پاورپوینت کامل مفهوم آزادی در اندیشه ی سیاسی آیت الله سید محمدباقر صدر ۹۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مفهوم آزادی در اندیشه ی سیاسی آیت الله سید محمدباقر صدر ۹۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مفهوم آزادی در اندیشه ی سیاسی آیت الله سید محمدباقر صدر ۹۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل مفهوم آزادی در اندیشه ی سیاسی آیت الله سید محمدباقر صدر ۹۷ اسلاید در PowerPoint :

مقدمه

آزادی، از محورهای بنیادین اندیشه ی سیاسی شهید آیت الله صدر است. در ضرورت و اهمیت آزادی همین بس که مطلوب همه ی انسان ها است.امروزه آزادی محور بحث وگفت وگوهای فراوان و پرسروصدایی در جامعه ی ما است. به همین دلیل مناسب است که در آغاز بحث به بیان و معرفی آزادی در آثار شهید صدر بپردازیم.

منظور از آزادی در آثار آیت الله صدر معنای مطلق نیست. زیرا آزادی مطلق عملی نیست و هیچ انسان آگاه و عاقلی به آن اعتقاد ندارد. آزادی موضوعی انسانی است. انسان آزاد متول می شود. اما در برخورد با پدیده های گوناگون از آزادی او به نحو محسوسی کاسته می شود. چرا که زندگی اجتماعی انسان به قوانینی نیاز دارد تا از هرج و مرج و بی قانونی جلوگیری نماید و به نظم اجتماعی سامان ببخشد. بنابراین درنگاه شهید صدر، آزادی در نظام اسلامی درچارچوب قانون(شریعت نبوی و به تبع آن قانون اساسی) معنا می یابد. آزادی مطلق یعنی هرج و مرج مطلق که ثمری جز اختلال نظام اجتماعی و خدشه دار شدن مصالح و امنیت عمومی نخواهد داشت.

شهید صدر معتقد است که انسان «هرگز نمی تواند آزادی مطلق داشته باشد، زیرا آزادی مطلق برای یک انسان به منافع دیگران لطمه وارد می کند». همچنین« آزادی مطلق برای فرد، دردستگاه جامعه تناقض ساز خواهد بود، زیرا هر فرد می خواهد از آزادی خود بهره بگیرد و در بهره ی دیگران دخالت نکند و این ممکن نیست جز آن که مقداری از بهره ی خود را از دست بدهد.»[۱] در نگاه صدر زندگی اجتماعی و سیاسی انسان همراه با قوانین و الزاماتی است که لزوماً از آزادی انسان می کاهد. ایشان اندیشه ی آزادی مطلق در زندگی انسان را خیالی بیش نمی پنداردف و معتقد است:« چیزی که مهم و قابل بررسی و پیاده کردن است، آن قسمت از آزادی است که باید به فرد داد و فرد می تواند از آن استفاده کند، نه آزادی به طور مطلق».[۲]

آن چه در بحث از آزادی اهمیت دارد این است که آدمی دربرخورد با مسایل گوناگون، با اختیار و آزادی تمام دست به انتخاب بزند و با اجبار و اکراه به انجام کاری که برخلاف خواست او استف تن ندهد.

به هر تقدیر، هدف از پژوهش حاضر ایضاح مفهوم آزادی از دید آیت الله «سید محمد باقر صدر» است. فرض اساسی ما در این پژوهش این است که آزادی از نگاه شهید صدر، منشأ تغییر و دگرگونی در فرد و جامعه می گردد. این تغییر و دگرگونی ممکن است درجهت تعالی و تکامل یا در جهت انحطاط و تنزّل باشد. برای رسیدن به هدف پژوهش ناگزیر بحث را درچند محور پی می گیریم:

