پاورپوینت کامل مکتب سامراء و امور اجتماعی و سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مکتب سامراء و امور اجتماعی و سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مکتب سامراء و امور اجتماعی و سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مکتب سامراء و امور اجتماعی و سیاسی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۳۴

مردمان و نگهبانان جامعه از آفات و هجوم بیگانه اند.

آنان به حکومت واداره جامعه بی تفاوت نبوده و به هنگام قدرت در
راه عدالت اجتماعی وایجاد حکومت عادلانه تلاش می کنند.

دراین راست در مکتب سامر علاوه بر تدریس عقاید و عبادات و
اخلاق معضلات فقهی و فروع سیاسی اسلام نیز تدریس می گردد. در کنار
کتاب صلاه و صیام عهدنامه مالک اشتر یعنی خط مشی حکومت اسلامی نیز
مطالعه می شود.

به فرموده آیه الله نائینی :

[مرحوم حضرت آیه الله العظمی سیدناالاستاذالعلامه آقای میرزا
شیرازی قدس سره غالب به مطالعه این فرمان مبارکه عهدنامه مالک
و سرمشق گرفتن از آن مواظبت می نمود] ۱

انس با عهدنامه مالک که بیانگر جنبه های مختلف حکومتی واداره
جامعه است نشانه توجه عمیق میرزا به سیاست ابعاد مختلف آن است .

نمونه های تفکر سیاسی واجتماعی میرزا و نگرش وی به اموراجتماعی
و سیاسی بسیاراست که آن را در ضمن محورهای زیر بیان می کنیم :

هوشیاری و تیزبینی میرزا.

آموزش امور سیاسی واجتماعی .

پیوند دیانت و سیاست .

مکتب سامراء و وحدت مسلمین .

جایگاه مردم در مکتب سامراء.

نقش زنان در مکتب سامراء.

مبانی دینی اندیشه سیاسی مکتب سامراء

پیامدهای تفکرات سیاسی میرزا در حوزه عراق وایران .

هوشیاری میرزا

میرز بسیار سیاس و تیزبین بود. همه جوانب را در نظر می گرفت . و
افقهای دوردست عالم اسلام رااز نظر دور نمی داشت . در یک کلمه عقل
بیدار جامعه تشیع به شمار می رفت . همه معاصران و همراهان میرز
همچون : میرزا حبیب الله رشتی شیخ حسن نجم آبادی و دیگران به آن اعتراف
کرده اند.

میرزا حبیب الله رشتی از عالمان بزرگ و معاصر میرز درباره
میرزا گفته است :

[شیخ انصاری سه چیز ممتاز داشت : علم و سیاست و زهد. سیاست را به
حاج میرزا حسن شیرازی داد] ۲ …

مولف ریحانه الادب نوشته است :

[علاوه بر مقامات عالیه علمیه و مدارج سامیه علمیه به طرق ریاست و
حسن اداره نیز دان دراصول سیاست نیز بینا بود] ۳ .

به فرموده مولف اعیان الشیعه :

[کان امام عالما فقیه ماهرالله راجح العقل ثاقب الفکر
بعیدالنظر مصیب الفکر حسن التدبیر] ۴

میرز رهبری دانشمند فقیهی کاردان تیزفکر دوراندیش و
نیک تدبیر بود.

به تعبیر مرحوم حرزالدین :

[و کان فکورا متطلعا علی الابناءالبعیده والقریبه و کانت البلدان
بل الاقطارالاسلامیه و زعمائها و ملحوظه بنظره لایغفل عنها و ما حل
فیها] ۵ .

اندیشه ور بود و براخبار دور نزدیک شهرها
بلکه کشورهای اسلامی و رهبران آنان آگاه بود. وازاخبار و چگونگی
آنان غافل نبود.

اطلاع ازاخبار و جریانات دنیای اسلام شعور سیاسی و تیزهوشی ویژه ای
را طلب می کند که میرزا دارا بود.این اطلاعات توسط وکلای میرز که
ازاطراف عالم اسلامی گزارش می دادند تامین می شد. نمونه زیراز
صدها خبری است که میرزااطلاع یافته و به موقع از پیامدهای ناگوار
قضیه جلوگیری کرده است :

یکی از تبعه روس در مشهد به قتل
می رسد.این قضیه روس را بر می انگیزد و رفته رفته اختلافات دیرینه
بین روسیه وایران در حال شعله ور شدن است که میرز با فرستادن یکی
از شاگردانش به روسیه جریان را خاتمه می دهد.

