پاورپوینت کامل همبستگی حوزه های علمیه جهان اسلام در پرتو پیام رسانی دینی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل همبستگی حوزه های علمیه جهان اسلام در پرتو پیام رسانی دینی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل همبستگی حوزه های علمیه جهان اسلام در پرتو پیام رسانی دینی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل همبستگی حوزه های علمیه جهان اسلام در پرتو پیام رسانی دینی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

۱۸۹

دعوت به دین و ارزشهای والا و سعادت آفرین آن، از رسالتهای مشترک همه حوزه های علوم دینی جهان اسلام است. علمای اسلام، از هر فرقه و گروه خود را وارث پیامبران می دانند و دعوت به دین و هدایت مردمان را وظیفه خود:

“فلولا نفر من کل فرقه طائفه لیتفقهوا فی الدین”.۱

این آیه شریفه فرمان می دهد: از هر گروهی و دسته ای به نزد رسول خدا بروند و دانش دین فرا بگیرند، آن گاه به سوی مردم خویش باز آیند و آنان را بیم دهند.

این پیام و دستور روشن، همیشه باید سرلوحه کار امت اسلامی باشد. در هر دوره و برهه ای، گروه هایی به نزد عالمان و دین آشنایان بروند و دانش دین بیاموزند و آن گاه به میان طایفه، قبیله، و قوم و مردمان سرزمین خویش بازگردند و آن چه فرا گرفته اند به آنان بیاموزانند.

سفارش پیامبر(ص) به علی(ع) در آستانه سفر تبلیغی – سیاسی آن حضرت به یمن مورد اتفاق همه فرق اسلامی است. امام می فرماید:

“بعثنی رسول الله(ص) إلی الیمن فقال لی یا علی… اَیم الله لئن یهدی الله علی یدیک رجلا خیر لک مما طلعت علیه الشمس و غربت و لک ولاؤه”.۲

پیامبر مرا به یمن روانه کرد و به من فرمود: یا علی… به خدا سوگند، اگر به دست تو یک نفر هدایت گردد بهتر است برایت از آن چه آفتاب بر آن طلوع و غروب کند و زمام همه آنها به دست تو باشد.

آن سفیر نور و هدایت با عمل به رهنمودهای پیامبر توانست در مدت کوتاهی همدانیان یمن را مسلمان و رسول خدا را خشنود سازد.۳

حوزه های علمیه جهان اسلام در حوزه تبلیغ و دعوت به دین و مذهب، روشها، راه ها و برنامه های مشترک و متفاوتی دارند که آشنایی با آنها برای بهره گیری و به کارگیری مفید خواهد بود. و خردمندانه خواهد بود هر گروهی از گروه های اسلامی راه ها و روشهای آزموده شده در امر تبلیغ را، در برنامه کاری خود قرار بدهد.

گستره دعوت اسلامی در میان مذاهب اسلامی

همه مذاهب اسلامی، درباره دعوت اسلامی و دفاع از قرآن کارها و تلاشهای اثرگذاری را انجام داده اند. در این میان، به گواه تاریخ، حوزه های شیعه پیشتاز بوده و حجم کارهای آنها در معرفی و دفاع از دین و قرآن بسیار چشمگیر است.

عبدالفتاح عبدالمقصود، دانشمند مصری در این باره گفته است:

“تاریخ بر خدمتهای بزرگ عالمان شیعی در دفاع از اسلام، بهترین شاهد است. علمای بزرگ شیعه، در میدانهای فکری به مجاهدتهایی توفیق یافتند که دست دیگران از آن کوتاه بود. علمای شیعه، در برابر دشمنان اسلام و نشر تعالیم آن، بیداری مردم و سوق دادن آنان به سوی قرآن، زحمات و قربانیهای بسیاری را متحمل شدند. اگر سایر مسلمانان، ده یک علمای شیعه در حمایت و نشر اسلام تلاش می کردند، اسلام اینک، شرق و غرب و عرب و عجم و سیاه و سفید عالم را فرامی گرفت”.۴

دیگر مذاهب نیز برای دعوت به اسلام و معرفی مذهب خود کارهای ارزنده ای را به انجام رسانده اند و دراین باره از سوی عالمان مالکی، شافعی، حنفی و حنبلی، صدها کتاب ویژه شیوه تبلیغ و معرفی مکتب خود منتشر شده است.۵ و نیز برای این تبلیغ بسیار هزینه کرده و دانشکده های گوناگون، سامان داده اند از آن جا که مذاهب اسلامی، موضوعات تبلیغی مشترک دارند، می توانند با تعامل و همفکری، روی آنها سرمایه گذاری کنند و از توانها، ابزارها و آثار همدیگر سود ببرند و هزینه های دعوت دینی را کاهش دهند و بنیه های همگرایی را استوار سازند.

نمونه هایی ازاهداف مشترک تبلیغی جهان اسلام

جهان اسلام، با تهاجم گسترده ای از سوی دشمنان رو به روست و روز به روز بر گستره و گوناگونی آن افزوده می شود. امت اسلامی در برابر شبهه ها و شبیخون فرهنگی و فکری دشمنان و مکتبهای الحادی نیازمند پشتیبانی فکری است. دستگیری از گرفتاران فکری، از اولویتهای تبلیغی همه مذاهب اسلامی است. جنبش مسیحی صهیونیسم بین المللی، با همه توان به رویارویی با اسلام برخاسته است. حرکتی که در سده های پنجم هجری جنگ های دویست ساله صلیبی را بر جهان اسلام تحمیل کرد، امروز در شکل دیگر نمایان شده است. صهیونیستها خود را در زیر نقاب مسیحیت پنهان کرده و به احساسات خفته ملیونهإ؛ ّّ مسیحی ساده دل علیه اسلام دامن می زنند. مؤسسات مسیحی تبلیغات گسترده ای را در جهان علیه اسلام و قرآن به راه انداخته اند. و گروه های تبشیری از راه های گوناگون تلاش می ورزند مسلمانان را از اسلام جدا و به مسیحیت وارد سازند.

گروه “رستاد” از زمان نبردهای گروه های جهادی افغان با روسیه، با استفاده از امکانات سازمانهای بین المللی، به کار گسترش مسیحیت در آن کشور است. و کشیشان به نام کمک رسانی، مسیحیت را تبلیغ می کنند.

جان تارزول کانادائی، رئیس سازمان خیریه ای که در افغانستان به مردم کمک رسانی می کرده، با استفاده از جایگاه شغلی خود به تبلیغ مسیحیت می پرداخت. در این باره بسیار جدی بود. با برنامه ریزی، طرحهای خود را اجرا می کرد. وی پنج خانواده افغان را که مسیحی کرده بود به کانادا فرستاد. او جزوه هایی را به زبان فارسی همراه با کمکهای غذایی درکمپها پخش می کرد.۶

سازمانی مسیحی دیگر به مرکزیت اشتوتگارت (آلمان غربی) از گروه های تبشیری تندرو است. این مرکز شعبه ای در سویس دارد. و به بسیاری از زبانهای زنده نشریه و کتاب منتشر می سازد و رد اسلام و قرآن در رأس برنامه های آن قرار دارد. گروه های تندرو مسیحی در شهریور ۸۷ در کلن آلمان آشکارا “کنگره ضداسلامی شدن” بر پا کردند و جنجالی ترین شخصیتهای سیاسی اروپا در آن علیه اسلام سخن گفتند.۷

کشیش متعصبی به نام پدر یوسف درّه الحداد، در لبنان ده ها کتاب علیه اسلام و قرآن منتشر ساخته است از جمله: القران و الکتاب، انجیل برنابا شهاده زور علی القران. وی در این کتابها حقائق تاریخی و سیره پیامبر را تحریف می کند.۸

ابوموسی حریری نیز از کشیشانی است که با استفاده از اوضاع سیاسی آشفته لبنان، تحریف حقائق مسلم اسلام را سرلوحه کار خود قرار داده و با استفاده از پشتیبانیهای دولتهای غربی در این باره کتابهای گوناگونی، از جمله: القران دعوه نصرانیه، و نبی الرحمه و قران المسلمین را منتشر کرده است.۹

دراسترالیا، کشیشهای تندرویی وجود دارند که در نشریه های خود علیه پیامبر و تعالیم اسلام مطالب سخیفی می نویسند و عرضه می دارند. به تازگیها در این کشور کتابی از جون لاون به نام “خطراسلام” منتشر شده است. نویسنده این کتاب، سالها در سرزمینهای اسلامی می زیسته و اکنون در لندن زندگی می کند. وی، در رادیوهای محلی نیز با انجام مصاحبه هایی علیه اسلام سخن می گوید.