۱ـ مفهوم آزادی

آزادی در اندیشه ی صدر دارای یک معنای عام است که عبارت است از« نفی تسلط دیگری برشخص یا اشخاص».[۳] از آنجا که این مفهوم درتمدن اسلامی و سرمایه داری به همین معنا به کار رفته است، ایشان معتقدند که در اجرا و تأمین آن در جامعه میان این دو دیدگاه اختلاف کامل وجود دارد. بنابراین مقصود خود را از این مفهوم بیان می نماید و بر این باور است که در این مورد کلمه ی «حریت» در نصوص اسلامی با همان معنای عام اصالت دارد و نمی توان آن را با تمدن غربی انطباق داد.[۴]

اصالت مفهوم آزادی د رمعنای اسلامی آن در دو روایت زیر به خوبی نمایان شده است. امام علی(ع) خطاب به فرزند خوب امام حسن(ع) می فرماید:« لاتکُن عَبد غَیرک و قَد جَعَلکَ الله حرّاّ؛ بنده ی دیگری مباش که خدا تور ا آزاد آفریده است».[۵] امام صادق(ع) نیز در سخنی گهربار فرموده اند: «پنج خصلت است که اگر در شخص نباشد از زندگی خود بهره ای نمی بد: ۱ـ وفای به عهد ۲ـ تدبیر ۳ـ حیا ۴ـ حسن خلق ۵ـ آزادی که جامع همه ی آنهااست».[۶]

چنانکه از معنای عام آزادی بر می آید، آزادی در اندیشه ی شهید صدر با یک مفهوم سلبی و منفی همراه است. شهید صدر در تبیین جنبه ی سلبی آزادی، به هدف آزادی در اسلام اشاره می کند و معتقد است که «هدف آزادی در اسلام این است که انسان را از تسلط دیگران می رهاند و همه ی قیدها و زنجیرهایی که دستهای او را بسته بودند را می شکند و همین مدلول منفی (نفی همه ی قدرتها و قیدها) در تمدن اسلامی، آزادی بشر را یک مفهوم مهم برای رسالت آسمانی می داند».[۷]

گفتنی است که، مفهوم منفی آزادی که صدر از آن سخن گفته است، با مفهوم منفی آزادی که اندیشمندان غربی مانند «آیزایا برلین» [۸] از آن سخن گفته اند، تفاوت دارد. «آزادی در اساس، مفهومی مثبت دارد واز ضروریات زندگی بشر است[…] مفهوم منفی آزادی که بیشتر درغرب رایج است، نیز در نفس مفهوم مثبت نهفته استو جنبه ی فرعی دارد. چرا که اگر آزادی به مفهوم تحقق اراده ی انسان درک شود، خواه ناخواه دیگران بر این اراده تسلطی نخواهند داشت. از آنجا که در غرب فعالیت و توسعه طلبی فرد با توجه به موانع و محدودیتهایی که از جانب دیگران مواجه می شود، درک می گردد، درنتیجه آزادی جنبه ی منفی و بازدارندگی به خود می گیرد. درجهان غرب فایده گرایی و لیبرالیسم محدوده ی آزادی را« زیان نرساندن به دیگران» می داند و فرد براین اساس در کلیه ی اعمال و رفتار خود آزار است».[۹]

در آثار شهید صدر از مفهوم آزادی طبیعی وآزادی اجتماعی نیز بحث شده است. آزادی طبیعی فرصتی است که از طرف خود طبیعت به انسان داده می شود وجزء سرشت او محسوب می گردد. «آزادی طبیعی عنصر ذاتی سرشت انسان بوده، پدیده ای اساسی است که همه ی موجودات زنده با نسبتهای مختلف، طبق حدود زندگی خود در آن شرکت دارند. به همین علت، سهم انسان از این آزادی بیش از سهم هر جاندار دیگری بوده است».[۱۰]

چنان که بیان گردید، در نگاه صدر، آزادی طبیعی یکی از شالوده های ذاتی انسان وبخشی از سرشت او است. بنابراین «بدون این آزادی انسانیت لفظ بدون معنا می باشد.»[۱۱] شهید صدر براین باور است که آزادی طبیعی عطّیه ای است که خداوند در نهاد انسان به ودیعت نهاده است، بنابراین رنگ هیچ سیستمی را برگردن ندارد تا براساس آن مورد بررسی ومطالعه قرار گیرد. آزادی ای که رنگ سیستم دارد، آزادی اجتماعی است؛ یعنی آزادی ای که سیستم اجتماعی به انسانها می دهد و خود اجتماع نیز آن را برای افراد ضمانت می کند.