[ الشیخ عبدالحمید یزدی کان من تلامیذ
السیدالمجددالشیرازی فی سامراء…امره استاده بمصاحبه العلامه
شیخ علی یزدی الی المشهدالرضا( ع ) فی خراسان فامتثل امره و ذهب و
اتصل هناک بالعالم الجلیل السید میرزا حبیب الله المشهدی وارسله
السیدالمذکورالی القیصرالروس رسولا من قبله للاصلاح فی حادثه قتل
وقعت فی المشهدالمقدس] ۶

شیخ عبدالحمید یزدی از شاگردان میرزا در سامرا بود.استادش وی را
به همراهی شیخ علی یزدی به مشهد فرستاد. وی در خراسان به خدمت
میرزا حبیب الله خراسانی از تلامذه میرزا رسید. سیدحبیب الله او را به
عنوان سفیر به سوی قیصر روس فرستاد تا حادثه قتلی که در مشهد
اتفاق افتاده بوداصلاح کند.

آموزش اموراجتماعی

در مکتب سامراء
همراه با تدریس علوم حوزوی شیوه مردمداری و معاشرت با جامعه که از
مهمترین مسائل سیاسی و تدبیر جامعه به حساب می آید آموزش داده می شد
وافراداز آغاز تحصیل با کیفیت ورود در جامعه و معاشرت با مردم
آشنا می شدند. ۷

شخص میرز در معاشرت و همراهی با مردم ضرب المثل بود ۸ کسانی که
توانایی برخورد صحیح با مردم نداشتندازاخلاق حسنه محروم بودند
مرحوم میرز به آنان اجازه اجتهاد نمی داد. در واقع آنان برخورد با
مردم و به عهده گرفتن مسائل اجتماعی باز می داشت :

[یکی از شاگردان میرزای بزرگ که عازم ایران بودازایشان
درخواست اجازه اجتهاد کرد.

مرحوم میرزا به ایشان فرمودند:اگر چه شما ملا و مجتهد هستید ولی
اخلاق خوب و مردمداری ندارید. به این لحاظاین اجازه به نفع شما
نیست] ۹ .

سیاسی شریعت واموراجتماعی

در مکتب سامراء عالمان به دخالت دراموراجتماعی و رفع مشکلات
مردم و در سطح بالاتر بر دخالت در سیاست و نظارت بر حاکمیت جامعه
تشویق می شدند.از آنان خواسته می شد که در راه رفع مشکلات مردم از
میان برداشتن ظلم و ستم واداره جامعه وارد میدان شوند. مرحوم شهید
شیخ فضل الله نوری طی نامه ای درباره مایحتاج مردم و روی آوری آنان
به واردات خارجی از میرزااستفتاء می کند.

حضرتش ذوی الشوکه ر برای رفع احتیاجات عمومی مکلف می کند:

[مورد مذکور باب سیاسات و مصالح عامه است و تکلیف دراین باب بر
عهده ذوی الشوکه از مسلمین است که با عزم محکم مبرم درصدد رفع
احتیاج خلق باشد به مهیا کردن مایحتاج آنها] ۱۰ .

بیان میرز صراحت
دارد. علماء که در آن عصراز صاحبان نفوذ محسوب می شدند ماموریت
می یابند که درصدد رفع این معضل اجتماعی برآیند.

درافق بالاتر فتوای میرزا بر تحریم تنباکواز گامهای بزرگ سیاسی
به شمار می رود. دراین راه میرزا با بزرگترین قدرت جهان یعنی
استعمار بریتانی پنجه در پنجه افکند و تا مرز جهاد مقدس پیش رفت .
اکثر علمایی که دست اندرکاراجرای این فرمان مقدس بودنداز شاگردان
مکتب میرزا و جزء وکلای او در شهرستانها بودند.

علاوه براین میرزاز عالمانی که دراموراجتماعی و سیاسی جامعه
نقش داشتند تجلیل می فرمود.

