پاورپوینت کامل عبرت در اندیشه علوی(ع) ۷۲ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل عبرت در اندیشه علوی(ع) ۷۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل عبرت در اندیشه علوی(ع) ۷۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل عبرت در اندیشه علوی(ع) ۷۲ اسلاید در PowerPoint :

>

۷۹

چکیده

یکی از مهم ترین و پرثمرترین روش های تربیتی که در سیره پیشوایان، از جمله مولا
علیعلیه السلام ، مورد توجه خاص بوده و کاربرد بسیار داشته، روش «عبرت آموزی» است.
عبرت، حالتی است که در اثر برخورد با امور ظاهری و مشهود، برای انسان پدید می آید و
به معرفتی باطنی و غیر مشهود منتهی می شود. به این حالت گرچه روش نمی گویند، ولی با
توجه به عامل ایجاد کننده آن، جنبه روشی می یابد.

تشابه زندگی انسان ها و اقوام مختلف با یکدیگر، حسابگری و اندیشه ورزی و نیز تأثیر
پذیری انسان، مبانی این روش را تشکیل می دهند. دستیابی به بینش، بهره مندی از تجارب
دیگران، مصونیت نسبی از خطا و در نهایت استفاده بهینه از عمر و باقی مانده آن، از
پیامدهای تربیتی عبرت است. از منابع عبرت، می توان به حوادث و تحولات تاریخی،
سرگذشت اقوام و ملل، شگفتی های خلقت، حیات و مرگ تمدن ها، عظمت و انحطاط دولت ها،
تجربیات اولیه خود انسان و در یک کلام، دنیا و سنّت های حاکم بر آن اشاره کرد.

مقدمه

کاربرد «عبرت» در قلمرو «تربیت» بسیار گسترده و وسیع است. همه ادیان الهی و مکاتب
تربیتی، پیروان خویش را به عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان و مقایسه موقعیت خود با
آنان فرا می خوانند. اسلام نیز به عنوان کامل ترین دین الهی، مسلمانان را به سیر در
آفاق و انفس، توأم با تفکر و اندیشه در سرگذشت دیگران دعوت نموده است.

قرآن کریم کلمه «عبرت» و «اعتبار» را هفت بار به کار برده و اهل بصیرت را بر توجه
به آن تشویق نموده است: )فأعتبروا یا اولی الابصار(۱؛ «عبرت بگیرید ای صاحبان
بصیرت.»

در جای دیگر نیز هدف از بیان داستان ها و وقایع تاریخی را عبرت پذیری می داند: )لقد
کان فی قصصهم عبره لأولی الالباب(۲؛ «در سرگذشت آنان، عبرتی برای صاحبان اندیشه
بود.»

حضرت علیعلیه السلام که خود «قرآن ناطق» است، با اشاره به برنامه عبرت آموزی قرآن،
می فرماید: «تدبّروا آیات القرآن و اعتبروا به فانّه أبلغ العبر۳؛ در آیه های قرآن
بیندیشید و به وسیله آنها پند گیرید؛ زیرا آیات قرآن رساترین عبرت هاست.»

سؤالاتی که در قالب بحث عبرت مطرح است، عبارتند از: عبرت چیست؟ آیا عبرت، روشی
تربیتی است؟ در صورت روش بودن، خود تربیتی است یا دیگر تربیتی؟ رابطه عبرت با مبنا،
هدف و اصل تربیتی چیست؟ منابع، شیوه ها و پیامدهای عبرت آموزی چیست؟ مبانی عبرت
کدامند؟

این مقاله، سعی در پاسخ دادن صحیح و دقیق به سؤالات مذکور با توجه به اندیشه های
امام علیعلیه السلام در نهج البلاغه دارد.

عبرت در لغت و اصطلاح

عبرت بر وزن فِعْلَه از ریشه «عَبَر» است که به معانی گوناگونی چون: «تفسیر کردن،
سنجیدن، تعجب کردن و عبور کردن»۴ آمده است. وجه اصلی آنها، انتقال از حالی به حال
دیگر است.۵ در بیشتر معانی عبرت، نوعی انتقال و جابه جایی مشهود است؛ چرا که اهل
لغت آن را در مفهوم پند و اندرز گرفتن معنا کرده اند. لذا می گویند: در پند و
اندرز، انسان از نقل یک سخن و جریان تاریخی به معنایی ماورای آن منتقل می شود و در
اثر آن، حالتی خاضعانه و خاشعانه در برابر حق، برای وی پدید می آید۶ ؛ یا عبرت،
عبارت از حالتی است که در آن معرفت ظاهری و محسوس، سبب درک معرفت باطنی و غیر محسوس
می گردد و انسان از امور مشهود به امور نامشهود منتقل می شود.

