پاورپوینت کامل انقلاب اسلامی، بستر رویش سبز حوزه های علمیه خواهران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل انقلاب اسلامی، بستر رویش سبز حوزه های علمیه خواهران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل انقلاب اسلامی، بستر رویش سبز حوزه های علمیه خواهران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل انقلاب اسلامی، بستر رویش سبز حوزه های علمیه خواهران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

[در طول تاریخ، زنان در عرصه های مختلف دوشادوش مردان حرکت کرده اند، گرچه بازتاب آن در نگارش تاریخ کمرنگ است. از جمله عرصه هایی که زنان نه به اندازه مردان بلکه به فراخور مجالی که یافته اند، در آن گام نهاده و موفق نیز بوده اند، حوزه دین و فقاهت می باشد. با جستجو در هر عصر و دوره ای می توان نشان از چند تن از بانوان فرهیخته و فاضل در این عرصه یافت. در این میان انقلاب اسلامی ایران و تأسیس نظام جمهوری اسلامی، بستر سبز رویش حوزه های علمیه خواهران و تربیت عالمان زن به شمار می رود.

این مقاله سعی بر آن دارد تا با پژوهش اجمالی وضع تحصیل بانوان در حوزه علوم دینی از دوران پیش از انقلاب اسلامی تا پس از آن، نیز تأثیر انقلاب را بر تحولات و رشد و گسترش مدارس علمیه خواهران از دید مستندات و آمار ارزیابی کند. پیشینه حضور زنان در حوزه فقاهت، عصر جدید و زنان حوزوی، نظام جمهوری اسلامی و حوزه های علمیه، فعالیت ها و تشکیلات جامعهالزهراء و دستاوردهای تأسیس مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، محورهای این مقاله را تشکیل می دهند.]

سپیده

با درخشش خورشید اسلام در آسمان بشریت، جهل و گمراهی رو به زوال گذاشت و قلوب انسان ها در پرتو آفتاب گرم نبوت خاتم(ص) رشد کرد، شکوفه زد و به ثمره ایمان نشست.

اسلام، داعیه دار پاسخگویی به نیازهای انسان بود و پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد(ص) طی ۲۳ سال نبوت و پس از آن، ائمه معصومین سلام اللَّه علیهم اجمعین، هدایت انسان ها را بر عهده گرفته و گره از مشکلات آنان می گشودند. اما در دوران غیب کبرا این مهم به عالمان و مجاهدان و فرهیختگان حوزه دین و فقاهت سپرده شد. تاریخ همواره از بزرگ مردانی می گوید که در برهه های مختلف، پرچمدار حرکت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده و هدایت دنیای مردمان را با تکیه بر دین الهی اسلام بر عهده داشتند؛ از فقیهان بزرگوار تا عارفان و عالمان فلسفه و حکمت.

در این میدان، زنان نیز دوشادوش مردان حرکت کرده اند، گرچه بازتاب آن در تاریخ، کمرنگ است. زنان با موانع و چالش هایی که وظایف همسری و مادری بر عهده شان نهاده بود، نه به سرعت مردان اما آهسته و پیوسته در حوزه دین و فقاهت گام به جلو برداشته، با جستجو در هر عصر و دوره ای می توان نشان از چند تن از بانوان فرهیخته و فاضل را یافت.

پیشینه حضور زنان در حوزه فقاهت

حکایت جلسات بحث، پرسش و پاسخ و آموزش عقاید دین الهی، قرآن و تفسیر، احکام و.. .، توسط بانوان عالم و فاضل، از زمان صدر اسلام تا به امروز همچنان ادامه دارد.

اشاره صریح حضرت رسول اکرم(ص) بر تمسک جستن و هدایت یافتن مردم از وجود حضرت زهرا(س)،[۱] نزول حضرت جبرئیل نزد ایشان و بیان آینده امت اسلام به حضرت، پس از فوت پدر بزرگوارشان[۲] و خطبه فدکیه، حکایت از علم و حکمت بانویی می کند که «اگر مرد بود، نبی بود. زنی که اگر مرد بود به جای رسول اللَّه(ص) بود.»[۳] پس از آن دخت گرامی وی، حضرت زینب(س) که «در دوران کودکی از حضرت رسول(ص) درس می گرفتند، هنگامی که امیرالمؤمنین(ع) در کوفه سکنی گزیدند، زن های محترمه کوفه توسط شوهران شان از امیرالمؤمنین(ع) اجازه خواستند به حضور حضرت زینب شرفیاب شده و از علم او بهره گیرند. حضرت علی نیز اذن فرمودند. بانوان مشتاق نزد عقیله بنی هاشم جمع می شدند و تفسیر قرآن فرا می گرفتند.»[۴]

در مورد حضرت معصومه(س) نیز آورده اند که «در دوران کودکی در غیاب پدر بزرگوار خود پاسخگوی سؤالات و شبهات فقهی و دینی مردم بودند و وقتی پاسخ ایشان به محضر امام موسی کاظم(ع) رسانده شد، حضرت پس از تأیید جواب فرمودند: «فداها ابوها.»»[۵]

همچنین می توان به دختران، همسران و مادران محترم ائمه اطهار سلام اللَّه علیهم اجمعین اشاره کرد که بنا به روایت تاریخ اسلام، بیشتر اینان سرآمد بانوان وارسته و فاضل روزگار خود بوده و در بزنگاهها و حوادث واقعه به پاسخگویی سؤالات و مشکلات مطرح، می پرداختند و سره را از ناسره و حق را از باطل روشن می کردند.