۱.استقبال شکوهمندانه میرزاز میرزااحمد آشتیانی مجری فتوای
تحریم تنباکو که در بازگشت از سفر حج به سامراء وارد شده بوداز
آن جمله است :

[ ولما ورد سامراءامرالمیرزاالشیرازی اهل
العلم باستقباله فاستقبلوه و زاد فی اکرامه و کانت جرت بینه و بین
الشاه مناظره قبل مجیئه الی الحج و لما ورد طهران امرالشاه لعدم
استقباله قلم یبق احد فی المدینه الااستقبله] ۱۱ .

چون وارد سامراء شد میرزااهل علم را به استقبال وی فرمان داد.
از وی استقبال با شکوهی به عمل آمد.او را بسیار عزیز داشت . بین
میرزای آشتیانی و ناصرالدین شاه قبل از رفتن به حج اختلافی رخ داده
بودازاین روی وقتی وارد تهران شد شاه استقبال از وی را ممنوع
کرده بود ولی مردم از دستور شاه اطاعت نکردند و همه اهل شهر به
استقبالش شتافتند.

۲. مرحوم میرز مردم نجف را در
احتیاطات خود به میرزا حسین خلیلی ۱۲ارجاع داد.این کار نشانه
دیگری است از توجه او به افراد آگاه و دارای بینش سیاسی . زیرااز
علل عمده ارجاع علاوه بر علم و تقوی گرایش سیاسی واجتماعی میرزا
حسین بود.

وی کسی است که پس از میرز به همراهی آخوند خراسانی برای دفع
استبداد وایجاد حکومت قانون درایران بر می خیزد و هوشیاری او در
تمام ابعاداجتماعی و سیاسی مشهوداست .از جمله : برای ترویج مدارس
اسلامی و رفع احتیاج به بیگانگان در رشته هایی همچون : طب و ریاضی به
همراهی آخونداجازه استفاده از وجوه شرعی را صادر می کند که نشانگر
دوراندیشی و بیداری ایشان است .

توجه به وحدت مسلمین

وحدت مسلمانان
در مکتب سامراءاز جایگاه رفیعی برخوردار بود. میرز مسلمانان را
امت واحدی می دانست که می بایست اختلافات خود را به یکسو نهاده و در
برابر دشمنان اسلام که از هر سو آنان رااحاطه کرده است بایستند.

میرزاز آغاز به این مساله توجه داشت که اختلافات علماء و
مسلمانان می توانداسلام را شکست دهد. میرز نتایج کشمکشهای فرق
اسلامی را بالعیان می دید که چسان آب به آسیاب دشمن می ریخت . مشاهده
می کرد که با تضعیف تدریجی مسلمانان بر قدرت صلیبیان و روسیه افزوده
می شود.ازاین جهت در تلاش بود که در کانون بحرانهای قومی و مذهبی
گرفتار نشود و یااو را رودرروی دیگران قرار ندهند.

مرحوم سیدحسین کوه کمری (ترک )از علمای زاهدی بود که به مرجعیت
رسیده بود و بعداز شیخ انصاری عده ای ازاهالی آذربایجان و قفقاز
از وی پیروی می کردند. وی تشکیلاتی مستقل در برابر میرزا داشت .

میرز در هراس بود که مبادااز سادگی این مرد بزرگ استفاده کرده
واو را در برابر تشکیلات مرجعیت واحده میرز به مقابله وادارند.

میرز با درایت و تدبیر همه توطئه های احتمالی را خنثی ساخت از
جمله : وی عده ای از شاگردان خود را دستور داد که در درس ایشان شرکت
کنند. ۱۳

این بدین منظور بود تا هم الفت و
وحدتی بین خود وایشان ایجاد کند و هم از سوءاستفاده ها جلوگیری کند.

از سوی دیگر میرزا در قلب اهل تسنن عراق سکنی داشت و با شمال
بین النهرین که اکثریت اهل سنت عراق در آن جا زندگی می کردند همسایه
بود. بدین جهت لازم بود که دائما با آنان در تماس باشد واز
برخوردهای احتمالی که بین شیعیان زائر واهل تسنن به وجود می آید
جلوگیری کند. دراین راه چنان زیرکانه عمل کرد که در آن مدت نه
تنها تشنجی بین این دو دسته به وجود نیامد که رفتار میرزا باعث شد
که اهل سنت نسبت به شیعه مهربان گشته و بسیاری از شایعات و
توطئه های دشمنان خنثی شود.ایادی دولت بریتانیا تلاش می کردند که بین
میرزا و سنیان درگیری ایجاد کنند و بدین وسیله اقتدار دولت عثمانی
رااز بین ببرند ولی میرزا با هوشیاری همه آنها را خنثی ساخت که دو
نمونه دراین باره نقل می کنیم :