شهید صدر آزادی اجتماعی را نیز بر دوگونه معرفی میکند: اول از رهگذر شکل ظاهری و صوری، دوم ازجهت محتوای حقیق که عبارت از آزادی اجتماعی ذاتی و آزادی اجتماعی صوری می باشند. آزادی اجتماعی ذاتی «قدرتی است که انسان برای اقدام به عمل معینی از جامعه تحصیل می کند، منظور از این قدرت آن است که جامعه همه ی وسایل و شرایطی را که فرد برای انجام آن عمل لازم دارد، فراهم می سازد».[۱۲] اما آزادی اجتماعی صوری به این معنا است که فرد در انجام کارها آزاد است، ولی شرایط به گونه ای است که امکان برآورده نمودن آزادی فراهم نیست.

در حقیقت، ازادی اجتماعی صوری فاقد هرگونه حقیقت است. برخلاف آزادی اجتماعی ذاتی که ناشی از آزادی طبیعی است و شرایط در آن به گونه ای است که فرد می تواند آزادی خود را اعمال نماید. گرچه به عقیده ی شهید صدر«از نظر اجتماعی، آزادی صوری همیشه توخالی نیست، بلکه وسیله ای برای برانگیختن نیروها و انرژیهای افراد و بسیج آنها برای رسیدن به مدارج بالاتر است، اگرچه این راه تحصیل پیروزی وموفقیت را ضمانت نمی کند. [بنابراین] آزادی صوری اگر چه فعلاً به معنی«قدرت» نمی باشد، ولی به هرحال یک شرط لازم برای فراهم شدن این قدرت می باشد».[۱۳]

نکته ی دیگری که درباره ی مفهوم آزادی در آثار شهید صدر قابل ذکر است، ارتباط وثیقی است که میان آزادی انسان و اراده ی او وجود دارد. به اعتقاد شهید صدر آنچه به آزادی انسان معنی و مفهوم می بخشد، اراده ی او است. اگر نیروی اراده در وجود انسان موجود نبود، بحث از آزادی او بی مورد بود. بنابراین، انسان« در ضمن ترکیبات جسمی و روحی خود دارای اراده نیز می باشد و به خاطر این اراده، آزادی را دوست دارد و به آن عشق می ورزد، زیرا این آزادی است که تضمین می کند انسان مالک اراده ی خود باشد و از اراده ی خود در کاربرد هدفهای خویش استفاده کند».[۱۴]

۲ـ بنیان آزادی

در نگاه اندشمندان مسلمان آزادی برجهان بینی الهی و شناخت خداوند استوار است. براین اساس، خداوند برانسان حاکمیت دارد وانسان جانشین خداوند بر روی زمین است. شهید صدر معتقد است:« در نظام سیاسی اسلام، آزادی برای انسانها بر ایمان به خدای یگانه، حاکمیت او و مساوات همه ی افراد در به دوش کشیدن بارسنگین امانت الهی استوار می باشد.»[۱۵]

در حقیقت انسان با پذیرش حاکمیت خداوند و ایمان به او، از حاکمیتهای بشری رهایی یافته وتنها بنده ی خداوند می گردد. «مقصود از حاکمیت مطلق خداوند این است که انسان آزاد است وهیچ کس، هیچ طبقه وهیچ گروهی بر او سروری ندارند وسیادت وآقایی ویژه ی خداوند است. این اصل هرگونه زورگویی، بهره کشی و سلطه ی انسان بر انسان را نابود می نماید».[۱۶]

در آیه ی ۱۵۷سوره ی اعراف می خوانیم: «ویضَعُ عَنْهُم اًصْرَهُم والاَغلاَل الّتی کانَتْ عَلَیهِم؛ واز آنان قید و بندهای[پیمانهای] سنگین را که برآنان مقرر شده بود بر می دارد».[۱۷] در حقیقت برداشتن قیدها و بندها چیزی جز زدودن حاکمیتهای بنده پرورانه ی بشری و قید وبندهای آنهانیست.