از زمان صدر اسلام، از حضرت امام محمدباقر و امام جعفرصادق علیهماالسلام تا دوران معاصر می توان مدارس و حوزه های بنامی را در عراق و ایران یافت که صدها بلکه هزارها طلبه در آنجا به تحصیل مشغول بودند، اما این امکان بنا به دلایل مختلف فرهنگی و اجتماعی برای زنان وجود نداشت. به دیگر بیان، مردان به دلیل اوضاع فرهنگی و باورهای اجتماعی امکان حضور در مدارس علمیه و استفاده از اساتید متعدد را داشتند اما زنان اغلب در محافل خصوصی آموزش می دیدند. چنان که بیشتر زنان عالم و فقیه در خانه و در محضر پدران و همسران فاضل خود، کسب علم کرده اند. می توان پس از بانوان گرامی خاندان ائمه معصومین سلام اللَّه علیهم اجمعین، حضور فعال زنان در حوزه فقاهت را از قرن پنجم هجری به بعد، بیشتر مشاهده کرد.

در ریاحین الشریعه آمده است: «شیخ طوسی (علیه الرحمه) را دو دختر بود، هر دو عالم و فاضل و شیخ ابوعلی فرزند شیخ طوسی هر دو خواهر را اجازه (روایت) داده بود.»[۶]

«امّ علی» و «فاطمه امّ الحسن»، به ترتیب همسر و دختر محمد بن مکی، معروف به شهید اوّل، از زنان عالم و فاضل و فقیه دوران خود بودند، چنان که شهید اوّل این دو بانو را مدح کرده و به زن ها می گفت به آنان اقتدا کرده و در احکام به آنان رجوع کنند.[۷]

از دختر سیدمرتضی علم الهدی در ریاض العلما یاد شده و او را به فضل و دانش ستوده اند.[۸]

آمنه بیگم، دختر مجلسی اوّل، زنی پرهیزکار و مجتهد بود و کتابی هم در فقه و احکام دینی تألیف کرده و در جمع آوری اخبار برخی از جلدهای بحارالانوار به برادرش، علامه مجلسی دوم کمک کرده است.[۹]

البته تعدادی از بانوان علاقه مند نیز بودند که به رغم نداشتن امکانات، به فراخور حال به صورت خصوصی و شخصی نزد اساتید به فراگیری و آموزش علوم دینی و حوزوی مشغول شدند.

«بانو نصرت امین به سال ۱۲۶۵ شمسی در اصفهان متولد شد. از چهار سالگی به تحصیل علم و آموزش قرآن پرداخت. در سن پانزده سالگی با پسرعموی خود ازدواج کرد و از بیست سالگی (در منزل و به صورت خصوصی) به تحصیل زبان عربی و علوم دینی، فقه و اصول، فلسفه و عرفان اهتمام ورزید. در چهل سالگی از طرف آیت اللَّه شیخ عبدالکریم قمی و آیت اللَّه سیدمحمدکاظم شیرازی به اجازه اجتهاد و استنباط احکام شرع نایل آمد. اولین مکتب را (در اصفهان) به نام مکتب حضرت فاطمه(س) برای رشد علمی و معنوی زنان دایر کرد. در طول زندگی پر برکت خود، هشت تن از فرزندانش را از دست داد، ولی این مصایب نتوانست در اراده اش برای کسب علم، کوچک ترین خللی وارد آورد. یکی از استادان ایشان، آیت اللَّه حاج میرسیدعلی نجف آبادی نقل می کند که در موقع فوت یکی از فرزندان حاج خانم امین، فکر کردم که آن مصیبت بزرگ باعث خواهد شد که تا مدت ها برنامه درس را به تعویق اندازد اما شدت علاقه بانو به انجام وظایف معنوی به حدی بود که تنها دو روز بعد از آن واقعه، خدمتکار ایشان به سراغ من آمد که برای تدریس به منزل ایشان بروم. وقتی رفتم با کمال تعجب او را آماده تر از همیشه دیدم.»[۱۰]

مرحوم بانو امین در مورد چگونگی تحصیل خود می گوید: «برای استماع [و یادگیری ] صفات حق تعالی حریص بودم و پیوسته این چنین بودم تا اینکه به تحصیل علوم عربی راغب شدم و به تحصیل مقدمات از صرف و نحو و غیرهما از مقدمات فقه و منطق و حکمت مشغول شدم و خدا می داند که این راه را با چه سختی و اضطراری گذراندم و چگونه مشقت هایی را که از زخم زبان دوستان و استهزای آنها به من می شد، تحمل می کردم.»[۱۱]