۱-در سال ۱۳۱۱ حسن پاش والی دولت عثمانی زیارت میرزا رفت
ولی میرزا طبق معمول به وی اعتنا نکرد.این کار کینه او را علیه
میرزا برانگیخت و عده ای را علیه شیعه تحریک کرد. بااین کار فتنه ای
را دامن زد که شعاع آن بغداد را در بر گرفت و شکایت علماا و طلاب
به جایی نرسید.

سفیرانگلیس به طرفداری سید واطرافیان تظاهر کرد. به سامراء
آمد واز میرزااذن دخول خواست .

سیداجازه نداد و برای حفظ بیضه اسلام و مسلمین به وی اعتنا نکرد.

سفیرانگلیس با یارانش سرشکسته بازگشتند.

بعداز آن ماجرا با پیروزی
سید پایان یافت وامنیت به سامراء بازگشت] ۱۴ .

۲-کسی از مردم سامرا که به دلیلی عاطفی نسبت به میرزای شیرازی
کین می ورزید پسر بزرگ میرزا (میرزا محمد شیرازی ) را مضروب ساخت و
میرزا محمد به علت این ضربت درگذشت .

میرزای
شیرازی دراین واقعه لام تا کام نگفت و کمترین واکنشی نشان نداد.

دشمنان اسلام
واقعه را مورد توجه قرار دادند و خواستند برای ایجاد فتنه ای در
دنیای اسلام از آن بهره برداری کنند. بدین منظور عده ای به سامرا
آمدند و به خدمت میرزا رسیدند واز وی درخواست کردند تا در مورداز
بین رفتن فرزندش و کارناشایستی که بخصوص با توجه به مقام میرز
واقع شده است اقدام کند و دستوراتی بدهد. میرزای بزرگ به شدت
آنان رااز خود راند و فرمود: می خواهم خوب بفهمید. شما حق ندارید در
هیچ یک ازامور مربوط به ما مسلمانان و سرزمینهای ما مداخله کنید.
این یک قضیه ساده است که میان دو برادراتفاق افتاده است . آن عده
با بینی های به خاک مالیده از حضور میرز مرخص شدند.

این جریان در آن ایام دراستانبول به باب عالی رسید. خلیفه
عثمانی ازاین موضعگیری هوشمندانه مرجع شیعه شادمان شد و به والی
بغداد دستور داد که خود به حضور میرزا برسد واز وی تشکر کند واز
وقوع حادثه اعتذار جوید وابراز تاسف نماید ۱۵ .

این موضعگیری علی گونه میرز
دلیل بر سیاست اسلامی و وحدت طلبی اوست .

این موضوع را در بینش شاگردان و تربیت یافتگان مکتب سامراء نیز
مشاهده می کنیم .اینان در هنگام وقوع فتنه بین شیعه و سنی آن را
خاموش کرده و مانع از نفوذ دشمنان اسلام به این قلعه محکم شده اند. در
قضیه هجوم دشمنان اسلام به لیبی همه علمای شیعه همداستان شده و
علیه دول اجنبی حکم جهاد دادند و همه مسلمانان و شیعیان را برای
نجات و تمسک به برادران سنی خویش بسیج کردند. فتوای مرحوم
سیدمحمدکاظم یزدی به این شرح است :

[دراین هنگام که دول اروپایی مانندایتالیا به طرابلس غرب
(لیبی ) حمله نموده واز طرفی روسها شمال ایران را با قوای خوداشغال
کرده اند وانگلیسیها نیز نیروهای خود را در جنوب ایران پیاده
کرده اند واسلام را در معرض خطر نابودی قرار داده اند بر عموم
مسلمین از عرب وایرانی واجب است که خود را برای عقب راندن کفار
از ممالک اسلامی مهیا سازند واز بذل جان و مال در راه بیرون راندن
نیروهای ایتالیااز طرابلس غرب واخراج قوای روس وانگلیس ازایران
هیچ فروگذار نکنندازاین عمل از مهمترین فرایض اسلامی است . تا به
یاری خداوند دو مملکت اسلامی از تهاجم صلیبی ها محفوظ بماند] ۱۶ .

