختلف در ذیل کآهیعآصآ ذکر کرده اند ـ و جای نقل صحیحه های مربوط
نیز همین جا است. ـ هیچ کدام را نمی توان صحیحه دانست. پس اگر چنان چه روایت سعد بن عبداللّه
مشکل سندی داشته باشد روایات مربوطه دیگر نیز همان مشکل را دارند. پس نمی توان ادعا کرد که روایت
سعد، با روایات صحیحه تعارض دارد!

۴ ـ پاسخ چهارم این است که: هیچ کدام از روایات وارد شده درباره حروف مقطعه یاد شده بر انحصار
دلالت ندارند. (نمی گویند این است و جز این نیست)؛ به همین دلیل این روایت نیز یکی از آن ها است.

۵ ـ اگر چنان چه روایات دیگر، آن را تفسیر کرده باشند، این روایت نیز آن را تأویل و یکی از مصادیق
کهیعص را مشخص کرده است.

اشکال دوم: که بر حدیث سعد اشعری شده این است: حدیث یاد شده، فاحشه مبیّنه را (در آیه شریفه)(۲۷)، در
مُطلّقه، به مساحقه تفسیر کرده است؛ در حالی که کسی از مفسران، چنین، تفسیر نکرده است. بیشتر
مفسران آن را به زنی که اهل خانه شوهرش را اذیت کند یا زنی که زنا کند تفسیر کرده اند.(۲۸)

این اشکال در دو بخش خلاصه می شود:

جواب در دو مقام واقع می شود و لذا ما در آن دو مقام بحث می کنیم. بخش نخست: محتمل از ظاهر آیه
چیست؟ مراد از فاحشه مبیّنه چیست؟ بخش دوم: مستثنی منه، از حرمت اخراج است، یا حرمت خروج؟
از آیات و تفاسیر چنین بدست می آید که مراد از فاحشه رفتاری است که قبح آن عظیم باشد. ـ اعم از فعل و
قول ـ و مطلق معصیت مراد نیست. پس شامل زنا، مساحقه، بد زبانی و آزار خانواده شوهر و خروج از منزل
می شود.

بنابراین، این افراد جزو مصداق های فاحشه می باشند. و مستثنی منه حرمت اخراج است.

در روایاتی که دلالت بر خصوص بعضی از مصادیق وارد شده است، آن ها را حمل بر بیان افراد می کنیم؛ نه
بر اختصاص به بعض آن. بنابراین، این روایات ـ از جمله روایت سعد ـ مفهوم ندارد تا با منطوق دیگر
تعارض کند و اگر مفهوم هم داشته باشد، باز هم منطوق آن اظهر است.

بنابراین، نفی زنا در روایت سعد را بر نفی اختصاص به مصداق خاص ـ زنا ـ حمل می کنیم؛ چنان چه
صاحب جواهر(۲۹) بدان تصریح کرده است.

خواهد بود.

البته این قول به اجماع مفسرین ـ یا بزرگان اهل تفسیر ـ منافات دارد.

روایات

بعضی از روایات، فاحشه را (در آیه مذکور) به ایذاء و اذیت اهل زوج از سوی زن و اخلاق و رفتار
ناشایست وی تفسیر کرده اند.(۳۰)

و برخی از آن ها: فاحشه را به زنا تفسیر کرده اند.

و در روایت سعد: آن را به سحق ـ مساحقه ـ تفسیر کرده است.(۳۱)

روایت سعد، تعارضی نیست.

بلی در میان روایاتی که زنا را یکی از مصادیق فاحشه تفسیر کرده اند و روایت سعد که به نفی زنا تفسیر کرده
است، تعارض وجود دارد. در این صورت، میان آن دو با حکم متعارضین رفتار می شود.

(به هر آن چه که در تعارض بین دو خبر بر بخوریم، ابتدا به مرجّحات دلالی و سپس سندی مراجعه
می شود در صورت تساوی بین آن دو، به تخییر یا تساقط عمل می گردد. و این امر جدای از حکم به وضع و
جعلی بودن روایت سعد می باشد.)

سخنان فقها

۱ ـ شیخ طوسی: «اگر مردی، همسرش را طلاق رجعی دهد، نمی تواند (جایز نیست) او را از منزلی که پیش
از طلاق در آن سکنی داشته، بیرون کند و زن نیز نمی تواند از آن منزل خارج شود مگر این که، فاحشه مبیّنه
انجام بدهد و از منزل خارج شود. و فاحشه آن است که زن عملی را که موجب حدّ می گردد مرتکب شود.

البته روایت شده است که حداقل کاری که جواز اخراج زن از منزل شوهر موجب می شود، ا ین است که، زن
مطلّقه رجعیه، اهل خانه مرد را اذیت کند. پس اگر این کار را مرتکب شود، بر مرد جایز است که او را اخراج
کند.»(۳۲)

چنان چه محصنه باشند، هر دو سنگسار می شوند.»(۳۳)

(۳۴)

بفرستد.»(۳۵)

و در مورد سحق نیز می فرماید: حد مساحقه مانند حد زنا است….

۳ – محقّق حلّی می فرماید: «کسی که زنش را طلاق رجعی داده باشد، جایز نیست او را از منزلی که در آن
ساکن بوده بیرون کند؛ مگر این که زن فاحشه ای را مرتکب شود. فاحشه آن است که به سبب آن حد واجب
می شود. و عده ای گفته اند: پائین ترین مرتبه آن، اذیت اهلش است.»(۳۶)

محصنه باشد و چه غیر محصنه و چه فاعله باشد و چه مفعوله.»(۳۷)

تفسیر، تفسیری مصداقی است که بعضی از مصادیق فاحشه را تفسیر می کند.