عصر جدید و زنان حوزوی

با آغاز انقلاب صنعتی در جهان و وقوع موج دوم تمدن بشری، به تدریج تحولی اساسی در مورد جایگاه «زن» در جامعه پدید آمد. در غرب زنان از حق رأی، تحصیل، تملک و تصرف در اموال خود برخوردار شدند و نقش زنان در نهاد خانواده و تربیت فرزند و نیز فعالیت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بیشتر مورد توجه قرار گرفت.[۱۲]

این موج از اروپا وزیدن گرفت و به مرور دامنه آن به شرق رسید. از اواخر دوره قاجار و پس از آن در دوران پهلوی، اثرات این تحولات فکری نمایان گردید. رژیم پهلوی به دلیل ماهیت ذاتی خود از این تحولات، به نام آزادی زنان، در جهت کشف حجاب و ترویج بی بند و باری استفاده کرد، چرا که تحولات اساسی و بنیادین در جهت رشد و شکوفایی زنان را برنمی تابید. نگرش رژیم پهلوی به زنان، نگرشی مادی، منفعت طلبانه و لذت جویانه بود. دلیل این ادعا نیز سیاست استفاده ابزاری این رژیم از زن در اقتصاد و فرهنگ می باشد. طبق این دیدگاه زن ابزار کسب پول، ثروت، قدرت و وسیله ارضای هواهای نفسانی تلقی می شد و در عمل، زن موجودی درجه دوم، فرعی و در خدمت مردان بود.

امام خمینی می فرماید:

«شاه برای زن این خاصیت را قایل بود که می گفت: «زن باید فریبا باشد!» البته با آن نظر حیوانی که او داشت، با آن نظر جسمانی، مادی، حیوانی پست که او داشت، زن را نظر می کرد، باید فریبا باشد. از مقام انسانیت، زن را فرو کشید به مرتبه یک حیوان، به اسم اینکه برای زن می خواهد مقام درست کند، زن را از مقام خودش پایین آورد. زن را مثل یک عروسک درست کرد.»[۱۳]

بر اساس همین دیدگاه بود که بر حضور صوری زنان در صحنه های مختلف تأکید می شد، چنان که بر شمار زنان دانش آموز، دانشجو و شاغل افزوده شد. فضای فرهنگی حاکم، زمینه را برای تحصیل زنان فراهم کرده بود و در این میان، دینداران با احتیاط تمام، برای تحصیل زنان در حوزه علوم دینی گام هایی برداشته و اولین مکاتب و مدارس دینی ویژه خواهران را تأسیس کردند.

جایگاه حوزه علمیه

برای مشخص کردن شأن و جایگاه مدارس علمیه خواهران در پیش از استقرار نظام جمهوری اسلامی، باید ابتدا جایگاه حوزه و روحانیت را در جامعه آن روز مشخص کرد.

حوزه و روحانیت پیش از انقلاب همانند فقه و فقاهت، منزوی و از صحنه های گوناگون اجتماعی دور بود. حضور روحانیت و فقه بیشتر در صحنه های درس و بحث حوزه بود و در زندگی اجتماعی مردم نقش چندانی نداشت. در واقع حوزه فقاهت غالباً به احوال شخصیه و زندگی فردی مردم و نیز مسائل و احکام عبادی محدود می شد. گذر زمان و دور شدن از سرچشمه های اصیل دین، حکومت جباران و ستمگران و بهره برداری از نام و ظواهر دین برای استحکام بخشیدن به پایه های حکومت جور و وجود عالمان مقدس نما و دین فروش، تصویری غیر واقعی از دین و روحانیت در ذهن جامعه به وجود آورده بود. عملکرد رژیم پهلوی نیز به این تفکر دامن می زد. رضاخان تلاش زیادی کرد تا فقه و فقاهت وارد زندگی سیاسی، اجتماعی و حکومتی نشود و محمدرضا پهلوی از اقدام پدرش که توسط وی ادامه و گسترش یافت با افتخار یاد می کرد. وی در کتاب «پاسخ به تاریخ» می نویسد:

«استقرار یک نظام سیاسی جدید توسط پدرم که تا حد زیادی از معیارهای غربی الهام می گرفت، توسعه و تحکیم آن توسط من، قسمت اعظم امتیازاتی را که قبلاً در اختیار روحانیون قرار داشت، از آن سلب کرد. به همین جهت بعضی از ملّاهای شیعه شروع به مخالفت کردند.»[۱۴]

الگوی برگزیده حوزه در آن زمان در جنبه های مقدس مآبی، نقشی قوی و پر قدرت داشت، چنان که ورود روحانیت به حوزه های سیاسی و اجتماعی باعث تکفیر و مورد بی مهری قرار می گرفت:

«شأن بزرگ اهل علم این بود که این آقا نمی فهمید سیاست را، اگر یک آقایی اصلاً عقلش نرسید به اینکه سیاست چیست، این بزرگوار باشد، خیلی آقایی است که دخالت در امور نمی کند، قربانش بروم چه آقای خوبی! ظهر می آید نمازش را می خواند و می رود توی خانه اش می نشیند.»[۱۵]

ویژگی مهم احکام فردی و عبادی، فرا تاریخی و فرا زمانی بودن آن است. گذشت زمان و آمد و شد حکومت ها و پادشاهان مختلف در چگونگی انجام نماز و روزه و حج تفاوتی اساسی به وجود نمی آورد، اما حوزه و روحانیون نسبت به مسائل روز و نوظهور توجه کافی مبذول نمی داشت و نیاز به تحول و برنامه ریزی برای نظام آموزشی و فعالیت های فرهنگی را احساس نمی کرد، البته امثال استاد مطهری(ره) را باید از استثناهای آن زمان برشمرد.