انتشارات سرف فرانسه، کتابی به نام “ما واسلام” منتشر ساخته است. نویسنده این کتاب راهبی به نام یوحنا محمدعبدالجلیل، مسلمان و مراکشی الاصل است که در دانشگاه “قِرویینِ” مراکش تحصیل کرده و آن گاه به پاریس رفته و به سال ۱۹۴۵ به مسیحیت گرویده است. در این اثر علیه اسلام قلم فرسایی کرده است.

دراندونزی، بیش از چهار هزار مبلغ و مبشر مسیحی وجود دارد. تنها در جزیره بورینو، که جزیره مسلمان نشین است، بیش از هزار مبشر مسیحی به تبلیغ اشتغال دارند.

تا آن جا که در بین مسلمانان جای پا باز کرده و شماری از آنان را در خدمت گرفته اند. از جمله برهان الدین رفاعی مسلمان زاده ای که به کیش مسیحیت گرویده، در کار تبلیغ علیه اسلام است وی کتابی به نام عیسی در قرآن منتشر ساخته است.۱۰

ژوزف کاردینال بندیکت شانزدهم، در نوشته های خود اسلام را به غیر عقلانی و بربریت متهم ساخته است. وی در سخنرانی رسمی در دانشگاه روزنبرگ آلمان، در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۶ به بهانه بحث درباره “ایمان و عقل” با نقل گفت و گوی مانوئل دوم امپراطور قرون وسطی با مسافری ایرانی، به اسلام حمله کرد و آن را دینی مخالف عقل و منطق نامید و گفت:

“محمد فقط شرارت و اعمال غیر انسانی به ارمغان آورده و سفارش کرده دین را با شمشیر گسترش دهید. “۱۱ کانونهای استعماری، پاره ای از برنامه های خود را در لوای تقریب ادیان و مذاهب پیش می برند. یکی از اهداف کنگره جهانی ادیان پدیدآوری زمینه و امکان پیدا کردن آزادی تغییر عقیده و ازدواج زن مسلمان با مرد مسیحی است.

افزون بر ایجاد شبهه درباره پیامبر و قرآن، مهر و محبت، کمکهای مردمی، ایجاد بیمارستان و مدرسه و کلاسهای آموزش زبان، از راه های نفوذ مبشران مسیحی در میان مسلمانان است. مارش چالز از کشیشان پرآوازه کاتولیک، در کتاب “روش تبلیغ مسیحیت در میان مسلمانان” راه های گوناگون رخنه در میان گروه های مسلمان را تشریح کرده و تجارب مبشران در این زمینه را در اختیار هم کیشان خود گذاشته است. به این گزارش توجه کنید:

“یک زن جوان برای ایجاد ارتباط با زنان مسلمان به شهر فرانسوی زبان بزرگی رفت. قادر بود که آپارتمان ارزانی، در بلوک بزرگی، که او تنها فرد اروپایی آن جا بود، کرایه کند. جمعیت آن شهر اختلاطی از اکثر نژادها و ملیتها بود. و مرکز عمده ای برای تبه کاری به شمار می رفت. دیگر میسیونرها خطر اقامت در چنین مکانی را به او خاطر نشان کردند. و گفتند محیط کثیف است. سروصدا دائمی است. ساختمان غیربهداشتی است. و زندگانی شما در خطر خواهد بود. بااین حال او مقاومت کرد و در زمانی کم تر از یک ماه بیش تر از نود کودک مسلمان به هفت کلاس آموزش انجیل او می آمدند. زنان جوان به ملاقات او رفته و رفتارش با همسایگان دوستانه بود و به زودی به عنوان فردی از خودشان پذیرفته شد. “۱۲

کشور بنگلادش از کشورهای حنفی مذهب، به شدت در تیررس مسیحیت قرار دارد. این کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی، گرچه از کمکهای دیگر اعضا، بی بهره نیست، ولی فزونی مشکلات و مصائب، کلیسای کاتولیک روم را به اندیشه واداشته تا از استیصال دولت بنگلادش به سود خود بهره برد. شورش بودائیان در این کشور نیز، برخاسته از مشکلات اقتصادی و درماندگی این کشور پرجمعیت است.۱۳

مبشرین مسیحی در راه اهداف خود از هر شگردی بهره می گیرند. استکبار جهانی، در هر جا که رد پا پیدا کرده، به نام مسیحیت و با بهره گیری از مسیحیان کینه توز و جاهل، به ستیز با اسلام، برخاسته است و تیرهای زهرآگین خود را به سوی رسول گرامی اسلام و آموزه های وحیانی و رهایی بخش آن رها کرده است. چندی پیش در تلویزیون ایتالیا، به صراحت اعلام شد که شمار زیادی از کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.

موضوع آتش زدن قرآن به دست پلید کشیشهای تندرو، اعلان مبارزه آشکار با اسلام است.

ایران اسلامی نیز از تهاجم مسیحیت وابسته به استکبار جهانی و پیشقراولان مسیحی استعمار، درامان نمانده است.۱۴ در دوره پهلوی ارنست پرون۱۵ عضو رسمی مسیحی دربار، افراد موثر و کلیدی دربار و نزدیکان به دربار را به آیین مسیحیت می گرواند. او و دیگر کسان، زمینه های خاصی برای گرویدن افراد به آیین مسیحیت فراهم می آوردند. دادن امکانات مالی و حمایت های سیاسی بین المللی، از شگردهای آنان برای جذب افراد اثرگذار و کلیدی بود. از خاندان پهلوی، شمس پهلوی رسما مسیحی شده و دارای کلیسای خانگی بود.۱۶

رخنه خانه به خانه و کلیساهای خانگی از برنامه های نوین واتیکان در جهان اسلام است. که برابر گزارشهای رسمی ده ها کلیسا در مشهد کشف شده که به جذب مردم به آیین مسیحیت، می پرداختند. موضوعی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سفر به قم درباره خطر آن به فضلا و مراجع تقلید هشدار دادند و آنان را به مرزبانی بیش تر از مرزهای فکری مردم، فراخواندند.۱۷