ونظیر این فتوا از علمای دیکر از جمله اخوند خراسانی صادر شد۱۷.

مرحوم سیدمحمدتقی
شیرازی از شاگردان این مکتب نیز بسیار سیاسی بود و به وحدت واتحاد
مسلمانان توجه داشت و مواضع رخنه دشمن را مسدود می کرداز جمله :

ویلسون وکیل مختار بریتانی در سال ۱۹۱۹ برای دیدار آیه الله
شیرازی (محمدتقی ) به کربلا رفت . زبان فارسی را به خوبی تکلم می کرد.
درصدد رشوه دادن بر آمد.از آیه الله تقاضا کرد که شخصی را به جای
کلیددار و متولی سامر که سنی است از بین شیعیان انتخاب کند ولی
آیه الله شیرازی بدون درنگ بدو پاسخ داد:

کلیددار سامراء شخص بسیار خوبی است و من موافق عزل او نیستم . ۱۸

و بدین وسیله توطئه این جاسوس انگلیس را خنثی ساخت .

درایران نیز عالمانی که بینش مکتب
سامراء را داشته اند همواره به وحدت واتحاد مسلمانان پای
می فشرده اند. عده ای از آنان ناصرالدین شاه را به همکاری با سلطان
عبدالحمید تشویق می کرده اند. ۱۹

برخی همانند: سیدعبدالحسین لاری خواستار همکاری فرهنگی و تبادل
کتب بین مسلمانان شد واز بین بردن کتب اهل سنت و یا شیعه را بر خلاف
عقل و سنت می دانست . در بلاد عربی کتب شیعه را مصادره واز بین
می بردند و قهرااین کار نیز درایران و مناطق شیعه نشین از جانب
شیعیان متعصب انجام می گرفت .

مرحوم لاری این کار را نکوهش کرده و درباره وحدت نوشته است :

قانون ملی برای آن است که بنابر تکلیف شرعی ملی اسلامی عهد و
میثاق اتحاد واتفاق را بین دولتهای مسلمان منعقد سازد.اتخاد
دولتهای مسلمان و تشکیل جبهه متحد در برابر دشمنان واجب شرعی است .
این اتحاد وا انفاق باید در جهات مختلف به وجود آید و در
زمینه های همکاری و تقویت و عقداخوت و مشورت و مصلحت دولت و حکومت
در شعار و آثار و آنچه که باعث سرافرازی مسلمانان می شود و در نبرد و
پیکار با دشمنان مشترک گسترش یابد به گونه ای که همه ملل اسلامی
به صورت واحدی درآیند. متحد و منسجم چون برادران دوقلو و فرقدان که
هرگزاز هم جدا نمی شوند چه خدای کریم فرموده است :

واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا. ۲۰

و معاهده و پیمان وحدت وایجاد مودت واتحاد و نفی خدایی وانفراد
از همترین و لازم ترین واساسی ترین امور ضروری بوده وارزنده ترین
فائده ها را برای عزت واقتدار دولت اسلامی و سربلندی مسلمانان در
جهان دربر خواهد داشت .ام لازمه ایجاداین اتحاد جهانی اسلام و
همکاری و مودت مسلمانان این است که :اسباب تفرقه و جدایی و شقاق و
نفاق و تک روی و آنچه با کمال اتحاد واتفاق منافی است از میان
برداشته شود.

از جمله این اسباب آن
است که : تفتیش و تفحص که در گمرکات و بنادراز کتب علمی و مذاهب
گوناگون اسلامی به عمل می آید و آثار و آتب را مصادره و ضبط کرده و
می سوزاننداز میان برداشته شود.