بنابراین، نمی توان، این تفسیر را شاهدی بر وضع و جعل آورد. که می گوید: «فاحشه مبیّنه ـ در مطلّقه ـ
سحق است.» و کسی به این قائل نشده است. این گونه استشهاد دلیل آوردن ها ثمره و نتیجه کم توجّهی و
عدم تدبّر در آیه و روایات می باشد….»(۳۸) و نیز روشن شد که سنگسار ـ در سحق ـ قائل دارد. و قول به
تازیانه، مورد اتفاق همه فقها نیست.

اشکال ۳. در حدیث یاد شده، سحق، فاحش تر از زنا معرفی شده است، در حالی که علمای امامیه، حدّ آن را
مانند زنان و یا پایین تر از آن ـ فقط تازیانه ـ می دانند و بر این قول اتفاق نظر دارند. و اگر چنان چه، مساحقه
محصنه باشد قول مشهورتر این است که همانند زنا یا پایین تر از آن باشد.(۳۹)

پاسخ ها

الف ـ طبق پاره ای از روایات که در آن توعید و تهدید آمده است: مساحقه، فاحش تر و سنگین تر از زنا
است؛ چون با عبارت: «هو الزنا الاکبر» تعبیر شده است.(۴۰)

اقتضای مساوات می کند.

ج ـ نسبت دادن به «اشهر» و این که آنان حد سحق را کمتر از زنا می دانند ممنوع است چون، قائلین به رجم
ساحقه محصنه عالمان و فقیهانی همچون شیخ طوسی در نهایه(۴۱) و ابن البراج (۴۲) و ابن حمزه(۴۳) هستند و
در مقابل قول به جَلد ـ فقط ـ قول سید مرتضی(۴۴) و ابوالصلاح (۴۵) و ابن ادریس است.(۴۶)

در مرتبه شیخ الطائفه و ابن البراج و ابن حمزه هم داشته باشد.

اشکال ۴. این حدیث تفسیر «فاخلَع نَعلیک»(۴۷) را بر خلاف معنای ظاهری آن؛ یعنی دل شستن از محبّت
اهل خود تأویل کرده است. در حالی که این تأویل، با روایت صحیحی که شیخ صدوق در کتاب
علل الشرایع(۴۸) آورده است: مبنی بر این که «نعلین، از پوست الاغ مرده بوده است»، متناقض می باشد.(۴۹)

سعد، و در روایت یعقوب بن شعیب ـ .

اما مقام نخست: ظاهر آیه این است که حضرت موسی (علیه السلام) برای رعایت احترام «وادی مقدس»،
مأمور به «خلع نعال» شد. چرا که شأن هر مکان مقدس چنین است. بنابراین معلوم می شود که حضرت
موسی (علیه السلام) به این معنا آگاهی داشته، و امر نیز ارشادی بوده است، نه مولوی؛ ارشاد به ا ین که او در
جای مقدس قرار گرفته و باید کفش های خود را بیرون آورد.

بالأَخره، خلع نعلین خواه ارشادی و خواه مولوی مناسب با تعظیم است و این از ظاهر آیه استفاده می شود.

امّا مقام دوم: با توجه به روایات، آیه یاد شده به دو گونه تفسیر شده است؛

الف ـ بیرون آوردن حبّ اهل و خانواده، از دل

ب ـ بیرون آوردن نعلین از پا

پس، اگر جمع بین آن دو روایت ممکن شد، به مقتضای جمع عمل می کنیم. اگر ممکن نشد، به مرجّحات
دلالی و سندی، رو می آوریم و در غیر آن تخییر است، ولی این بدان معنا نیست که روایت مرجوح کذب و
موضوع باشد.

هم چنین بر فرض تقدیم روایت ـ جلد حمار میّت ـ معنای آن سقوط خبر سعد، از حجیت نیست.

از سوی دیگر خبر سعد، با ظاهر آیه سازگارتر از خبر یعقوب بن شعیب ـ جلد حمار میت ـ است؛ زیرا
همان طوری که بیان شد، امر خلع نعلین به خاطر تعظیم وادی مقدس است، نه به خاطر «جلد حمار میّت»
در این صورت روایت یعقوب، مخالف ظهور آیه می شود و شرایط حجیت آن مختل می گردد.(۵۰)

در نتیجه: روایت سعد مقدم خواهد بود.

این پاسخ در صورتی قابل قبول است که سند هر دو حدیث بی اشکال و صحت آن محرز باشد. حال آن که
صحت حدیث سعد ـ از نظر موازین فنّی ـ مورد تردید است. و هر چند از نظر ما، قوت متن است و اعتنای
بزرگان به این روایت دلیل صحت آن است.

اشکال ۵. حدیث مذکور، بیانگر این است که خداوند متعال، به موسی وحی کرد: «اگر محبتت، بر من
خالص است، محبّت اهل خود را از دلت بیرون کن» در حالی که محبت خالق و محبت آفریدگان، دو
موضوع متفاوت است؛ هم چنان که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله) فرموده است: «من از دنیای شما سه چیز را
دوست دارم؛ زنان و….

در پاسخ گفته اند میان این دو موضوع تعارضی نی