یکی از آثار ونتایج حاکمیت الهی برانسان، آزادی انسان، نفی سلطه و برتری جوی دیگران است. «برداشت شهید صدر این است که حاکمیت خدا یعنی آزادی انسان و آزادی انسان تنها و تنها در گرو رابطه ی تساوی است و این دو نه تنها با هم تعارضی ندارند، بلکه دارای مفهومی واحد هستند، زیرا با توجه به ویژگی های انسانی نمی توان او را جدای از حاکمیت الهی آزاد دانست.»[۱۸]

در حقیقت شعار «لااله الاّ الله» گویای چنین برداشتی است؛ یعنی اثبات آزادی انسان و نفی هرگونه سلطه و برتری جویی دیگران جز حاکمیت خداوند یگانه. در اندیشه ی شهید صدر، انسان از آن رو سزاوار خلافت خداوند بر روی زمین است که موجودی آزاد و صاحب اختیار است. به همین دلیل شهید صدر در اهمیت آزادی وارتباط آن با خلافت الهی می نویسد: «خداوند موجود آزاد ومختاری را جانشین خود بر روی زمین قرار دارد تا این موجود بتواند به اختیار خود در زمین مصلح یا مفسد باشد و با آزادی راهش را برگزیند».[۱۹]در قرآن (آیه ی ۳سوره انسان) نیز به این مطلب اشاره می فرماید: «انّا هدیناه السبیل امّا شاکراً امّا کفوراً؛ ما اورا به راه آوردیم، چه سپاسگذار باشد و چه ناسپاس».

مبنای دیگر آزادی، همراهی و همگامی مسئولیت با آزادی است. انسان آزاد ومختار آفریده شده است وهمین دلیل دارای مسئولیت است و باید در برابر اعمال خود پاسخ گو باشد. بدون آزادی و اختیار مسئولیت معنا و مفهومی ندارد.[۲۰] بر اساس این مبنا، انسان مسئول کارهایی است که انجام می دهد و در انی میان، بین حاکم و افراد عادی تفاوتی وجود ندارد و هریک در مقام موقعیت خود پاسخ گوی اعمال خود است. امام علی(ع) در خطبه ی ۲۱۶ نهج البلاغه درباره ی حقوق متقابل حاکم بر مردم و مردم بر حاکم سخن به میان می آورد و می فرماید: در اسلام حاکم مسئول انجام کارهای خود است وباید در مقابل مردم پاسخ گو باشد، چنان که در مقابل خداوند نیز پاسخ گو خواهد بود.

به هر روی با توجه به مبنایی که شهید صدر در بحث آزادی اختیار می کند(یعنی سلطه و برتری جویی دیگران، اصل حاکمیت الهی، اصل خلافت الهی انسان و نیز ملازمت آزادی و مسئولیت)؛ معتقد است سیاستهایی که با مساوی بودن افراد جامعه درتحمل با امانت الهی منافات دارد، باید از بین بروند. آیات قرآن نیز بر از بین بردن طاغوتهایی که مردم را دسته دسته کرده اند وخود برگرده ی آنان سوار شده اند تأکید زیادی می نماید:« اِنِ فرعونَ عَلا فی الارضِ وجَعَلِ أهْلَها شیعاً یستَضْعِف طائفهً مِنهُم یذبِحُ أبناءهُم و یسْتَحی نِساءَهُم، اِنهُ کانَ مِنَ المُفْسدین ونُریدُ أنْ نَمُن عَلَی الذینَ استُضْعِفوُا فی الارضِ و نَجْعَلَهُم أئِمهً ونَجْعَلَهُم الوارِثین؛[۲۱] همانا فرعون در آن سرزمین سرکشی کرد و اهل آن را فرقه فرقه کرد، طایفه ای از آنان را به زبونی کشید؛ [چنانکه] پسرانشان را می کشت و زنان [ودخترانشان را برای کنیزی] زنده باقی میگذاشت. او از تبهکاران بود و ما میخواهیم برکسانی که در روی زمین به زبونی کشیده شده اند، منّت نهیم [ونعمت دهیم] وایشان را پیشوایان و وارثان گردانیم».