نکته قابل توجه این که: هر انتقال و عبور از ظاهر به باطن یا از سطح به عمق را،
نمی توان عبرت نامید؛ بلکه قیود خاصّی برای آن مطرح است:

۱. بین ظاهر و باطن، نباید رابطه ای اعتباری، قراردادی و یا التزامی وجود داشته
باشد.

۲. باطن و عمق انتقالی مرد به آن باید از بار ارزشی و اخلاقی برخوردار باشد.

۳. به نقش تفکر و اندیشه و تأمل عمیق در این انتقال بسیار توجه شود؛ زیرا بدون این
عنصر، تحقق حالت عبرت امکان پذیر نیست.

عبرت به منزله روش تربیتی

عبرت حالتی است که در اثر برخورد با اموری به انسان دست می دهد و به خودی خود، یک
روش نیست، بلکه یک پیامد شیرین تربیتی است. لکن با توجه به عامل ایجاد کننده این
حالت، می توان آن را روش نامید.

حالت تربیتی عبرت، به دو طریق پدید می آید:

۱. گاهی خود فرد با خواندن جریانات تاریخی یا دیدن طبیعت و آثار به جای مانده از
گذشتگان به این حالت می رسد.

۲. گاهی دیگران زمینه ها و مقدمات به وجود آمدن چنان حالتی را برای فرد فراهم
می کنند. مثلاً مربّی تربیتی به هدف عبرت آموزی، تربیت آموزان خود را به دیدن برج و
باروها، کاخ های سلطنتی، مقابر و زیارتگاه ها می برد که در این صورت، کار او «روش
تربیتی» است.

به عامل و طریق اول، «عبرت گیری یا عبرت پذیری» و به عامل دوم، «عبرت دهی یا عبرت
آموزی» می گوییم.۷

امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام در تربیت فرزند خویش از روش و عامل دوم استفاده
نموده و در نامه ای به امام حسن مجتبی علیه السلام می فرماید:

«یا بُنیَّ انّی قد أنبأتُکَ عن الدّنیا و حالِها، و زوالِها و انتقالها و
أنْبأتُکَ عَن الآخرهِ و ما اُعِدَّ لاَهلِها فیها و ضَرَبْتُ لکَ فیهما الاَمثال،
لِتعْتَبِرَ بِها و تَحذُوَ علَیها۸؛ ای پسرم! من تو را از دنیا و تحولات گوناگونش
و نابودی و دست به دست گردیدنش، آگاه کردم و از آخرت و آنچه برای انسان ها در آنجا
فراهم است، اطلاع دادم و برای تو از هر دو مثال زدم تا به آن پند بپذیری و بر اساس
آن در زندگی گام برداری.»

در این سخن، حضرت علی علیه السلام متذکّر می شود که: ای فرزندم! من، اخبار را برای
تو گفتم، علامات و نشانه ها را نیز بیان کردم و راه را نشان دادم، حال تو خود باید
پندگیری و مسیر زندگی را بر اساس آن بپیمایی.

بنابراین، عبرت آموزی به معنای مذکور، یک روش دیگر تربیتی است.

مبانی عبرت

مبانی عبرت، ویژگی هایی است که در زندگی انسان باعث پدید آمدن حالت عبرت گیری
می شود و بدین قرار است:

۱. تشابه و برخورداری از وجوه مشترک، که به لحاظ فردی و اجتماعی، انسان نیز مانند
موجودات دیگر از آن بهره مند است. مثلاً انسان به لحاظ فردی، هم با گذشته خود و هم
با افراد دیگر، شباهت ها و مشترکاتی دارد. همان گونه که ملت ها و جامعه ها نیز با
گذشته خود و با اقوام و ملت های دیگر، شباهت ها و مشترکات فراوانی دارند.

۲. انسان، موجودی حسابگر و اندیشه ورز است و از این ویژگی برای رشد و تکامل خود
استفاده می کند.

۳. انسان، موجودی تأثیرپذیر است؛ زیرا همواره با محیط اطراف خود در تعامل است و همه
حوادث و جریاناتی که در پیرامون وی اتفاق می افتد، او را تحت تأثیر قرار می دهد.۹

