پاورپوینت کامل بررسی نظریه حکومت دینی ;با مروری بر آیات، روایات و نظریات اندیشمندان شیعه ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل بررسی نظریه حکومت دینی ;با مروری بر آیات، روایات و نظریات اندیشمندان شیعه ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل بررسی نظریه حکومت دینی ;با مروری بر آیات، روایات و نظریات اندیشمندان شیعه ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل بررسی نظریه حکومت دینی ;با مروری بر آیات، روایات و نظریات اندیشمندان شیعه ۱۰۶ اسلاید در PowerPoint :

۱۶

نظریه حکومت دینی به معنای حاکمیت قوانین الهی که اجرای آن توسط حاکمان مأذون از
طرف خداوند صورت می گیرد از نظر پیشینه تاریخی به چه زمانی بازمی گردد؟ آیا تاریخچه
نظریه حکومت دینی از جهت تئوریک (نه تحقق خارجی) امری نو ظهور و جدید است یا سابقه
دیرینه ای در تاریخ حیات بشری دارد؟

با توجه به پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به عنوان نماد خارجی اندیشه حکومت دینی،
بررسی تاریخچه حکومت دینی از نظر تئوریک ضروری به نظر می رسد.

برای پاسخ به این پرسش از روش درون دینی استفاده نموده و از منابع دینی مخصوصاً
قرآن که از نظر سند و عدم تحریف مورد تردید اهل تحقیق نیست و نیز از ملاحظات نظری
انبیا درباره زندگی اجتماعی انسان که در متون دینی و تعالیم آنها مطرح شده است و
موضع گیری های معصومین و عالمان دینی بهره می گیریم.

فرضیه تحقیق این است که پیشینه اندیشه حکومت دینی از نظر تاریخی به دوران رسالت
پیامبران الهی باز می گردد. و پیش فرض ما این است که قرآن و در کنار آن روایات
معتبر معصومین، مستندترین منبع برای نیل به این مقصود هستند. هر چند استعمارگران
فرهنگی غرب فرهنگ اسلامی و قرآنی را نادیده انگاشته و درکتاب های خود از طرح نظریات
اسلامی و قرآنی حتی به عنوان یک نظریه تاریخی تا حد امکان خودداری کرده باشند.

به عبارت دیگر:« [طرفداران فرهنگ غرب]به تمام حقایق عقلی و دستاوردهای گرانبهای
وحی بر چسب غیر علمی می زنند. طبق این بینش، ادیان به طور کلی با یک دید نگریسته
می شود و تمام معارف و تعالیم آنها در دستورات و معارف مربوط به ماوراءالطبیعه
خلاصه می شود که نه از ارزش علمی برخوردارند و نه حوزه دامنه آنها علوم و معارف
مورد نظر را شامل می شود.»[۱]

این جفای بزرگ به جهان اندیشه و دانش سبب شده که حتی روشنفکران کشورهای تحت سلطه و
جمعی از متفکران مسلمان نیز باور کنند که خود هیچ ندارند و در تمام زمینه ها باید
ریزه خوار فرهنگ غرب باشند.

مورّخان علوم اجتماعی درباره این پرسش که بحث تاریخ اندیشه های اجتماعی را در چه
محدوده ای و از چه زمانی باید شروع کرد اغلب یونان باستان را ترجیح داده اند. هر
چند امروزه تحقیقات باستان شناسان اسناد و شواهد معتبری درباره نظام های اجتماعی و
فکری جوامع باستانی در اختیار ما گذاشته اند.[۲] اما از جهتی دیگر می توان در این
سخن مناقشه کرد و آن اینکه: «انبیای الهی از آن نظر که هدایت انسان ها را به عهده
داشته اند به یقین در مأموریت و نظام های تشریعی خود ملاحظات نظری خاصی درباره
انسان و زندگی اجتماعی داشته اند. از این رو ادیان الهی و ادیان، به طور کلی
می توانند به عنوان منبعی معرفتی درباره انسان و جامعه در نظر گرفته شوند. مخصوصاً
متون دینی مانند قرآن مجید که از نظر سند و عدم تحریف مورد تردید هیچ محققی نیست و
به طور قطع شکل فعلی آن مانند اولیه است»[۳] بنابراین ما تاریخچه نظریه حکومت دینی
را با همین منبع دینی یعنی قرآن و در کنار آن سنت در دو دوره تاریخی قبل و بعد از
پیامبر اسلام(ص) مورد مطالعه قرار می دهیم.