بنابراین در نگاه شهید صدر «برتری وامتیازها»، تنها برمقیاس پذیرفتنی است که آن نیز فقط در صورتی که بر مبنای علیمی صالح از بنیاد پارسایی، دانش وجهاد صورت گرفته باشد. به عقیده ی شهید صدر« این که برای انسان هیچ چیز نیست، مگر آنچه کوشیده». [۲۲] مبنای آزادی، بنیاد آزادگی، درستی، برابری و بندگی خداوند است. او می گوید: «پایه های عقیده ی اسلامی توحید و یکتاپرستی است و براساس همین عقدیه اسلام انسانها را از بندگی معبودهای پوشالی جدا کرده، همه ی خدایان وبت پردازان را نفی می کند؛« لااله الّا الله». این آزادی از درون انسان ریشه می گیرد و یکی از نودهای باور داشتن به الله و زدودن دیگر خدایان و معبودها است. در پرستشگاه ثروت، بتها را خرد کرده و حکومت هرمالکی جز خداوند را واهی می داند. اعتقاد به حکومت ومالکیت الله بنیاد آزادی برونی انسان را پایه گذاری می کند واو را به منزلگاه نیکبختی رهنمون می گردد.»[۲۳]

برای جمع بندی این بخش به سخنی دیگر از شهید صدر استناد می کنیم که در تفاوت مبنای آزادی در اسلام و غرب می نویسد: مبنای آزادی« درتمدن غربی از آزادی انسان شروع می شود، لیکن در عمل به الوان مختلف بندگی وقیدها منتهی می گردد، [اما] دراسلام حریت از بندگی خالصانه خدا آغاز می شود و به رهایی ازهر نوع وشکلی از بندگی منتهی میگردد.»[۲۴]

۳ـ آزادی معنوی واجتماعی

آزادی معنوی، آزادی از بند شهوات تن وهوسهای درونی وعنان اختیار نفس را در کف داشتن است، نه این که خود را گرفتار حبّ ذات وجاه و مقام ساختن وهمچون اسیری دست بسته دراختیار میل و خواست خود بودن.

آزادی اجتماعی یعنی حق برخورداری از آزادی های اساسی وقانونی در سطح اجتماعی و این که در اجتماع بنده ی دیگران نباشیم، واستقلال وآزادی خود را حفظ کنیم.

در اندیشه ی شهید صدر انقلاب انبیا و بعثت آنان برای این منظور بود که ستمدیدگان وگرفتاران بندهای اسارت (چه اسارت درون و چه اسارت برون) را از چنگال دیوصفتان ستمگر بیرون آوردندو آزاد نمایند. البته لبیک گویان به دعوت انبیا نیز جز گروهی زجر کشیده، مظلوم و ستمدیده نبودند که دوستدار آزادی و آزادگی بوده اند. بنابراین می توان گفت انقلاب هایی که توسط پیامبران انجام گرفته است، با تمامی انقلابهای دیگر تفاوت اساسی و بنیادی دارد،زیرا« اوج اَمال انقلابهای بشری تحقق یافتن آزادیهای بیرونی برای انسانها است، اما مکتب انبیا آزادی درونی (جهاد اکبر) را به همراه آزادی بیرونی(جهاد اصغر) به ارمغان می آورد».[۲۵] در نگاه انبیا آزادی از تارها و بندهای تنیده در درون، مقدمه ای برای رسیدن به آزادی برون است.

آیت الله صدر معتقد است که قیام انبیا دو ویژگی دا