لیبرالیسم غربی، پس از چند دهه خاموشی و افسردگی، دوباره سربرآورده و با شعار آزادی و دموکراسی، مذهب را به جنگ می خواند. غرب در دوره جنگ سرد، بر اثر رقابت با کمونیزم بین الملل کم تر عرصه قدرت نمایی داشت و جنایتهای آشکار دولتهای غربی در جهان سوم و خاورمیانه، مانورهای غربیان را بی اثر می ساخت و اینک در دو دهه اخیر با پشت سرگذاشتن کمونیزم و بیرون راندنِ آن از دور رقابت، اسلام را مهم ترین رقیب خود اعلام کرده و دوباره یکه تازیهای گذشته را از سر گرفته است و اشغال کشورهای بی پناه را آزادی بخشی می خواند. مؤسسات مطالعاتی استراتژیکی غربی مانند مؤسسه مطالعاتی “رند” به سرپرستی فوکویاما، دموکراسی لیبرال به رهبری آمریکا را نقطه پایان تکامیل ایدئولوژیک بشر و آخرین شکل حکومت بشری و فرجام تاریخ می داند. وی با پرده پوشی بر شکاف عظیم فقر و غنا در دل کشورهای غربی و جنایتهای هولناک رژیمهای غربی در دیگر کشورها، تاکید دارد، تاریخ از این به بعد، در چارچوب حاکمیت لیبرالیسم، ادامه خواهد یافت و ارزشهای حاکم بر زندگی انسانها در جای جای گیتی، در تمامی ابعاد آن، همانا ارزشهای لیبرال خواهند بود و ارزشهای دیگر مطلوبیت همه گیر نخواهند یافت و تنها به صورت خرده ارزش به حیات بی ثمر خود ادامه خواهند داد.۱۸

پاسداران فرهنگ غربی، اسلام را به عنوان دین خون و شمشیر معرفی می کنند و برای جلوگیری از گرایش ملتها به قرآن، به اسلام هراسی دامن می زنند.

جهانی سازی و یکسان سازی فرهنگی، از خطرهای دیگر پیش روی جهان اسلام است. جهانی سازی، هویت و استقلال فرهنگهای گونه گون جامعه بشری و جوامع اسلامی را مورد تاخت و تاز قرار داده است: فرهنگ سازی تصنعی در سطح بین المللی، با تکیه بر روشهای جدید ارتباطی در حال جریان و دامن گستری است. میراث گونه گون و فرهنگ معنوی در زیر چرخهای ارابه هویت سازی، در حال نابودی است. در حالی که جوامعی که از نظر میراث گونه گون فرهنگی و معنوی، توان مند بوده و در تحولات تاریخی – سیاسی جهانی توانسته اند میراث متنوع فرهنگی خود را حفظ کنند، در دنیای معاصر از جایگاه ویژه فرهنگی برخوردارند. نمونه آن تحولات فرهنگی ایران در دوران تمدن اسلامی است.

عرفانهای دروغین چون بودیسم، شیطان پرستی، عرفان سرخ پوستی واوشو و صدها مکتب غیر عقلانی و خرافی از پدیده های نوظهور است که جهان اسلام را تهدید می کند. سرخوردگی از مادیت غربی و زندگی ماشینی، قشر بزرگی از جوانان را متوجه عرفان شرقی کرده است. مکتب بودیسم در این راه نخستین منزل گاه و میزبان نوجویان غربی است. در این باره مبلغان بودیسم با تبلیغات مردم پسند، تلاش می ورزند. بنا به گزارشهای مستند، هزارها اروپایی با دیدن فیلم بودای کوچک اثر کیو ربوس و کارگردانی برناردو برتولوژی فیلمساز برجسته ایتالیایی، به مذهب بودیسم گرایش پیدا کرده اند. از جمله آنان روبرتو باجو فوتبالیست پر آوازه ایتالیائی است. برتولوژی برای ساخت این فیلم سی میلیون دلاری، نزدیک به یک سال در زادگاه دالائی لاما “تبت” به سر برده و این اثر تبلیغاتی ۱۴۰ دقیقه ای را به سال ۱۹۹۳م، ساخته است. وی سعی کرد در ضمن این فیلم، موضوع تناسخ را که از اصلی ترین باورهای بودائیان است، واقعی وعقلانی نشان دهد.

تهاجم فرهنگی و شکستن حریم خانواده، با گسترش فساد و فحشاء از دیگر مشکلات جمعی جهان بشری و دنیای اسلام است. استکبار، برای رسیدن به این هدف شوم و گستراندن چتر سیاه خود بر بشریت و بویژه مسلمانان از ماهواره و دیگر رسانه های جمعی بهره می برند. فیلمهای بسیاری با هدف به کژراه کشاندن جوانان مسلمان و جهان سوم ساخته می شود.۱۹ فرهنگ سرمایه داری موجب شده که دولتهای پاره ای از کشورهای اسلامی، مانند مصر واندونزی، به مساله قمار و فحشا به هدف جلب جهانگرد و توریست روی خوش نشان دهند.

فمنسیم زیر نقاب دفاع از حقوق زن در جهان اسلام، گرد و غبار برانگیخته و شبهه و مسائلی به وجود آورده است. که البته سر منشاء و زمینه ساز رشد و دامن گستری این پدیده، بی توجهی به حقوق زنان در میان پاره از کشورها و اقوام مسلمان است. کسانی که به نام اسلام حکمرانی می کنند و هزارها جفا در حق زنان روا می دارند و به رفتاری خلاف عرف و شرع دست می یازند و از همه عوامل اثرگذارتر دیدگاه ها و فتواهایی است که به نام اسلام درباره زنان در قلمرو جهان عرضه می شود. اینها و ده ها عامل دیگر، دستاویزی برای بدخواهان اسلام در ترویج مساله فمنیزم و شکستن حریم خانواده ها شده که نمونه هایی از آن را الطاهرالحداد، ادیب معاصر تونسی درکتاب “امرأ تنا بین الشریعه والمجتمع” به تصویر کشیده است.

ملی گرایی از دیگر مسائل فرارو و مشترک جهان اسلام است. ناسیونالیسم افراطی، هماره بخشهایی از دنیای اسلام را در التهاب داشته و از سوی استعمارگران غربی، بدان دامن زده می شود. جهان اسلام و مسلمانان از درگیری و نزاعها و جنگهای خونین طایفه ای و نژادی، خاطرات بسیار تلخی دارند. و هنوز نیز این پدیده شوم گریبان گیر مسلمانان است و خانمانهایی را بر باد می دهد. در اوج مبارزات ضد استعماری جهان اسلام علیه انگلیس، استعمارگر پیر، سرزمینهای اسلامی را به مناطق کوچک تقسیم کرد و مردم هر منطقه ای را بر سر مسائل جغرافیایی با یکدیگر درگیر کرد که تا امروز ادامه دارد.

سید قطب در نامه ای مفصل به آیت الله کاشانی (۱۳۴۰ش) در جریان نهضت ملی نفت، به پیامدهای ویران گر گسترش ملی گرایی از سوی استعمار اشاره کرده است. از جمله در بخشی از آن نامه آمده است:

“امپریالیسم، مهم ترین بازی خود را زمانی انجام داد که میهن بزرگ اسلامی را به کشورهای کوچک، با گرایشهای ضعیفِ ملی تقسیم کرد و ملیت بزرگ اسلام در این کشورها کنار گذاشته شد. استعمار، با این کار اتحاد بزرگی را، که اسلام پدید آورده بود و در آن نژاد، رنگ و زبان درهم می آمیخت و همگی با یک صدا و برادروار شعار واحدی را سر می دادند از هم فروپاشید. امپریالیسم، جز این بازی چاره ای نداشت؛ زیرا نمی توانست و قدرت نداشت که این تشکل بزرگ و یک پارچه را ببلعد. اما زمانی که بوق ملی گرایی به صدا درآمد، گردنبند از هم پاشید و گره باز شد و تشکل از هم گسیخت و به لقمه ای چرب و نرم برای هر کس که می خواهد مبدل شد. سپس هر کدام از این کشورهای کوچک با مشکلات داخلی رو به رو شدند. آنها با این مشکلات، بدون وجود پرچمی که در سایه آن بایستند و بدون داشتن قبله گاهی که به سمت آن رو آورند… به ناچار هر کدام به تنهایی به مقابله با استعمار پرداختند. این مقابله گاهی به شکایت به شورای امنیت می انجامید و… اما در هر بار هم به ناکامی می انجامید… “۲۰

تهاجم پیاپی دشمنان کینه توز اسلام و مسلمانان، به مسلمانان از دیگر گرفتاریهای بین الملل اسلامی است. مسأله غزه، قدس، لبنان، عراق، افغانستان و هویت زدایی از مسلمانان اوگاندا، اشغال قره باغ قفقاز از سوی ارمنستان و… از دردهای مشترک جهان اسلام است.