دوره اول: پیشینه تاریخی حکومت دینی قبل از پیامبر اسلام(ص)

براساس یافته های باستان شناختی و آموزه های قرآن، اولین انسان ها و تمدن های
انسانی با هدایت وحی و بینش توحیدی آشنا بودند و انحراف از آن به تدریج شکل گرفته
است.

«بدین ترتیب بسیار محتمل است که بسیاری از عقاید مشرکان بعدی با تعالیم صحیح انبیا
آمیخته شده باشد یا به نحوی با آنها مشابه باشد… در مورد تفکر سیاسی رایج قبل از
ادیان ابراهیمی که پادشاه و طبقه اشراف را نمایندگان خدایان می دانستند می توان حدس
زد اصل این اندیشه که حاکم، باید از سوی خدا انتخاب شود و جامعه را مطابق دستورات
الهی اداره کند فکری است که از سوی انبیای سلف مطرح شده و به تدریج طبقه اشراف و
حاکمان غیردینی از آن استفاده کرده اند… چون بینش سیاسیِ انبیا، بینشی جدید بود
که بر اساس تفکر توحیدی، حاکمیت را در اصل از آنِ خدای واحد می دانست و خود انبیـا
نیز توسط خداوند برای عدالت و احکـام الهی و هدایت مردم برگزیـده می شدند.»[۴]

ازاین رو می توان گفت: تاریخچه نظریه حکومت دینی به پیشینه تاریخی انبیای الهی باز
می گردد که بسیار کهن و دیرینه است.

به تعبیر دیگر، حکومتْ پدیده ای پیامبرانه است که به وسیله انبیا ایجاد شده است و
آنان برای برپایی و شکل دهی به دولت، تلاشی فراوان نموده اند.

یکی از معاصرین در تأیید این ادعا می نویسد: «انسان ها از ابتدای خلقت از هدایت
انبیا بهره مند بودند؛ به طوری که اولین مخلوق خدا پیامبر بود و شاید حکومت و
مقررات آن از جمله برنامه های آنان بود که به خاطر نیاز انسان ها از طریق وحی
دریافت نموده اند. بنابراین منشأ دولت و حکومت در ابتدای امر، وحی بوده است ولو
بعدها بر اثر غلبه ظالمین از مسیر صحیح خود منحرف شده است. در حدیث پیامبر اسلام(ص)
آمده که بر بنی اسرائیل همواره انبیا حکومت می کردند و هر پیامبری از دنیا می رفت
پیامبری دیگر جایگزین او می شد.»[۵]

تاریخچه نظریه حکومت دینی در قرآن

هرچند «نبوت» و «حکومت» دو امر مجزا هستند (زیرا منصب نبوت از جانب خداست نه با رأی
و مشورت مردم، اما منصب حکومت در شکل گیری و تداومش به رأی و مشورت مردم مربوط
است.) اما اینگونه نیست که نبوت و حکومت باهم جمع نشود؛ چون در مورد برخی انبیا
نبوت و حکومت با هم جمع شده است.

از آیات قرآن چنین استفاده می شود که برخی پیامبران، حکومت دینی تشکیل داده اند و
برای برخی دیگر شرایط فراهم نبوده است، نه اینکه نسبت به ضرورت آن بی اعتنا
باشند.[۶]

به عبارت دیگر، اندیشه و نظریه حکومت دینی توسط پیامبران مطرح بوده است؛ زیرا لازمه
تحقق اهداف انبیا تشکیل حکومت دینی است و آنان نمی توانستند نسبت به این مقدمه مهم
بی تفاوت باشند و صرف عدم تشکیل حکومت دلیل نمی شود که آنان خواهان آن نبوده اند،
بلکه در مقابل منحصر بودن تحقق برخی اهداف در سایه حکومت دینی، خود دلیل است که
حداقل اندیشه حکومت دینی توسط آنان مطرح بوده است.