پس وظیفه دولت اسلامی اصلاح روابط بین مسلمین است و در هیچ دولتی
کتب علمیه را تفتیش و بازرسی نمی کنند و آنها رااز بین نمی برند
بویژه آن که اغلب این کتب تفاسیر قرآن واحکام واحکام حضرت سبحان
و پیامبر آخرالزمان (ص )است که از بین برددن آنه هتک حرمت شعائر
اسلام والامقام بوده و عقوبت و کیفر وانتقام در پی خواهد داشت و
بدین خاطراست که جدایی دول اسلامی و نپرداختن به دشمنان مشترک و
آزار به مسلمین سبب شده است که روسیه با مسلمانان به جنگ برخیزد و
هزاران هزار مسلمان رااز بین ببرد ۲۱

جایگاه مردم در مکتب سامراء

به ثمر رسیدن حرکتهای اجتماعی و سیاسی بستگی به حمایت مردم دارد.
بدون حمایت مردم حرکتهای اصلاحی نافرجامم خواهد ماند. پیروزی دین
خدا نیزازاین مقوله استثناء نیست . همراهی مردم است که به حکومت و
نهضتهای اجتماعی مشروعیت می بهشد و ضامن تداوم آنها می گردد.

قرآن کریم بر نقش مردم تاکید کرده است
و در راستای مشارکت مردم در صحنه ه پیامبر ماموریت می یابد تا
مردم راازاسارت اوهام و زنجیرهای بندگی رهایی بخشد. مسلما تحقیر
قدرتمندان مترفین مرفهین واشراف و زراندوزان و نظامهای مستکبر
روحیه امید را در توده ها بیدار می کند و آنان رااز خوف و وحشتی که
از زورمندان در دل دارند رهایی می بخشد آن گاه مردم در صحنه های
سیاسی حاضر شده و با دلی باز و با جرات از آرمانهای الهی وانسانی
پاسداری خواهند کرد .

علی (ع) وجود یاور و حضور مردم در صحنه سیاسی رااز عوامل قبول
خلافت یاد می کند:

فلولا حضوراالحاضر و قیام الحجه بوجودالناصر…. ۲۲

حضور مردم بود که علی ( ع ) حکومت را قبول کرد و در راه برپایی
نظام اسلامی به صحنه آمد.

امام حسن مجتبی به علت پیمان شکنی مردم و نبودن یاور صلح کرد.

آنچه مهم است ایمان به مردم و شناخت قدرت مردم است . بزرگترین
هنر به میدان آوردن آنان است .

در مکتب سامراءایمان به مردم و توجه به قدرت مردمی بسیار مشهود
است . میرز توانست با به دست گرفتن نبض حرکتهای مردمی بزرگترین
قدرت کره زمین را به زانو درآورد.

میرزا رمز دوام حکومت و حل مشکلات جامعه ر مشارکت ملت و دولت
می داند و پیونداین دو را مهمترین راه پیروزی معرفی می کند.

در جواب
نامه شیخ فضل الله نوری درباره مشکلات اقتصادی می نویسد:

[دراعصاری که دولت و ملت در یک محل مستقر بود چون زمان حضرت
ختمی ماب (ص ) تکلیف سیاست دراین قسم ازامور عامه در عهده همان
شخص معظم بود و حال که به اقتضای حکمت الهیه جل ذکره هر یک در
محلی است در عهده هر دوست که به اعانت یکدیگر دین و دنیای عبارد
را حراست کرده بیضه اسلام را در غیبت ولی عصر عجل اللفه تعالی فرجه
وصلی الله علیه و علی آبائه الطاهرین محافظت نمایند] ۲۳ .

پس مرحوم میرزا به مردم ایمان دارد و براین باوراست
که مردم به دولتی که وظایف خودش راانجام می دهد باید کمک کنند و
در بزنگاههای سرنوشت ساز بازوی توانای او باشند:

[ملت اگر ببیند که دولت به تکلیف لازم خوداقدام دارد و در صدد
بیرون آمدن از عهده آن کماینبغی می باشدالبته ملت آنچه را شایسته
ازاوست خواهد کرد و چگونه نکند که خود رااز جانب ولی عصر( عج )
منصوب براین امر و حافط دین و دنیای رعایات آن جناب و مسوول از
حال ایشان می داند. و باید تمام مجهود خود را در نگاهداری نها مبذول
دارد] ۲۴ .

و در قضیه تنباکو آن جا که دولت از حل مسائل خود عاجز می شود
میرچا بر قدرت ملی تاکید می کند واز دولت می خواهد که به یاری مردم
مشکلات را حل کند و بااعمال ناشایست خود مردم رااز دست ندهد.