در این اوضاع، تأسیس مدرسه دینی و مکتب ویژه خواهران، مشکلات و دغدغه های خاص خود را داشت. سرکار حاجیه خانم همایونی – از شاگردان برجسته مرحوم بانو امین – در مورد تأسیس مکتب حضرت فاطمه(س) توسط حاج خانم امین، می گوید:

«در سال ۴۲ که آن اتفاق در فیضیه افتاد، که البته خیلی اسباب تأثر بود، سال بعد، یعنی سال ۴۳ بانو امین و ما به فکر افتادیم که یک اثر در خانم ها ایجاد شود و بنا شد یک مکتبی درست کنیم. اما این مکتب آنقدر به نظر همه اجنبی بود که با هر کس حرفش را می زدیم، اعم از فرهنگی ها و اشخاصی که در این راه بودند، می گفتند: یعنی چه؟! آن وقت چطور می شود؟ آن وقت چکار می کنید؟ اما آن کاری که خدا می خواهد، همان است که انجام می شود. حاج خانم امین دنباله کار را گرفتند، الحمدللَّه منزلی خریدند، اما اشخاصی بودند که در آن روز طالب دبیرستان بودند، آنها هم حق داشتند، برای اینکه دخترها به خاطر آنکه آقایان درس می دادند دل شان می خواست طوری باشد که این دخترها در دبیرستانی که به وسیله بانوان مذهبی اداره می شود مشغول تحصیل باشند. منزل خریداری شده، دو منزل پهلوی هم بود. یکی را با نظر خودشان مکتب کردند، اعلام هم نمی توانستیم بکنیم! خدا شاهد است تا چند سال ما جواب مردم را این طور می دادیم که ما در اینجا فقط حمد و سوره خانم ها را درست می کنیم! بدین وسیله مردم را منصرف می کردیم. اما از آنجا که این کار خدایی بود و لطف و نظر خدا با این مؤسسه بود، مورد استقبال دوشیزگان و بانوان قرار گرفت. ما برای مکتب فاطمه(س) شصت نفر ثبت نام کردیم و آنها نیز در دبیرستان شصت نفر پذیرفتند اما آنقدر این کار پیشرفت داشت و مورد استقبال این خانم ها و دخترها قرار گرفت که همه برای پیشبرد آن عاشقانه کار می کردند. الحمدللَّه تا حالا که ۳۲ یا ۳۳ سال است که این کار دایر بوده، خدا همچنان آبرویی به این کار داد. من می دانم که اینها از برکات نیت خالص این بانو بود که دانه ای را که بر زمین افکند، جوانه زد و هر دانه به هفتصد و هفت هزار خواهد رسید. صد و خورده ای مکتب از پهلوی این مکتب تأسیس شد، البته در آن زمان کارها با زحمت پیش می رفت و از هر وسیله ای برای انصراف بانوان استفاده می کردند، مثل اینکه به آنها می گفتند: «شما اُمل هستید» و از این گونه حرف ها و این خیلی مشکل تر از حالاست که اینقدر با تشویق پیش می رود.»[۱۶]

اغلب مدارس علمیه خواهران در قالب مکتب و حوزه و با حمایت های معنوی و مادی روحانیون نواندیش و شناخته شده ای چون شهید آیت اللَّه دستغیب(ره) در شیراز، شهید آیت اللَّه بهشتی(ره)، شهید آیت اللَّه قدوسی(ره) و حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی شرعی در قم، شهید آیت اللَّه اشرفی اصفهانی(ره) در اصفهان و آیت اللَّه سیدحسن مکی(ره) در آبادان، آغاز به کار کردند. سابقه برخی از این مدارس به بیش از چهل سال می رسد: مدارس زهرای اطهر(س) تهران (۱۳۴۰ه.ش)، فاطمیه فسا (۱۳۴۰ه.ش)، الزهراء(س) شیراز (۱۳۴۳ه.ش)، مرکز علوم اسلامی آبادان (۱۳۴۵ه.ش)، کوثر کاشان (۱۳۴۵ه.ش) و حضرت نرجس(س) زاهدان (۱۳۴۶ه.ش)، که بین سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۶ه.ش تأسیس شده اند. همچنین می توان از مدارس عصمتیه سمنان (۱۳۵۴ه.ش) و الزهراء(س) خمینی شهر اصفهان (۱۳۵۶ه.ش) نام برد که در سال های پیش از پیروزی انقلاب شکل گرفته اند.[۱۷]

در شهرهای مقدس مشهد و قم نیز در کنار حوزه ها و مدارس علمیه معظم و با بنیه علمی درخور توجه آقایان، مکتب های متعدد اما کوچکی برای خواهران وجود داشت که می توان به مکاتب عصمتیه (۱۳۴۰ه.ش)، حضرت رقیه (۱۳۴۵ه.ش) و حضرت نرجس (۱۳۴۵ه.ش) در مشهد و مکاتب توحید (۱۳۵۴ه.ش)، قدسیه، حضرت علی(ع) و الزهرا(س) در قم اشاره کرد.