یهودیان وابسته به استکبار و صهیونیزم نیز با همه توان در پی یورش به باورهای اسلامی اند. یهودیان در خاورمیانه، برنامه ها و تلاشهای ضد اسلامی خود را گسترش داده اند. در همین راستا، گروه رسانه ای موبی “MOBY” به مشارکت آقای مرداک، وابسته به صهیونیستها، سالهاست در افغانستان فعالیت می کند. دو ایستگاه رادیویی آرمان و آراکوزیا (اصطلاحی در زبان پشتو)، چهار شبکه تلویزیونی طلوع، لمر، فارسی وان و طلوع نیوز، دو پروداکشن تولیدی، شرکتهای بزرگ تبلیغاتی، کتابخانه و محل کتابخوانی، کافی شاپ و کافی نتهای زنجیره ای در شهرهای مختلف افغانستان متعلق به این شرکت است.

فیلم ضد ایرانی سیصد، ساخته هالیوود نیز به وسیله این شبکه پخش شده است. شبکه تلویزیونی طلوع برای مشروعیت بخشیدن به حضور صهیونیستها در جهان اسلام، زمینه سازی می کند. شکستن حریم خانواده از راه پخش فیلمهای فارسی مستهجن از دیگر برنامه های این شبکه است.

یهودیان وابسته، افزون بر افغانستان، در عراق به طور گسترده تلاش می ورزند تا زمینه را برای حضور ویران گر صهیونیزم بین الملل آماده سازند. بیکاری، فقر و محرومیت در این کشور اشغال شده، زمینه را برای تلاش اینها و دیگر فرقه های انحرافی مهیا ساخته است. گزارشها حکایت از آن دارد که ده ها شرکت وابسته به صهیونیست، در پوشش شرکتهای اروپایی و امریکائی در عراق، بویژه در شمال این کشور، به فعالیت مشغول اند. کردهای یهودی عراقی تبار، واسطه حضور اسرائیل در منطقه اند.۲۱ گزارشهای مستند حکایت از دخالت موساد در ترور صدها دانشمند هسته ای و استاد دانشگاه عراقی دارد.۲۲

سنی هراسی و شیعه هراسی

بیگانگان برای دور کردن ذهن علمای اسلامی از تهاجم به جهان اسلام و فراموش کردن اشغال بی سر و صدای کشورهای اسلامی، به موضوع سنی هراسی و یا شیعه هراسی دامن می زنند. غربیان با تبلیغات سازماندهی شده شیعیان را از خطر دیگر مذاهب می ترسانند و با بزرگ کردن سلفی گری و ناصبی گری، بر آن اند که شیعیان به جای پیمودن راه های همدلی، همه توش و توان خود را در مقابله با آنان به کار بندند و از آن سو پیروان دیگر مذاهب را از پیروان اهل بیت، بیمناک می سازند. علامه سید محمد حسین فضل اللّه در این باره چنین هشدار داده است:

“این مشکلات سبب شده که برخی از مسلمانان، یکدیگر را تکفیر کنند. دلارهای بسیاری مصرف می شود تا این که شیعه و سنی به یکدیگر نزدیک نشوند. هزینه های سنگینی به کار گرفته می شود برای این که اسلام بی روح جایگزین اسلام تحرک آفرین گردد. کوشش دشمن این است که اسلام را در کنج مساجد محصور و محبوس کند و نگذارد که در اعماق زندگی مسلمانان نفوذی داشته باشد”۲۳

راه برون رفت جهان اسلام از بحرانهای فرهنگی

برای انجام درست دعوت دینی و برون رفت از مشکلات موجود چه باید کرد؟ و کدامین راه ما را زودتر به مقصد می رساند؟ برخی از راهکارهای تجربه شده و سودمند از این قرار است.

الف. دشمن شناسی

شناخت ترفندهای دشمن برای ناکارآمد کردن دعوت دینی، نخستین گام است؛ چه هماره در زمین مستعد و هموار می توان بذر پاشید و راه رفتن بر زمینی که دشمن در آن به تباه گری می پردازد چونان راه رفتن بر روی زمین پر از مین است. از این روی، دشمن شناسی از محوری ترین اهرمها در رویارویی با تهدیدها و دفاع از امت و فرهنگ اسلامی است. چه بسا امتهایی که در طول تاریخ، در اثر غفلت از دشمنان و نداشتن آگاهی و بصیرت لازم در شناخت توطئه های بیگانگان، از میان رفته و عزت و کرامت آنان پایمال شده است. به فرموده زیبا و دقیق امام علی(ع):

“من نام عن عدوه انبهته المکاید. “۲۴

کسی که در برابر دشمن اش به خواب رود (از او غافل بماند) حیله های غافل گیرانه دشمن، او را از خواب بیدار می کند.

جهان آفرینش عرصه رویارویی حق و باطل و نزاع پیروان انبیاء با شیاطین است. برای فتح و پیروزی بر دشمنان دین و بد خواهان امت اسلامی باید دشمن را به درستی شناخت و از تکنیکها و تاکتیکها و سیاستهای راهبردی او آگاهی یافت، تا بر مکر وی غلبه کرد.

تبلیغات و جنگ روانی از کارآمدترین روشهای دشمن برای دستیابی به منافع خود در جهان اسلام است.

و یا ایجاد اختلاف میان امت اسلامی و رویارویی نیروهای مسلمان از روشهای دشمن برای حضور و ایجاد جای پای در عالم اسلام بوده است به فرموده مقام معظم رهبری:

“یکی از توطئه ها و تهدیدهای دشمن، ایجاد اختلاف بین و در درون کشورهای اسلامی است. در واقع، بهترین ابزار و وسیله ای که دشمن در اختیار دارد، این است که بین مسلمین اختلاف ایجاد کند. “۲۵

“… استکبار تلاش می کند تک تک دولتها و حکومتهای اسلامی را با چیزهای جزیی و با وعده ای واهی از بدنه دنیای اسلام جدا کند و وضع همین چیزی می شود که هم اینک در جهان اسلام وجود دارد. “۲۶

نمونه هایی از توطئه های دشمن بر ضد جهان اسلام

میرزای شیرازی، نسبت به همه مسلمانان دلسوز بود. و برای همبستگی امت اسلامی و پیشگیری از رویارویی شیعیان و دولت بزرگ عثمانی، کارهای ثمربخشی را به انجام رسانید. حلقه یاران و شاگردان وی نیز چون او می اندیشیدند.

میرزا حسن آشتیانی از بازوان توانای میرزا در جنبش تنباکو، در سفر به عتبات، پس از زیارت امام کاظم(ع) بر سر قبر ابوحنیفه، پیشوای حنفی مذهبان، در بغداد رفت و به خادمان و مزاربانان آن هدایای درخوری بخشید.

پس از پیروزی جنبش تنباکو علیه بریتانیا به سال ۱۳۰۹ ق. جایگاه میرزای مجدد و آشتیانی در میان مردم ایران و عثمانی بالا رفت. استعمار پیر برای ایجاد اختلاف میان امت و تیره جلوه دادن چهره رهبران جهاد و مبارزه، رساله های تفرقه انگیز موهومی را به نام میرزای آشتیانی در نجف، که در آن روز در حوزه جغرافیائی دولت عثمانی قرار داشت، منتشر ساخت. در این نوشته ها به باورهای مذهبی دیگر مذاهب، از جمله حنفیان توهین شده بود.