[نگذارید کارتان ب آن جا بکشد که وقتی ملجاشوید و بخواهید دست
توسل به دامن ملت بزنید ملتی دیگر نمانده باشد هنوز تا وقت است
دولت رااگر در حقیقت رفع این فتنه و دفع این غائله ممکن نیست به
ملت واگذار کند تا ملت خود در صدد رفع این غائله برآید. دولت اگر
از عهده جواب بیرون نتواند آمد ملت از جواب حسابی عاجر نیست] ۲۵ .

اینها نشانگر بینش میرزا و مکتب سامراء در رابطه با مردم و قدرت
مردمی است .ادامه این تفکر را در مکتب امام خمینی در سطح وسیع تر و
با مبانی دینی روشن تر مشاهده می کنیم .

امام امت این نیروی عظیم الهی را کشف کرد واز آن ج در راه
احیاء دین خدا سود جست . بااتحاد و همبستگی مردم فشارها و توطئه های
داخلی و خارجی را خنثی کرد.

عامل اصلی مشارکت مردم مردمی بودن نظام بود. رهبران جامعه وکلاء
مجلس از متن مردم برخاستند. شعارها و آرمانهایی که امام امت مطرح
می کرد خواسته هایی بود که در متن فرهنگ مردم وجود داشتت و مردم
خواهان آنها بودند.

توجه به محرومان و مستضعفان

ازامور مهمی که در سرلوحه ارها و خدمات اجتماعی اقتصادی میرزا
قرار دارد توجه به محرومان و مستضعفان مسلمان است . میرزا به آنان
بسیار توجه داشت واز حالشان تفقد می کرد و برای بهبود زندگیشان در
تلاش بود تا جایی که اگر فقرای مسلمان از صدقات زکویه تامین
نمی گردیدند آنان را در خمس شریک می کرد و حتی آنان را مقدم بر
حوزویان می داشت .

آقا بزرگ تهرانی می نویسد:

[میرزا در هر شهر وکلایی از میان تجار داشتت که فهرست اسامی فقرای
آن شهر را برای آنان فرستاده و میزان کمک به آنان را نیز معین
می کرد. نه تنها تمام شهرهای عراق بلکه نقاط مختلف ایران مورد توجه
میرزا بود و به تنگدستان آن شهره به اندازه توان کمک می کرد.
ایشان به من گفت :

دورازانصاف ایت که وجوهات یک شهر را بگیریم و فقرای آن جا را
فراموش کنیم . مردم هر چه دارند نزد ما می فرستند به کسی چیزی
نمی دهیم] ۲۶ .

گسترده این مساله به حدی بود که روستائیان و صحرانشینان نیزاز
توجه میرزا به دور نبودند و فقرای آنان هم از عطای میرزا بی نصیب
نبودند.

[وکان یجمع للفقراء واهل القری والبوادی ما یحتاجون من البسه و
اطمعه فی السنه مرتین] ۲۷

مایحتاج فقراء و روستائیان و صحرانشینان راز لباس و غذ در
سالی دو مرتبه تهیه می دید.

توجه به مجاورین عتبات

امام شیعه بخصوص در عراق در غربت و به دوراز یاوران و
شیعیانشان مدفون گردیدند و دشمنان تشیع در تلاش بودند که ائمه گمنام
بمانند واندک اندک مهرشان رااز دلها رخت بربندد. ولی علی رغم این
تلاش دلهای شیعیان شیدای کوی دوست بود واز دور و نزدیم به کن دیار
مقدس پر کشیدند. زائران از راههای دور و نزدیک به زیارتشان آمدند و
عده بسیاری دراطراف مزارشان مجاور شدند واندک اندک نجف کربلا و
کاظمین به شهرهایی بزرگ و آباد تبدیل گردید.

علمای شیعه از قدیم در تلاش بودند که قبورائمهع آباد و معمور
باشد و یاد و نام و علوم اهل بیت رونق گیردازاین روی عنایت خاصی
به زوارائمه و ساکنین و مجاوران عتبات داشتند.

این سیره نیکو را میرزای شیرازی هم داشت . وی به ساکنین عتبات
بیش از دیگران عنایت داشت . کسبه آن دیار که اکثراایرانی بودند در
دیار غربت از عنایات میرزا بهره مند بودند. همچنین طالبان علم و
فقراء:

وله عنایه بالمجاورین فی المشاهدالشریفه ۲۸ .

نسبت به مجاورات در عتبات عنایت داشت .