این مدارس اغلب توسط علمای روحانی و خیرین، به صورت کمک های مستقیم و یا وقف، اداره می گردید. هر چند تعداد این مکاتب کم و امکانات آنها محدود بود اما انگیزه قوی خواهران طلبه، تمامی نواقص و کاستی ها را جبران می کرد. سرکار خانم صفاتی در مورد وضع پیشین قم می گوید:

«وضعیت قم در آن زمان جالب نبود و حساسیت هایی که یک عده نشان می دادند، تمام اینها را ما با یک صبر و بردباری خاصی تحمل می کردیم و مسلّماً اوّل مسئله ای که برای ما مهم بود، درس بود و ما پافشاری می کردیم که هر چه زودتر استاد بیاید و ما درس مان را شروع بکنیم. البته در ابتدا اساتید برایشان سنگین بود چون سابقه نداشت استاد بیاید برای چند دختر تدریس کند و یک مدت هم بدون استاد بودیم و خیلی ناراحت بودیم که ما در کنار حوزه علمیه هستیم و حوزه پر از استاد است، اما از محضر این اساتید نمی توانیم استفاده کنیم. در آن زمان اصلاً و ابداً امکان نداشت که در درس آقایان شرکت کنیم، این زمینه بعداً فراهم شد. از همان سالی که به قم آمدیم در تماس هایی که با خانم ها داشتیم، احساس کردیم که خانم ها در قم خیلی خلأ فکری و اعتقادی دارند و با وجود حوزه علمیه، با معارف اسلامی آشنایی ندارند. بعضی از آنان تقاضا کردند که برای ما هم کلاس بگذارید، ما هم اعلام آمادگی کردیم و یک جمعیت انبوهی، شاید ۵۰۰ نفر یا بیشتر، آمدند که همه این خانم ها از بیوتات علما و آقایان روحانی بودند. خانه ای که ما در آن زندگی می کردیم هم محل درس خودمان بود و هم در آنجا درس می دادیم و در واقع یک مرکز فعال فرهنگی برای خانم ها درست شد. با گسترده شدن کار و هماهنگی شهید قدوسی و شهید بهشتی مکتب «توحید» تأسیس شد و بعد به توصیه شهید قدوسی، مکتب «قدسیه» را در همان زمان تأسیس کردیم.»[۱۸]

این مدارس کوچک با امکانات محدود خود، اثرات شگرفی را در پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر جای گذاشتند. با توجه به نقش اساسی که زنان در تحولات اجتماعی بر عهده دارند، شاید بتوان ادعا کرد که حماسه ها و دلاوری های شیرزنان و دلیرمردان مسلمان ایران در سال های مبارزه با رژیم پهلوی و پس از آن در دوران هشت سال دفاع مقدس، ریشه در فعالیت های پیدا و نهان بانوان طلبه ای دارد که به رغم تمام کاستی ها و شداید، در صف اوّل مبارزه به جنگ جهل و خرافه رفته، زنگار از چهره دین زدوده و جان ها را برای شنیدن پیام و کلام حق آماده کردند.

نظام جمهوری اسلامی، سرآغاز رویش

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ و حوادث پس از آن به رهبری امام خمینی(ره) نقطه عطفی در تاریخ معاصر جهان اسلام بود و دیدگاههای نوینی را در مورد اسلام ایجاد کرد. حضور مقتدر و توانمند حضرت امام(ره) در صحنه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و هدایت کشور در حوادث و بحران ها و پیروزی ها و موفقیت های کسب شده در این مسیر در ابعاد سیاسی، نظامی و اقتصادی، توانایی های اسلام و روحانیون را به منصه ظهور رساند. در این زمان دامنه انتظارات از دین گسترده تر شد. جامعه و مردم در رویکردی دینی به مسائل انسانی و واقعیات عینی به جستجوی پاسخ های دین و دینی به مسائل و مشکلات موجود پرداختند. انقلاب اسلامی در الگوی ذهنی موجود از روحانیون، تغییراتی اساسی به وجود آورد و از حوزه و حوزویان انتظار بود برای تمامی پرسش های بشری، پاسخ داشته باشد. به طور طبیعی آنان که پرسش های بیشتر و روح جستجوگری داشتند، آرام ننشسته و خود وارد میدان شدند. به همین دلیل در سال های آغازین نظام جمهوری اسلامی با خیل عظیم طالبان حضور در حوزه، از هر جنس و طبقه و قشری، مواجه می شویم.