این آیات به چند دسته تقسیم می گردند:

دسته اول: آیاتی که هدف بعثت انبیا را بیان می کنند:

الف ) آیاتی که هدف بعثت انبیا را عدالت اجتماعی می داند مانند: «لَقَدْ
أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ
وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ…؛ ما رسولان خود را با دلیل روشن
فرستادیم و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت
کنند.»[۷]

دلالت التزامی آیه به این صورت است که پس از بیان اینکه خداوند به همراه پیامبران
صاحب شریعت، کتاب و دین فرستاد تا مردم را برای اقامه قسط آماده نمایند و
می فرماید: «وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ…»[۸] که اشاره ای است به مسئله نازل کردن
آهن تا مردم پیامبران را در جهاد یاری کنند. علامه طباطبایی ذیل این آیه می نویسد:
«کلمه بأس به معنای تأثیر شدید است، لکن غالباً در شدت در دفاع و جنگ استعمال
می شود… و مراد از یاری کردن پیامبران، جهاد در راه خداست تا از مجتمع دینی دفاع
نموده و کلمه حق را بسط دهند.»[۹]

بدیهی است که جهاد بدون حکومت کارایی لازم را ندارد و تحقق کامل قسط در جامعه توسط
مردم نیز بدون تن دادن به حکومت دینی ممکن نیست.

ب) آیاتی که هدف بعثت را دعوت به توحید و دوری از طاغوت ها می داند مانند: «لَقَدْ
أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ
وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛ ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که
خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید..»[۱۰]

ج) آیاتی که هدف از بعثت را تعلیم و تربیت، تزکیه نفس، رهایی از زنجیر های اسارت
ذکر می کند.[۱۱]

بدیهی است که بدون داشتن نظریه حکومت دینی و تشکیل حکومت نمی توان عدالت را در
جامعه محقق ساخت و طاغوت را نابود نمود و توحید را در همه ابعادش و در حیات فردی و
اجتماعی انسان ها حاکم کرد.

دسته دوم: آیاتی که به پیامبران دستور می دهد تا با قوت و قدرت در جهت تحقق اهداف
خود گام بردارند:

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا
آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّهٍ وَاذْکُرُوا مَا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ (بیاد
آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم و کوه طور را بالای سر شما قرار دادیم (و
به شما گفتیم) آنچه (از آیات الهی) به شما داده ایم با قدرت بگیرید و آنچه را در آن
است به یاد داشته باشید (به آن عمل کنید) شاید پرهیزگار شوید.»[۱۲]

«یَا یَحْیَی خُذِ الْکِتَابَ بِقُوَّهٍ وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا؛ ای یحیی
کتاب خدا را با قوت و قدرت بگیر و ما فرمان نبوت را (و عقل کافی) در کودکی به او
دادیم.»[۱۳]

مسلماً گام برداشتن با قوت و قدرت در جهت تحقق اهداف، در سایه حکومت دینی امکان
پذیر است.

دسته سوم: آیاتی که احکام اجتماعی آئین انبیا را بیان می کند:

احکامی چون امر به معروف و نهی از منکر (به معنای وسیع آن) جهاد، قضاء و… این
احکام اجتماعی و سیاسی بدون تشکیل حکومت قابل اجرا نیستند. بنابراین به دلالت
التزامی می توان پی برد که انبیا علاوه بر ارائه نظریه حکومت دینی در صدد تشکیل
حکومت دینی نیز بوده یا باید بوده باشند که البته بعضی موفق شده اند و بعضی به علت
فراهم نبودن شرایط توفیق نیافته اند.

علامه طباطبایی ذیل آیه «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الأرْضِ…»[۱۴]
می نویسد: «از آیه استفاده می شود که در شرایع گذشته حکم جهاد فی الجمله آمده هر
چند کیفیت آن بیان نشده باشد.»[۱۵]

وجود حکم جهاد در شرایع سابقه به دلالت التزامی، وجود نظریه حکومت دینی را ثابت
می کند؛ زیرا جهاد در سایه حکومت دینی تحقق می یابد. یکی از محققین در این باره
می نویسد: «دعوت به هر یک از این احکام (جهاد و…) به دلالت التزامی دلالت می کند
بر اینکه خداوند وجود یک دولت قوی را برای اجرای این احکام در جامعه ضروری
می داند.»[۱۶]

دسته چهارم: آیاتی که به تشکیل حکومت دینی توسط برخی از انبیا اشاره می کند:

مانند آیاتی که به حکومت دینی حضرت داود و حضرت سلیمان و حضرت یوسف(ع) اشاره دارد.