آقا بزرگ تهرانی می نویسد:

[دانش پژوهان و نیازمندان مشاهد مشرفه در نظراواز موقعیت خاص
برخوردار بودند. برای همگی آنان بدون استثناء مقرری تعیین شده
بود حتی برای کسانی که عبادت استیجاری می پذیرفتند نیز کمک می فرستد
مقداری جهت عبادت و مقداری جهت انتظام پذیرفتن امور زندگی] ۲۹ .

توجه به بیوتات و تجار

بسیاری از خانوداه های اصیل و ریشه دار که علمای برزگی از آنها
برخاسته بودند و روزی در کانون توجهات مردمی قرار داشتند در عتبات
روزگار می گذارندند.

گذرایام سبب گردیده بود که از یادها بروند و فراموش شوندازاین
روی فقر بسان موریانه به جان این خانواده هاافتاده بود و حجب و
حیا و آبرویی که در میان مدم داشتند مانع روی کرد به دیگران می شد.

میرز به میاست این را دریافته بود و به این خانواده ها بذل محبت
می کرد و بر کیفیت معیشت و زندگی آنان نظارت داشت .

همچنین تجار.این گروه خدمات شایانی به مردم فقراء حوزه های
علمیه و فرهنگ اسلامی می کردند.اما گاهی به خاطر خشکسالی سرقت
اموال ناامنی راهها و ۳۱ …. به ورطه ورشکستگی می افتادند.

میرز به خاطر خدمات این افراد و رونق بازار مسلمین و شریان
اقتصادی جامعه اسلامی مانع ورشکستگی و خروج این افراد در لحظات
دشواراز میدان دادو ستد می شد. یااگر خانه نشین شده بودند و بخت بر
آنان پشت کرده بود به کمکشان می شتافت .

و یعول سرا جماعات من اهل البیوتات و من التجار ۳۱ .اخنی
علیهم الدهر فینفق علیهم بدون ان یعلم بذلک احد. فلما توفی فقدوا
ذلک.

مخفیانه عده ای از خانواده ها و تجاری را که روزگار به آنها پشت
کرده بود سرپرستی می کرد. چون میرزا رحلت کردازاین کمک محروم
شدند.

نقش زنان در مکتب سامراء

زنان نیمی از جامعه را تشکیل می دهند. حضور و عدم حضور آنان در
صحنه های اجتماعی و تاثیر آنان در جامعه بستگی به بینش سیاسی حاکم
بر جامعه دارد.

زن در نگاه قرآن از مقامی رفیع
برخورداراست . مومن و مومنه به یکسان اجر می برند واز مکانت و
ارزشی برابر برخوردارند.

زنان مربی جامعه و مادر مومنان هستند.از دامن زن مرد به معراج
می رود. زنان مظهر تحقق آمال بشریت هستند ۳۲ . سنگ زیرین همه
تکاملها وارزشها زنانند.اسلام به زنان مکانت بخشید. آنا رااز
حضیض به اوج رساند. جایگاه آنان را در جامعه تبیین کرد. همگان را به
مراعات حقوق آنان فراخواند. دراین موقعیت و فضای عطرآگین زن
مسلمان به وقعیتی بالا دست یافت .

در صد راسلام زنان علاوه بر تدبیر منزل و تربیت اولاد درامور
سیاسی واجتماعی و میدان رزم نیز شرکت می کردند. در مراسم [بیعت] و
تعیین رهیبر جامعه در کنار مردان بودند. فاطمه (ع) برای دفاع از
علی ( ع ) به جامعه گام می نهند و در ملاء عام خطبه می خواند واحقاق حق
می کند. هر پگاه از مدینه به احد می رود و برای شهیدان طلب مغفرت
می کند ۳۳ . سکینه دختر امام حسین در ادب و شعر سرآمد است ۳۴ و
در محفل شعراء حضور می یافت و سروده های آنان را نقد و تصحیح می کرد .

ولی اندک اندک عادتها و رسومات اجتماعی اقوام مختلف با شریعت
درآمیخت و زنان به زاویه های تاریک رانده شدند و همچون خاک بی مقدار
بردن نامشان برای مردان ننگ آمد.از بسیاری از حقوق اجتماعی و فردی
محروم شدند واز رشد فرهنگی واجتماعی بازماندند.

مکتب سامراء حقوق از دست رفته زنان را بدانان بازگرداند و به
آنان ارزش داد. عر