ایرانیان خواستار اداره کشور بر اساس اصول اسلامی و طالب دانشگاه اسلامی، بانکداری اسلامی، هنر اسلامی، رادیو و تلویزیون اسلامی و.. . بودند. تاریخچه محنت های چند صد ساله این ملت، آنان را از تمامی سلاطین، خوانین، پادشاهان و مکاتب بشری ناامید ساخته و بنا بر آنچه که از عدالت علوی شنیده بودند، باور داشتند که در پناه یک دولت اسلامی، می توانند نیازهای فطری، معنوی و معیشتی خود را با آرامش فراهم آورند.

می توان علت رویکرد به حوزه علمیه را تحت یک عنوان عام بیان کرد: طالبان حضور در حوزه های علوم دینی – اعم از زن یا مرد – در صدد سیراب کردن خود از سرچشمه های ناب و اصیل دین بودند. انقلاب اسلامی دریچه ای به روی آنان گشود که پاسخ نیازهای فطری خود، خداجویی، حق طلبی، کمال خواهی، زیبادوستی، عرفان و در یک کلام معنویت را، در دین می دیدند اما بسته به دیدگاهها و ابعاد وجودی هر یک از آنان، به طور طبیعی یکی از سه حوزه فردی، اجتماعی و یا کلان جامعه در نظر ایشان اهمیت بیشتری داشت.

به بیان دیگر، برخی از آنان به دنبال پاسخ های فردی و حل کردن دغدغه های شخصی خود بودند. عده ای با نگاه به بیرون از خود، حوزه وسیع تری را برای اصلاح و تهذیب در نظر داشته و به دنبال ایجاد تحول در خانواده، آشنایان، قوم و قبیله بودند. در نهایت، تعدادی با درک مشکلات اساسی و بنیادینی که جامعه و کشور و حتی کل مسلمانان جهان با آن درگیر هستند، به جستجوی پاسخ های کلان و راهبردی مورد نیاز جهان اسلام، پرداختند.

استقبال از حوزه های علمیه خواهران

با افزایش تعداد افرادی که خواستار تحصیل علوم دینی بودند، تعداد مدارس علمیه نیز در شهرهای مختلف کشور، رو به فزونی نهاد، چرا که از یک سو، ظرفیت پذیرش مدارس علمیه شهرهایی چون مشهد و قم، محدود و مشخص بود و از دیگر سو، بسیاری از این افراد، به دلایل گوناگون، امکان مهاجرت به شهر دیگری را نداشتند. این مسئله در مورد بانوان شدت بیشتری به خود می گرفت چرا که اغلب خانواده های مذهبی تمایلی به فرستادن دختران خود به شهر دیگر و تنها زندگی کردن آنان نداشتند.

تأسیس مدارس علمیه در شهرهای کشور موانع متعددی را از سر راه تحصیلات حوزوی خواهران برچید اما این گشایش با سختی های خاص خود همراه بود. سابقه چند صد ساله حوزه های علمیه، وضعی آموزشی تقریباً تثبیت شده ای را در مدارس دینی آقایان به وجود آورده بود. در این مدارس هر چند طول زمان تحصیل به استاد و توانایی های فردی طلبه بستگی داشت اما نکته مثبت و نقطه قوّت این نظام آموزشی، مشخص بودن سرفصل ها و متون تعلیمی در هر مقطع می باشد. این نقطه قوّت در مدارس علمیه خواهران وجود نداشت و به تبع سابقه کمتر و جوان تر بودن، ساماندهی مشخصی در باب موضوعات آموزشی در این مدارس به کار گرفته نشده بود. تعدادی از مدارس از نظام آموزشی مدارس علمیه برادران پیروی کرده و تعدادی نیز در حوزه مباحث قرآنی مانند آموزش روخوانی، ترتیل و تفسیر قرآن کریم کار می کردند. عده ای بر آموزش ادبیات عرب و برخی هم بر آموزش احکام تأکید داشتند. طول دوره هم در هر یک از مدارس بسته به سلیقه و توانایی مؤسس، حضور اساتید، امکانات مدرسه و.. . متغیر بود و مهم تر اینکه، ملاک و مرجع مشخصی برای ارزیابی تحصیلی خواهران وجود نداشت. تشتت و نابسامانی های موجود از نظر دلسوزان نظام اسلامی دور نماند و موجب شد چگونگی تحصیل بانوان در حوزه های علمیه، در دو مرحله ساماندهی شود. در مرحله اوّل، حضرت امام خمینی(ره) طی حکمی امر به تأسیس مرکز واحدی در شهر قم جهت آموزش علوم اسلامی بانوان کردند و در مرحله بعد، به امر شورای عالی حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران جهت ساماندهی امور مدارس علمیه بانوان در کل کشور تأسیس گردید.