شیخ مرتضی آشتیانی، پدر را در جریان این فتنه خانمان سوز قرار داد. میرزای آشتیانی در پاسخ، مواضع خویش را درباره این رساله ساختگی اعلام کرد. میرزا در نامه به فرزندش، یادآور شده است:

دیدگاه ها و عملکرد وی را در موارد ذیل، به قاضی حنفی مذهب نجف اعلام کند.

۱. چگونگی سلوک با علمای اهل سنت و جماعت در جریان مسافرت به شام و دیگر سفرها.

۲. حاضر شدن بر سر مزار ابوحنیفه در بغداد و کمک به خدمه آن بقعه و خواندن فاتحه برای وی.

۳. تجلیل از اهل سنت.

۴. کوشش در رفع مغایرت بین شیعیان و پیروان دیگر مذاهب و جمع کلمه اسلامیه.

۵. باور به این که اهل سنت مسلمان و پاک اند.

۶. و در نهایت صدور حکم به گردآوری و توقیف رساله مزبور.

آشتیانی در ادامه نامه، دست اندر کاران اصلی انتشار این رساله را فاسدالعقیده و دشمن اسلام دانسته و انتشار مطالب تفرقه آمیز را برخلاف مذهب شیعه اعلام می دارد.۲۷

این گزارش گویای این حقیقت است که دشمنان قرآن، چسان در هنگامه نیاز مبرم امت اسلامی به وحدت کلمه، در پی تفرقه بوده اند، تا رهبری واحده امت اسلامی را تضعیف کنند. تاریخ برای ما نیز آیینه عبرت است. و غفلت از توطئه های دشمنان دیرین و زخم خورده شایسته نیست.

ب. استفاده درست از ابزارهای تبلیغی

جهان اسلام برای موفقیت در دعوت دینی و گسترش فرهنگ اسلامی ابزارهای مناسب و کارآمدی در اختیار دارد که در صورت استفاده درست از آنها می توان دین را به درستی به مردم شناساند و از عزت و حرمت مسلمانان دفاع کرد. و فرهنگ اسلامی را به عنوان برترین فرهنگ بر قله های جهانی نشاند. از جمله:

۱. منبر: از ابزارهای مهم تبلیغی همه حوزه های جهان اسلام، منبر است. از گذشته تا کنون علمای اسلام، از فراز منبر با ارائه خطبه های نمازهای جمعه و عیدین، به ارشاد و راهنمایی مردم پرداخته اند.

در میان مذاهب اسلامی، خطیبان پر آوازه ای وجود داشته و دارند که پژواک سخنان شان مرزهای جغرافیائی را درنوردیده و همه مسلمانان از آن استفاده کرده و می کنند.

واعظ چرندابی از سخنوران برجسته تبریز بود که درباره مسائل روز و انحرافات جامعه اسلامی سخنرانی می کرد. وی با الازهر در ارتباط بود و با طنطاوی مفسر مشهور مصری مکاتبه داشت. به گفته یکی از محققان:

“و حتی به جرأت می توانم عرض کنم که فتوای تاریخی مرحوم شیخ شلتوت درباره حقانیت مذهب شیعه، مقداری تحت تاثیر زحمات این عالم بزرگوار بود که با نامه های خودش مکتب شیعه را در دانشگاه الازهر معرفی کرد و تا اواخر عمرشان این مکاتبات را ادامه دادند.”

۲۸شیخ احمد وائلی عراقی، از خطبای مشهور عراقی بود که سخنان وحدت بخش و شور آفرین وی در همه دنیای عرب شنونده داشت. امام خمینی وی را مدرسه سیار اهل بیت نامیده بود.

شیخ عبدالحمید کشک (۱۹۹۶ م) از خطیبان پر آوازه مصر بود۲۹ وی با قرآن آشنا بود و در عدالت خواهی سرآمد واعظان مصر به شمار می رفت. و با رژیم انور سادات و مبارک سخت مخالف بود.۳۰ و در خطبه های جمعه و مجلس وعظ از وابستگی و زبونی رژیم مصر انتقاد می کرد. به انقلاب اسلامی ایران عشق می ورزید.

در هنگامه هجوم عراق به ایران، به مردم آگاهی می بخشید و به آنان از همراهی با رژیم حاکم در حمایت از صدام هشدار می داد.

اینان و بسیاری از واعظان نامور جهان اسلام، که مجال ذکر نام آنان، یک به یک نیست، دعوت گران به وحدت اسلامی بوده و در هنگامه های فتنه به مردم آگاهی داده اند. این وسیله سنتی پربار تبلیغی باید زنده نگه داشته شود و پیدایش دیگر ابزارهای تبلیغی، نباید بهره برداری از آن را کم رنگ کند. رهبر معظم انقلاب در حراست از این ابزار مقدس تبلیغی ابراز می دارد:

“یک نکته دیگر در باب روحانیت این است که روحانیت، عرصه حضورش، عرصه زندگی مردم بود که مظهر آن، عبارت بود از مسجد و محراب. آیا امروز روحانیت باید عرصه حضورش را عوض کند؟ یعنی به جای منبر و مسجد و محراب، مثلا برود سراغ اداره، تشکیلات، سازمان، رادیو، تلویزیون؛ یعنی عرضه ای را که در طول زمان در آنها حضور داشته با مردم مواجه بوده، رها کند و عرصه حضور خود را تبدیل کند، یا نه از این موقعیت استفاده کند و عرصه حضور خود را توسعه بدهد. مسجد را نباید رها کرد. منبر موعظه و نصیحت را نباید رها کرد. منتها در گذشته این فضا محدود بود به محیط یک مسجد، امروز محیط تلویزیون هم به آن اضافه شده است، چه بهتر. محیط اداره و دستگاه نظام و دستگاه غیر نظام به او اضافه شده، چه بهتر. این را باید رها کرد؟ اشتباه است اگر ما بشنویم، ببینیم که مساجد از روحانیون خالی است، یا عالمی پیش نماز مسجد است و همیشه یک ساعت دیرتر از وقت به محل می رسد، این نباید اتفاق بیفتد. مسجد پایگاه است. یک پایگاه اصلی است و مواجهه رویاروی با مردم که منبر ماست یک چیز بی نظیر است و هیچ مواجهه تلویزیونی و رادیویی و ماهواره ای و اینترنتی را نمی شود با این مواجهه مقایسه کرد که انسان بنشیند در مقابل مستمع چشم به چشم و نفس به نفس حرف بزند این را نباید از دست داد. “۳۱

در مرتبه دیگر این جایگاه معنوی تبلیغی، بایسته است سامان بخشی و اصلاح شود و هماره بر غنای آن افزوده شود. پر جاذبه کردن منبر نیازمند مطالعه عمیق و برنامه ریزی و مخاطب شناسی است. امامت جمعه از دشوارترین و پر مسؤولیت ترین وظایف است. خطیب جمعه موظف است مردم را به راه خدا بخواند و با دست و زبان آنان را هدایت کند و توده ها را در جریان مسائل دنیای اسلام قرار دهد خطیب جمعه شایسته است برای پر جاذبه و پر بار کردن خطبه ها، وقتهایی را اختصاص دهد و به مطالعه عمیق و همه جانبه بپردازد و از مشاوران با اطلاع و مردم شناس خردمند و فرزانه و نقاد بهره گیرد و هماره با سازوکاری دقیق، مستقیم و غیر مستقیم، از ناقدان دقیق اندیش و آگاه، بخواهد خطبه هایش را نقد و ارزیابی کنند.