الف) در مورد حکومت دینی حضرت داود(ع) می فرماید: «وَشَدَدْنَا مُلْکَهُ
وَآتَیْنَاهُ الْحِکْمَهَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ؛ و حکومت او را استحکام بخشیدیم و
(هم) دانش به او دادیم و (هم) داوری عادلانه.»[۱۷]

«یَا دَاوُدُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِیفَهً فِی الأرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ
بِالْحَقِّ وَلا تَتَّبِعِ الْهَوَی فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ..؛ ای داود
ما تو را خلیفه (نماینده خود) در زمین قرار دادیم پس در میان مردم به حق حکومت و
داوری کن و از هوای نفس پیروی نکن که تو را از راه حق منحرف سازد…»[۱۸]

آیت الله مکارم شیرازی در «پیام قرآن» می نویسد:

«درست است که حکم کردن در بسیاری از آیات قرآن به معنای قضاوت و داوری آمده، اما با
توجه به اینکه در آغاز آیه سخن از خلافت در روی زمین است روشن می شود که هر گونه
حاکمیت به عدل، در مفهوم جامع آیه درج است. از این گذشته قضاوت نیز یکی از شئون
حکومت است.»[۱۹]

ب) درباره حکومت دینی حضرت سلیمان می فرماید:

«ارْجِعْ إِلَیْهِمْ فَلَنَأْتِیَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لا قِبَلَ لَهُمْ بِهَا
وَلَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْهَا أَذِلَّهً وَهُمْ صَاغِرُونَ؛ به سوی آنان باز گرد
(واعلام کن) با لشگریانی به سراغ آنان می آییم که قدرت مقابله با آن را نداشته
باشند و آنان را از سرزمین با ذلت بیرون می رانیم.»[۲۰]

از این آیه استفاده می شود که حضرت سلیمان وقتی شرایط را برای تشکیل حکومت مناسب
می بیند برای تحقق آن با قدرت تمام اقدام می نماید.

امام خمینی(ره) در این باره می نویسد: «اما حکومت حق برای نفع مستضعفان و جلوگیری
از ظلم و جور و اقامه عدالت اجتماعی همان است که مثل سلیمان بن داود و پیامبر
عظیم الشأن اسلام و اوصیای بزرگوارش برای آن کوشش می کردند…»[۲۱]

ج) در مورد حکومت دینی حضرت یوسف(ع) می فرماید: «قَالَ اجْعَلْنِی عَلَی خَزَائِنِ
الأرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ؛ گفت مرا سرپرست خزائن سرزمین [مصر] قرارده که
نگهدارنده و آگاهم.»[۲۲]

یعنی حضرت یوسف در پست وزارت دارایی توانسته بود بعضی از مناصب حکومتی را بر عهده
بگیرد و در راه تحقق نظریه حکومت دینی گام بر دارد.

به عبارت دیگر در شرایطی که جامعه نیازمند شخص حفیظ و علیم برای تصدی امور مالی
کشور است و حاکم وقت نیز از چنین شخصی دعوت به همکاری می نماید در این شرایط زمینه
برای احراز این مسئولیت مهم به عنوان بخشی از وظایف حکومت آماده شده و حضرت یوسف به
عنوان شخص امین و حفیظ نیز برای تحقق بخشی از نظریه حکومت دینی، در پست وزارت
دارایی قرار می گیرد و این عملکرد حضرت یوسف به دلالت التزامی می رساند که هرگاه
برای انبیا زمینه تحقق نظریه حکومت دینی فراهم می شد در پذیرش آن درنگ نمی کردند.