تأسیس جامعهالزهرا(س)

حضرت امام خمینی(ره) در اولین گام مؤثر در ساماندهی تحصیل حوزوی بانوان، در تاریخ ۳۱/ ۵/ ۶۳ طی حکمی دستور ساخت و تأسیس یک مرکز گسترده علمی و آموزشی علوم اسلامی برای خواهران را صادر کردند. در قسمتی از حکم حضرت امام(ره) آمده است:

«حضرات حجج اسلام، آقایان شیخ علی مشکینی، حاج سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حاج شیخ احمد جنّتی، حاج شیخ محمد فاضل، حاج شیخ محمدعلی شرعی، حاج شیخ رضا توسلی و حاج شیخ حسن صانعی (دامت افاضاتهم) را به عنوان هیئت مؤسس این مکتب خواهران تعیین نمودم تا برای هیئت مدیره و تنظیم اساسنامه و تعیین نام مکتب و سایر امور مؤسسه، اقدامات مقتضی را بنمایند.»[۱۹]

چنان که آمد، به همت شهید آیت اللَّه قدوسی(ره) پایه و اساس مکتب «توحید» ویژه خواهران، در قم بنا نهاده شد و پس از انقلاب این مکتب با نظارت و هدایت آیت اللَّه حسین راستی کاشانی اداره می گردید. پس از مکتب توحید، مکتب های دیگری برای خواهران در قم راه اندازی شد. بنا به خواست حضرت امام(ره)[۲۰] این مکاتب منحل و پس از تکمیل و راه اندازی جامعهالزهرا(س)، اغلب آنان در این مؤسسه ادغام شدند. جامعهالزهرا(س) به صورت رسمی از سال تحصیلی ۶۵ – ۶۴ آغاز به کار کرد و با همت و تلاش دست اندرکاران، ساختمان این مرکز بنا نهاده شد.

تشکیلات جامعهالزهرا(س)

مسئولیت عالی جامعهالزهرا(س) از تاریخ ۲۵/ ۷/ ۸۰ بر اساس حکم مقام معظم رهبری بر عهده هیئت امنایی مرکب از دو تن از اساتید حوزه به نمایندگی از طرف شورای عالی حوزه علمیه قم و مدیریت حوزه علمیه قم و نه نفر اعضای هیئت مدیره سابق جامعهالزهرا می باشد. مدیریت این مرکز بزرگ از آغاز و نیز پس از حکم رهبری تا کنون بر عهده حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدرضا طباطبایی بوده است که با دقت و اهتمام زیاد و نظارت کامل به تمشیت امور آن می پردازد. مسئولیت های بعدی این مؤسسه بر عهده مدیریت مؤسسه، شورای تهذیب و پرورش، معاونت های آموزشی – پژوهشی، فرهنگی – تبلیغی، بین الملل و اداری – مالی، می باشد. دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دبیرستان های علوم و معارف اسلامی هدی در قم و سه شهر دیگر، نیز از مؤسسات وابسته به جامعهالزهرا(س) می باشند.[۲۱]

فعالیت های آموزشی – پرورشی جامعهالزهرا(س)[۲۲]

معاونت آموزشی این مؤسسه دارای دو بخش اصلی حضوری و غیر حضوری است.

در بخش حضوری، استعدادها و امکانات بانوان مورد توجه قرار گرفته و به همین لحاظ دوره های تمام وقت، نیمه وقت و پاره وقت برای آنان پیش بینی شده است. طلاب دوره تمام وقت باید دارای مدرک دیپلم بوده و با شرط سنی (حداکثر ۲۰ سال) و از سراسر کشور گزینش می شوند. طلاب مجرد غیر بومی که از امکانات خوابگاه بهره مند هستند به صورت شبانه روزی به تحصیل مشغولند. طول مدت این دوره چهار سال (۱۹۰ واحد درسی) بوده و ویژه دختران جوان و اغلب غیر متأهل است که زمان و فراغت بیشتری برای تحصیل تمام وقت دارند. در جامعهالزهرا بانوانی که به دلیل اشتغال و یا عهده دار بودن وظایف مادری، امکان تحصیل به صورت تمام وقت را ندارند از برنامه دوره نیمه وقت استفاده می کنند. در این برنامه، بانوان با گذراندن یک دوره شش ساله (۱۹۰ واحد درسی) فارغ التحصیل می گردند و تنها تفاوت این دوره با دوره تمام وقت، در طول مدت تحصیل است.

اما برنامه دوره پاره وقت به صورت یک دوره سه ساله آموزشی عمومی اجرا می شود. بانوانی که این دوره را می گذرانند علاوه بر کسب اطلاعات عمومی و همه جانبه در مباحث حوزوی و مسائل دینی که در زندگی فردی و خانوادگی آنان کاربرد دارد، توانمندی اداره جلسات مذهبی و آموزش قرآن کریم را نیز می یابند. شرط گزینش دوره پاره وقت، داشتن حداقل مدرک سیکل می باشد و به فارغ التحصیلان این دوره مدرکی داده نمی شود اما خواهرانی که مایل به ادامه تحصیل هستند پس از طی امتحانات نهایی، می توانند در دوره نیمه وقت ادامه تحصیل دهند. گفتنی است که دوره های نیمه وقت و پاره وقت ویژه خواهران ساکن شهر قم می باشد. در سال جاری (۸۴ – ۸۳) تعداد طلاب رسمی بخش غیر حضوری ۹۰۰۰ نفر و تعداد طلاب بخش حضوری اعم از تمام وقت، نیمه وقت، پاره وقت و بخش بین المللی بالغ بر ۳۰۰۰ نفر می باشد و تعداد ۱۴۳ نفر دانشجو در دانشکده هدی مشغول به تحصیل هستند.