۲. قلم: پس از منبر و خطابه، زبان قلم از رساترین زبانهای تبلیغی در جهان است و در جهان اسلام، نمود ویژه داشته و دارد. خداوند در قرآن به قلم سوگند یاد کرده و نوشته به عنوان نعمت معرفی شده است. از گذشته تا کنون، عالمان بزرگ مذاهب از زبان قلم در جهت معرفی اسلام استفاده کرده اند.

در میان همه مذاهب اسلامی معاصر، نویسندگان فرزانه و متعهدی زندگی کرده و می کنند که نوشته های آنان چراغ هدایت بوده و به مثابه بارویی بر دشمنان اسلام راه بسته اند و در بحرانهای فکری و سیاسی از اسلام و فرهنگ اسلامی پاسداری کرده اند. عالمان برجسته ای مانند شیخ محمد عبده، شیخ عبدالمجید سلیم، دکتر محمد عبدالمنعم خفاجی۳۲ شیخ محمود شلتوت، حسن البناء، مالک بن نبی، شیخ محمد مدنی، گروه نویسندگان مجله رساله الاسلام، سید قطب، ابوالاعلی مودودی، ابوالحسن ندوی، محمد دروزه فلسطینی، ابن عاشور، راشد الغنوشی، و عبدالفتاح عبدالمقصود، صبحی صالح، وهبه ذحیلی، محمد جواد بلاغی، شیخ عبدالکریم زنجانی، شیخ عبداللّه زنجانی، سید هبه الدین شهرستانی، محمد حسین کاشف الغطاء، عبدالحسین آیتی، محمد جواد مغنیه، علامه طباطبائی، سید محمود طالقانی، شهید مطهری، دکتر شریعتی، شهید محمد باقر صدر، محمد تقی شریعتی، محمد تقی جعفری، دکتر محمد صادقی تهرانی و… از آن جمله اند شایسته است آگاهان و فرهنگ شناسان نوشته های ارزنده این بزرگان را به جامعه بشناسانند. و سخنهای نغز و ژرف آنان را، در معرفی اسلام و قرآن و پاسخ به شبهه ها، به نسل نو معرفی کنند. با این کار، افزون بر قدردانی از پیشکسوتان راه، رنج نسل معاصر حوزه نیز در تبلیغ دین سبک می شود.

نوشته های سید قطب در نقد تمدن لیبرالیسم غرب و نیز نقد مکتب مارکسیسم بسیار سودمند است و در حراست فکری از نسل جوان مسلمان از سقوط فکری در چندین دهه کارساز بوده است. همه متفکران جهان اسلام، به نقش بی نظیر کتابهای شهید محمد باقر صدر در دفاع از اسلام، اذعان دارند.

شهید صدر در شرایطی وارد میدان فکری شد که موج الحاد دنیای اسلام را تهدید می کرد. فقر و فساد و بی برنامگی و استبداد حکام کشورهای اسلامی، راه را برای ایده ها، اهداف و شعارهای کمونیستی و سوسیالیستی، باز می کرد. در این هنگامه غبارانگیز، گروه گروه از جوانان مسلمان، به دامن احزاب الحادی فرو می غلطیدند و در باور و فرهنگ و مذهب خود به تردید می افتادند. آماده نبودن حوزه ها برای رویارویی با این فضای جدید فرهنگی، سبب شده بود که موجی از افکار التقاطی در دنیای اسلام پدیدار شود و برخی از احزاب شیعی و غیر شیعی این تز را مطرح کنند که در امور معنوی از اسلام، باید الهام گرفت و در برنامه های اقتصادی مارکسیسم را شاقولِ حرکت قرار داد. جامعه شناسی ناموری مانند دکتر علی وردی شیعی به این سو گرایش داشت.۳۳

شیوه تبلیغی گروه های افراطی، مانند التکفیر و الهجره و سلفیان تندرو نیز، نه تنها کار فرهنگی را دشوار می کرد که بر دامنه بدبینی و تضاد میان جامعه می افزود.

شهید صدر از شرایط موجود بر نسل جوان احساس خطر کرد. وی به جای پیمودن راه های پیموده شده و یا بازنویسی تقریرات تحقیق شده طهارت و نماز، به سراغ راه های پیموده نشده و خاکریزهای بدون سرباز رفت. در عرصه عقائد و فلسفه و اقتصاد، که مهم ترین میدان هجمه دشمن بود، به نقش آفرینی پرداخت. با مطالعه عمیق کتابهای مارکسیسم، آنها را عالمانه نقد کرد و عمیق ترین و رساترین تفسیر را از فلسفه و اقتصاد اسلامی ارائه داد که طرح بانک بدون ربا، از آن جمله است.

جامعه اسلامی، باید از زبان قلم پاسداری کند، تا نویسندگانی بزرگ وارد عرصه جامعه شوند و با آثار فاخر خود نوشته های تکراری، بی محتوا و تفرقه آمیز را به حاشیه برانند و عرصه هایی را بیافرینند که تنها متفکران بتوانند وارد شوند و هرکس به خود جرأت ندهد که وارد عرصه مقدس قلم بشود و با ترهات و مطالب سست و بی مایه و بُن قلم را از جایگاه مقدس خود فرود آورد. جامعه اسلامی نباید چنان بی در و دروازه باشد که هرکس احساس تکلیف کند و هرچه به نظرش آید بنویسد و منتشر سازد و یا نوشتن مطالب سست و تفرقه آمیز نسل جوان را به دین بدبین سازد. و یا بهانه ای برای تفرقه و فتنه انگیزی به دست دشمن دهد.

در جامعه اسلامی، نباید هر کتابی به عنوان دین اجازه انتشار یابد. اسلام دین عقل و خرد است و نوشته های دینی باید خردمندانه عرضه شود و بتواند مشکلی از فرهنگ دینی را بگشاید.

آیت اللّه مکارم شیرازی، در اجلاس سالانه جامعه مدرسین، سال ۱۳۷۸ه. ش. این نکته مهم را یادآور شدند:

“هم اینک سالانه شانزده هزار جلد کتاب چاپ می شود که باید افزون بر نظارت وزارت ارشاد، افرادی زیر نظر خبرگان دینی بر این کتابها نظارت داشته باشند؛ زیرا در روزهای اخیر کتابی با موضوع نبود تحریف در قرآن از سوی فردی که خود را آیت اللّه العظمی می نامد، نوشته شده است در حالی که خود این کتاب تحریف قرآن است و خوشبختانه مانع انتشار آن شدند. “۳۴

۳. پایگاه های تبلیغی: نماز جمعه، ماه رمضان، نماز عید فطر و قربان و مراسم حج از مناسبتهای مهم تبلیغی است که مسلمانان در آن گرد می آیند و خطیبان با استفاده از این گردهماییهای بزرگ، به ارشاد و راهنمائی مردم می پردازند. و در کشورهای اسلامی شیعی افزون بر مناسبتهای یاد شده، مناسبتهای فراوان دیگری نیز وجود دارد که واعظان و خطیبان، در جمع مردم حاضر می شوند و به وعظ و خطابه می پردازند. ایام سوگواری ائمه اطهار(ع) و حضرت زهرا(س)، در روزهای جشن به مناسبت تولد ائمه اطهار و بویژه نیمه شعبان، مناسبتهای عبادی مهم است که مردم در آن گرد آمده و به صورت جمعی به نیایش می پردازند. استفاده درست از این مناسبتها می تواند جامعه اسلامی را بیمه کند. استفاده درست از ظرفیت تبلیغی حج می تواند به بحرانهای جامعه های اسلامی پایان بدهد. همه مصلحان بزرگ اسلام، بر اهمیت شعائر حج و عمره و نقش تبلیغی آنها تاکید کرده اند. سید جمال در اولین شماره عروه الوثقی در این باره می نویسد:

“لازم است مؤتمری مرکب از علما و نمایندگان بلاد اسلامی تشکیل گردد. و مرکز آن نیز در مکه، ام القرای جهان اسلام باشد. آن جا محل حل مشکلات مسلمانان گردد و توجه افکار همه مسلمانان، معطوف بدان سو باشد”۳۵

و امام خمینی اجتماعات دینی را از اثر گذارترین عامل اندیشه سازی و بازسازی جامعه دینی شمرده است. در نظر امام، حج نه یک عمل صرف که گردهمابی تمام عیار برای انجام مسائل عبادی تا بازگشت به هویت جمعی اسلامی و تصمیم گیریهای بزرگ بین الملل اسلامی است.۳۶

اکنون دولت سعودی، بیش ترین بهره را از ایام حج و عمره می برد. در این ایام حجم بزرگی از کتابهای نویسندگان وهّابی و وابسته، در میان زائران منتشر می شود.