از مجموع آیـات قرآنی استفـاده می شود که همواره نظریه حکومت دینی حداقل توسط
عده ای از انبیا با توجه به اهداف رسالتشان به طورمستقیم یا غیرمستقیم مطرح بوده
است و تعداد قابل توجهی از آنان برای تحقق آن با توجه به شرایط زمان و مکان تلاش
می نمودند؛ زیرا لازمه تحقق اهداف انبیا، در اختیار داشتن حکومت دینی بود.

پیامبر اکرم(ص) و حکومت دینی

نمونه کامل حکومت دینی در زمان پیامبر اسلام(ص) در شهر مدینه تحقق یافت؛ زیرا ایشان
پس از هجرت از مکه به مدینه ضمن تبیین مبانی نظری حکومت دینی برای تحقق آن به
کارهای زیر اقدام نمود.

۱. با قبایل مختلف مانند یهود و غیره که در منطقه مدینه زندگی می کردند عقد و پیمان
بستند.[۲۳]

۲. به تجهیز لشگر و جنگ های متعدد اعم از سریه و غزوه اقدام نمودند.[۲۴]

۳. بعد از تحکیم حکومت خود در مدینه دعوت خود را متوجه خارج از جزیرهالعرب نموده و
برای ملوک و امرای مختلف، نامه نوشته و آنان را به اسلام دعوت کردند.[۲۵]

۴. سفیر و نماینده سیاسی به کشورهای دیگر فرستادند.[۲۶]

۵. قضات و حکام را نصب کرده، و برای آنان برنامه حکومتی صادر نمودند.

و موارد دیگر که حکایت گر آن است که پیامبر اسلام(ص) نظریه حکومت اسلامی را که توسط
انبیای گذشته نیز مطرح بوده است تحقق بخشیده و برای حفظ و استمرار آن تمهیداتی
اندیشیده اند.

یکی از مهم ترین کارهای پیامبر اسلام(ص) بعد از تشکیل حکومت اسلامی در مدینه،
استحکام و تداوم مسئله رهبری بوسیله نخبگان دینی بود و می توان گفت برای اولین بار
او ولایت عالمان دینی را از جهت نظری و عملی از طرف خداوند پایه گذاری نمود و این
ادعا از سخنان آن حضرت قابل اثبات است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود.

پیامبر(ص) در پاسخ به این سؤال که من خلفائک؟ می فرماید: «الذین یأتون من بعدی و
یروون حدیثی و سنتی؛ کسانی که بعد از من می آیند و گفتار و کردار و تقریر مرا باز
می گویند.»[۲۷]؛ «الفقهاء امناء الرسل ما لم یدخلوا فی الدنیا؛ فقیهان امانت داران
پیامبرانند، مادامی که در دنیا داخل نشدند.»[۲۸]؛ «ان العلماء ورثه الانبیا؛علما
وارثان پیامبرانند.»[۲۹]؛«ما ولت امه امرها رجلاً قط و فیهم اعلم منه الاّ لم یزل
امرهم یذهب سفالاً حتی یرجعوا ما ترکوا؛ اگر زمام هر ملتی به شخصی واگذار شود که در
بین آن ملت عالم تر از او وجود داشته باشد وضع آن ملت همیشه رو به انحطاط و سقوط
می رود تا زمانی که مردم از آن راه رفته بازگردند و زمام امر را به دست داناترین
خود بسپارند.» [۳۰]

بنابراین پیامبر اسلام(ص) از نظر تئوریک معیار حاکمان بعد از خود را مشخص نمود که
همان «اعلم» بودن در موضوع حکومت و ولایت است؛ زیرا اعلمیت معنای وسیع و مصادیق
گسترده ای دارد که شاید یک نفر در همه آن موارد نتواند به اعلمیت برسد.

اعلمیت در فقه و اصول غیر از اعلمیت در موضوع حکومت و ولایت است؛ زیرا اعلمیت در
مسائل حکومتی، سیاسی و اجتماعی علاوه بر شرایط عمومی فقه و عدالت، نیازمند بینش
عمیق سیاسی و اجتماعی، آگاهی عمیق و دقیق به حوادث مختلف، شناخت موضوعات جدید،
شناخت روابط اقتصادی حاکم بر جهان و… می باشد.

امام خمینی(ره) در این باره می نویسد: «یک فرد اگرا اعلم در