جامعهالزهرا(س) از زمان تأسیس تا به امروز، در زمینه رشد و توسعه تحصیلات علوم دینی خواهران، گام های متعدد و مؤثری برداشته است:

ایجاد دوره های تحصیلات تکمیلی همطراز با کارشناسی ارشد دانشگاه و یا سطح سه حوزه در رشته های فلسفه و کلام، فقه و اصول، تاریخ، تبلیغ و تفسیر؛

راه اندازی دبیرستان هدی در رشته «علوم و معارف اسلامی» در سال تحصیلی ۷۸ – ۷۷، در قم و پس از آن ایجاد سه شعبه از این دبیرستان در شهرهای کهنوج، بوانات فارس و کرمان؛

تأسیس دانشکده هدی در سال ۱۳۷۵ه.ش، این دانشکده از سال تحصیلی ۷۸ – ۷۷ از طریق کنکور سراسری به صورت نیمه متمرکز، در رشته «الهیات و معارف اسلامی» با گرایش های فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآن و حدیث و فلسفه و کلام، دانشجو می پذیرد؛

راه اندازی مدیریت پژوهش: این مدیریت دفتر مطالعات زنان، کانون های مطالعاتی، نشست های علمی و بررسی متون درسی را زیر پوشش دارد و با فراهم آوردن امکانات آموزشی و پژوهشی در سطح مطلوب، بستر مناسبی را برای فعالیت و رشد بانوان محقق و اندیشمند حوزوی و نیز پاسخگویی به سؤالات و شبهات مطرح در مبحث مسائل دینی زنان در کانون های فقه و حقوق، تاریخ و سیره، کلام و فلسفه و شعر و ادب، فراهم آورده است.

فراهم کردن امکانات کمک پژوهشی، همانند تجهیز و توسعه کتابخانه و نوارخانه جامعهالزهرا(س)، راه اندازی کتابخانه تخصصی زنان و نیز بانک اطلاعات رایانه ای مؤسسه؛

برپایی همایش های علمی و تخصصی، چاپ و انتشار پژوهش ها و تألیفات اساتید و طلاب مؤسسه و.. ..

معاونت فرهنگی – تبلیغی این مؤسسه نیز با راه اندازی واحدهای دارالقرآن کریم، اعزام مبلّغ، حوزه و دانشگاه، امور فوق برنامه، پاسخ به سؤالات، امور فارغ التحصیلان، امور صدا و سیما و رسانه ها، بسیج و.. . به پرورش افراد مستعد و تبلیغ و ترویج فرهنگ غنی اسلامی و احکام الهی همت گمارده است.

کارنامه جامعهالزهرا(س)

طی بیست سال فعالیت، نزدیک به ۲۰۰۰۰ تن از بانوان ایرانی و حدود ۴۵۰۰ تن از بانوان غیر ایرانی، از بیش از ۷۰ کشور جهان، در جامعهالزهرا(س) آموزش دیده و یا مشغول به تحصیل می باشند.[۲۳] شاید بتوان معاونت بین الملل را یکی از بخش های مهم جامعهالزهرا(س) دانست. صدها طلبه از سراسر جهان در مقاطع حضوری تمام وقت و تحصیلات تکمیلی مشغول بوده و هر یک از آنان پس از فراغت از تحصیل و بازگشت به کشور خود، همچون سفیران نظام جمهوری اسلامی، آرمان های امام خمینی(ره) و شهدای گرانقدر را تبلیغ می کنند.

طلاب، مبلّغان، فارغ التحصیلان و اساتید جامعهالزهرا(س) تاکنون بار عظیمی از فعالیت های آموزشی، تبلیغی، فرهنگی، پژوهشی و مدیریتی را در داخل و خارج از کشور بر دوش گرفته و در راستای تحکیم پایه های انقلابی که امام خمینی(ره) بنیانگذار آن بوده، تلاش های مفید و ارزنده ای کرده اند.

با عنایت به استقبال وسیع بانوان داخل و خارج از کشور برای تحصیل در جامعهالزهرا(س)، در آستانه بیست و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و در ایام دهه فجر سال گذشته، ساختمان جدید این مؤسسه با وسعتی چندین برابر سابق، افتتاح گردید تا سرآغاز دیگری بر فصل آموزش و پرورش بانوان در حوزه های علوم دینی باشد.

[خلوص نیت و پرهیز از بازگویی زحمات و خدمات مسئولان جامعهالزهرا(س) به ویژه مدیریت پر تلاش، مخلص و محترم آن، هر چند بحق، شایسته ستایش و تقدیر است اما این امر باعث شده است خدمات و دستاوردهای گسترده این مرکز آموزشی دینی، بازتاب مناسبی در سطح جامعه نداشته باشد و حتی بسیاری از حوزویان و دست اندرکاران مسائل آموزشی حوزه ها از آن آگاهی کافی نداشته باشند. همین امر و نیز برخی برداشت ها که باید آن را در حدّ اختلاف سلیقه تعبیر کرد، موجب پرسش هایی در خصوص شیو