دکتر عبداللّه بن احمد الزید، معاون مطبوعاتی و انتشاراتی وزارت امور اسلامی و اوقاف و تبلیغ و ارشاد سعودی می گوید: از سال ۱۴۱۵ ه. ق. علاوه بر اهدای یک جلد کلام اللّه مجید، بسته ای نیز به حاجیان داده می شود که حاوی مجموعه ای از کتابهای ارشادی و مجموعه ای از نوارهای اسلامی به زبان خود آنهاست. به طوری که در موسم حج امسال، مجموعه آن چه که در مرزهای زمینی، هوایی و دریایی به حاجیان اهدا شده، بیش از شش میلیون نسخه کتاب و نوار بوده است.۳۷

افزون بر آن، هزاران کتاب و جزوه در موسم حج و عمره در میان زائران پخش می شود.۳۸

و بالاتر از آن در خطبه های عظیم جمعه در مکه و مدینه، سخنرانان برای مردم سخن می گویند. و در طول سال در مسجدالحرام و مسجدالنبی، مجلس وعظ و خطابه برقرار است. متاسفانه بخش مهم این کتابها و خطابه ها به جای هدایت گری و دعوت به همبستگی اسلامی و توجه به گرفتاریهای امت اسلامی، گمراه گرو در جهت مبارزه با باورها و شعائر غیر وهابی، بویژه شیعی، سامان دهی شده اند. خطیبان غیر وهابی، حق استفاده از کرسیهای خطابه حرمین شریفین را ندارند و هرگونه پخش کتاب از سوی دیگر گروه های اسلامی، مجازاتهای بسیار شدیدی را در پی دارد.

۴. تشکیلات: پیام رسانی موفق در جهان امروز، بدون سازمان و تشکیلات ممکن نیست.

پیامبر(ص) از این روش استفاده کرده است. بیش ترین اعزامهای پیامبر(ص) گروهی انجام می گرفت۳۹ گروه مبلغان پیامبر، دارای برنامه و سرگروه بودند و هر یک از آنان وظیفه ای را انجام می دادند. پس از آن در تاریخ اسلام مسلمانان از این شیوه استفاده کرده اند که نمونه های بسیار وجود دارد. از جمله در سده هفتم هجری، علامه حلّی دارای برنامه تبلیغی سیار بود. در دوره سلطان محمد خدابنده پدیده ای تازه در شیوه آموزش و روش تبلیغ روی داد که به تعبیر تاریخ وصّاف، مدرسه سیار نام داشته است. این مدرسه، همراه اردوی سلطانی در سفرهای ییلاقی و قشلاقی در حرکت بود و به آموزش و تبلیغ می پرداخت. در این مدرسه سیار صندوقهای کتاب، به همراه اردو حمل می شد، تا در وقت نیاز مدرسان و طالبان دانش به آن مراجعه کنند.۴۰ در تاریخ معاصر، گروه های اسلامی گوناگونی نیز از روش تبلیغ گروهی استفاده های شایانی کرده اند. احناف شبه قاره هند و نیز الازهر مصر، و اخوان المسلمین، از سازمان و تشکیلات در جهت پیشبرد مذهب خود استفاده کرده و می کنند.

سید جمال الدین در دوره اقامت در مصر برای پیشبرد دعوت دینی خود، انجمنی را پی ریخت. با همکاری شیخ محمد عبده، انجمنی از روحانیون و روشنفکران مصری تشکیل داد. هدف این انجمن که از آن به محفل وطنی قاهره یاد شده، بازگشت به تعالیم قرآن بود. سید در یکی از خطابه هایی که در انجمن ایراد کرد، از بی توجهی جامعه های اسلامی به قرآن و تنزل آن در حد فاتحه و ورد و تعویذ اظهار تاسف کرد و یادآور شد: باید به قرآن بازگشت و تلاوت و عمل به قرآن را در جامعه اسلامی احیاء کرد.

اعضای انجمن که در آغاز بر چهل نفر استوار بود، پیش از هر برنامه، موظف بودند بر گفتار و رفتار خود نظارت داشته باشند و از دائره اسلام کوچک ترین تخطی نکنند. هرکس به فراخور خود هر روز معروفی را احیا و با منکری بستیزد و بخشی از درآمد خود را در صندوق جمعیت واریز کند.

این جمعیت افزون بر تلاوت روزانه یک حزب از قرآن، مواد ۱۷ گانه ای را برای اعضای خود معین کرد از جمله: ادای فرائض و نوافل، امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به اسلام، گفت و گوی خردمندانه با مبلغان مسیحی، احسان به فقراء. قرار بر این بود هرکس بر کار خود نظارت و عملکرد روزانه خود را بنویسد. حوزه کاری این هسته کوچک، به تدریج گسترش یافت. چنان که افراد بسیاری خواستار عضویت در آن شدند و چهره شهر قاهره رنگ اسلامی گرفت و فضای آن به امواج معنویت و صفا عطر آگین گردید. سادگی و صلح و صفا و رفتار برادرانه این گروه، قبطیان مصر را نیز مجذوب خود ساخت، تا آن جا که استعمارگران غربی بر خود احساس وحشت کردند و برای پیش گیری از نفوذ روز افزون آن به دست و پا افتادند. حتی مرکز تبشیر و تبلیغات دینی انگلستان، کار خود را در برابر نفوذ این انجمن ناچیز دید:

“یکی از دعاه نصارای قاهره در راپورت خود به یکی از اعضاء انجمن کنیسه (سان پول) که بزرگ ترین کنائس دنیاست در لندن می گوید: در دار خیال هیچ امری از این واقعه عجیب تر رخ نداده که هفتصد میلیون اولاد انجیل با کمال علمیت و اقتدار و غیرت که درخور طبیعت بشر است، در برابر چهل نفر که در حقیقت، روح یک سید درویش ایرانی بیش نیست، مقهور گردید.”

انگلیسیها که فعالیت این انجمن را زیر نظر داشتند، از سرعت و فراگیری آن به وحشت افتاده بودند، چنانکه در یکی از گزارشها آمده است:

“حزب وطنی مصر، اول یک تن سید درویش ایرانی بیش نبود. بعد شیخ محمد عبده را جذب کرد، رفته رفته به چهل نفر و الان عملیات آنها در مدت نه ماه، بیست هزار و یکصد و هشتاد و یک نفر با سرمایه یک کمپانی معتبری از تجارت خانه های اروپ تصاعد نموده. بدیهی است اگر هر ماهه یک نفر زایش مثل خود نماید، به بیست سال نخواهد کشید که صفحه پشت و روی کره کم ترین میدان جولان آنها خواهد شد.”۴۱

تبلیغ تشکیلاتی اخوان المسلمین

جنبش اخوان المسلمین از متشکل ترین سازمانهای تبلیغی اسلامی جهان اسلام است. این جنبش در سال ۱۳۰۷ ش، در اوج هجوم غرب برای استحاله دنیای عرب و اسلام، در اسکندریه مصر پا به زندگی گذاشت. بنیان گذار آن حسن البنا (۱۳۲۴ ق – ۱۳۱۴ ش) از روحانیون و معلمان مصر بود. البنا درصدد برآمد در مقابل موج دین ستیزی یک موج تازه ای از دیانت سامان دهد. او به دنبال راهی برای بازگشت به اسلام و فهم علل جدایی مسلمانان از تعالیم دین بود و معتقد بود، انجمنهایی مثل حصافیه و انجمن تعالی روح، که در قاهره با آن آشنا شده بود، در این راه ناکارآمد و ناتوان اند۴۲ وی از گسست نسل جوان و دانشجویان از فرهنگ دینی خویش، نگران بود و بر این باور بود که آینده هر ملّت و هر مکتب در دست نسل جوان، طلاب، دانشجویان و روشنفکران قرار دارد؛ لذا عمده تلاشهای خود را متوجّه این گروه های اجتماعی کرد. البناء بر آن بود همان طور که کادر انقلابی در انقلابهای سوسیالیستی از میان طبقه کارگر بر می خیزد، در انقلاب اسلامی نیز، مستضعفان باید این امانت را بر دوش گیرند. البنّا از روش توده ای و امت برای جذب اعضا استفاده می کرد.۴۳ برخی از نوشته های تعلیمی و تبلیغی حسن البنا عبارت است از: و السلام فی الاسلام، رساله التعالیم، رساله الجهاد، دعوتنا فی طور جدید، بین الامس و الیوم، الرسائل الثلاث، دعوتنا الی أی شی ء ندعو الناس، نحن الإخوان المسلمون، تحت رایه القرآن، مشکلاتنا فی ضوء النظام الإسلام، العقائد، المناجاه المأثورات، احادیث الجمعه، الدعوه و الداعیه۴۴ او در دعوت دینی مستقیماً به سراغ توده های جامعه رفت: راننده، باغبان، درشکه چی. البته خود او از تحصیلات عمیق اسلامی برخوردار بود و تجربه کار تشکیلاتی نیز در جنبش “الاخوان الحصافیه” هم داشت که دارای رویه ای اصلاح طلبانه بود.

اخوان المسلمین، کم تر از ۵ سال پس از آغاز فعالیت در بیش از ۲۰ شهر مصر شعبه هایی تشکیل داد و چندین مرکز تبلیغ دینی را به وجود آورد. در این سالها، انگلیس بر مصر چیره بود و فؤاد پاشا، دست نشانده انگلیسیها مشکلات فراوانی را سر راه حسن البنا و جمعیت او ایجاد کرده بود. اصول اندیشه حسن البنا عبارت اند از:

۱. پرهیز از جدالهای فرقه ای بود. وی در پی این هدف از آغاز بنیان گذاری جماعت تقریب بین مذاهب اسلامی، از سوی شیخ محمد تقی قمی، با همه توان با آن همکاری کرد و در گسترش آن کوشید. البنا، تلاش کرد با علمای فرزانه و دوراندیش شیعه نیز رابطه فکری برقرار کند و از توان فکری و عملیاتی آنان در پیشبرد اهدافش بهره برد. از این روی، با شهید نوّاب صفوی، به سال ۱۹۵۴ م در مصر دیدار کرد و درباره مسائل جهان اسلام به گفت و گو نشست۴۵ نواب از افکار بلند حسن البنّا درباره جهان اسلام ستایش می کرد و به سفارش وی، یکی از مقاله های البنا، درباره فرهنگ اسلامی، ترجمه و در یکی از نشریه های ایران منتشر گردید.۴۶ و نیز حسن البنّا در یکی از سفرهای حج خود با آیت اللّه بهاءالدین محلاتی از علمای شیراز، دیدار و با وی درباره جهان اسلام گفت و گو کرد.۴۷

حسن البناء در مراسم حج ۱۹۴۸ ه. ق با آیت اللّه کاشانی دیدار و گفت وگو کرد. شماری از دانشجویان شیعه که در مصر تحصیل می کردند، به جنبش اخوان المسلمین پیوستند.۴۸

۲. سیاست گام به گام. در نگاه وی، جنبش، قبل از آن که به هدف غایی خودش برسد، باید مراحل تبلیغ، بیان و تفسیر، عمل و نتیجه گیری را گام به گام طی کند.۴۹

۳. استفاده از نیروهای مختلف برای رسیدن به هدف

۴. برپایی حکومت اسلامی: اخوان المسلمین، اعلان کرد حکومت را برای خود نمی خواهد، بلکه حامی کسانی است که بتوانند مسؤولیت حکومت را بر عهده بگیرند و قوانین قرآن را اجرا کنند و اگر چنین فردی پیدا نشد، تشکیل حکومت یکی از برنامه های اخوان المسلمین خواهد بود.

۵. مقاومت در برابر تجاوزگران.

۶. اعتقاد به تجدید خلافت، به عنوان مظهر وحدت اسلامی.۵۰

تشکیلات تبلیغی مدرسه الواعظین

در این مدرسه از آغاز، مکان آموزشی – تبلیغی مدرسه ای ویژه برای وعظ و تبلیغ تاسیس شد و در آن مواد آموزشی مورد نیاز مبلغان آموزش داده می شد. در یکی از گزارشهای مربوط به اسلام در هند درباره این مدرسه آمده است:

“و از دیگر خدمات مسلمین هند به اسلام، تاسیس مدرسه الواعظین است. این مدرسه در هفت سال قبل در تحت ریاست نجم الحسن، که مرجع تقلید شیعه هندی است، تشکیل گردید و راجه محمود آباد بر خلاف غالب بزرگان ایران، همت نمود و یک قسمت از عایدات املاک خود را وقف این مدرسه فرمود و این موسسه دو کار مهم را عهده دار شده است: یکی تبلیغ اسلام و دیگر تربیت مبلغ برای تبلیغ نمودن. و دوره تحصیل مبلغ در آن مدرسه پنج سال است که پس از آن که تحصیلات خود را از فرا گرفتن دلائل عقلی و نقلی و حلی و الزامی به اتمام رسانید، به خرج همان مؤسسه برای تبلیغ اسلامی به اقلیمی مأمور می شود. چنانکه فعلاً آن مبلغان در تمام هندوستان منتشرند و در دو سه نقطه آفریقا نیز برای تبلیغ رهسپار شده اند و به علاوه، این مؤسسه به السنه مختلفه اروپایی تألیف کتب نافعه نموده و اکنون قرآن را به زبان انگلیسی ترجمه می کنند و اینک این مؤسسه دو مجله ماهیانه بیرون می دهد، یکی به اسم الواعظ که در زبان اردو است و دیگری فحص الاسلام ReviewMoslim در زبان انگلیسی است.

و ما شاید شرح وافی تری در این خصوص در جلد سوم بنگاریم و فقط چیزی را که در این مورد تذکر می دهم آن است که اگر این گونه خدمات موجب تحبیب و تالیف و اتحاد شود مقبول و مستحسن و اگر باعث تفریق و اختلاف گردد مردود و بر خلاف رضای صاحب اسلام خواهد بود.”۵۱

این مدرسه مورد تایید دیگر حوزه های شیعه قرار گرفت. و بازتاب مثبت آن در ایران بیش از دیگر نقاط بود. علمای دیگر مناطق به تبعیت از آن به تأسیس مدارس ویژه دست زدند.

تشکیلات تبلیغی فتح اللّه گولن در ترکیه

از جنبشهای تبلیغ تشکیلاتی قابل مطالعه جهان اسلام، حرکت بزرگ علمی و تبلیغی فتح اللّه گولن در ترکیه است. وی از روشنفکران ترک تبار مسلمان (۱۹۴۱ م) و از پیروان طریقت ملا سعید