وجود شباهت ها و وجوه مشترک در زندگی انسان، او را به بررسی و کند و کاو امور وادار
می کند. او زندگی کنونی خود را با گذشته خویش و نیز با افراد دیگر، مقایسه می کند.
رفتارها و پیامدها را بررسی کرده، به تجزیه، تحلیل و کشف روابط و علل آن می پردازد.
در این بررسی به نقاط قوّت و ضعف خود در گذشته و حال پی می برد و آنگاه تحت تأثیر
عوامل مثبت و منفی آن قرار می گیرد. لذا از این وقایع، عبرت می گیرد و تصمیم
می گیرد تا از تجارب گذشته خویش و دیگران در جهت اصلاح و رشد آینده خود در جهات
مختلف استفاده کند. اصل مهم در این روش، اصل تعقّل و تفکر است؛ چرا که بدون آن،
شنیدن حوادث تاریخی و دیدن آثار گذشتگان، معنا و محتوایی به دنبال ندارد، بلکه آثار
بی روحی است که بی هدف از برابر آدمی می گذرد، بدون آن که معنایی را در ذهن پدید
آورد. اگر این احساس ظاهری با تأمّل و اندیشه درونی همراه گردد، اعتبار و بینش را
به دنبال خواهد داشت و مصداق این کلام امام علیعلیه السلام خواهد شد که:
«تَفَکُّرُکَ یُفیدُکَ الاستبصارَ و یَکسِبُکَ الاعتبار۱۰؛ فکر کردن به تو، بینایی
و عبرت گرفتن می بخشد.»

بنابراین، در سایه اندیشه، محسوسات معنادار می شود و حالتی در انسان به وجود می آید
که از ظواهر عبور نموده، به معنای بلند و کشف حقایق دست می یابد و در واقع به نوعی
بصیرت می رسد. این «بصیرت» ارزش ها و ضدّ ارزش ها را برای وی معلوم می کند و
راهنمای عمل و رفتار بیرونی او می گردد.

پیامدهای تربیتی عبرت

تأکید به عبرت از سرگذشت اقوام و ملل و حوادث گوناگون زندگی در دوران های مختلف، به
دلیل پیامدهای تربیتی فراوانی است که این مسأله در پی دارد. در این قسمت به بخشی از
آنها از دیدگاه امام علیعلیه السلام اشاره می نماییم.

۱. عبرت، کلید بصیرت

یکی از مهم ترین مقاصد تربیت، آن است که انسان به درجه ای از درک و بصیرت برسد که
بتواند از ظواهر امور بگذرد و به باطن آنها بنگرد؛ از محسوسات عبور کرده و به
معقولات برسد و قدرتی فراگیر برای سنجش و اندازه گیری، تجزیه و تحلیل، حلّ و فصل
امور و انتخاب و تصمیم گیری در ابعاد مختلف زندگی به دست آورد. «عبرت» راهی است که
می تواند انسان را به این مقصد تربیتی برساند. حضرت علیعلیه السلام در کلام خود بر
این اثر عبرت تصریح کرده، می فرماید: «من اعتبر أبصر و من أبصر فهم و من فهم علم؛
کسی که عبرت آموزد، آگاهی یابد و کسی که آگاهی یابد، می فهمد و آن که بفهمد، دانش
آموخته است.» ۱۱ در جای دیگر می فرماید: «رحم الله امریء تفکّر فاعتبر و اعتبر
فأبصر… ۱۲؛ خدا، رحمت کند کسی را که بیندیشد و سپس پند پذیرد و اندرز گیرد و سپس
بینا گردد…»

سخن اصلی این دو کلام، آن است که «تفکّر» زمینه ساز عبرت است و «عبرت» زمینه بصیرت
را فراهم می آورد.

آن حضرت، انسان بصیر را چنین توصیف می کند:«انمّا البصیر من سمع فتفکّر و نظر فأبصر
و انتفع بالعبر…؛ همانا بینا، کسی است که [به درستی] بشنود و سپس بیندیشد و به
درستی بنگرد و بینا گردد و از عبرت ها پند گیرد…»۱۳

مفهوم اصلی کلام امام علیعلیه السلام چنین است: انسان زمانی به بینش و بصیرت می رسد
که به شنیدن اکتفا نکند، بلکه در شنیده ها، اندیشه نماید و با دقّت به امور بنگرد.
نتیجه این اندیشه و دقّت نظر، همان عبرتی است که در تصمیم گیری ها و رفتار انسان
مؤثّر خواهد بود. به نظر امام علیعلیه السلام مراحل ایجاد بینش، عبارت است از:

۱. احساس ظاهری[به کمک چشم و گوش]؛ ۲. تفکّر و تیزبینی [اندیشه]؛ ۳. عبرت گیری.

به هر حال، شیرین ترین ثمره «عبرت آموزی»، بینش است که خود، آثار مطلوب دیگر خواهد
داشت.

۲. عبرت، انتقال تجارب

انسان ها در طول زندگی سعی می کنند هر امری را حداقل یک بار تجربه کنند و یک خطا را
چند بار مرتکب نشوند. خردمندان در تلاش هستند که آن یک خطا را هم که دیگران تجربه
کرده اند، اصلاً مرتکب نشوند و در واقع سعی در بهره مندی از تجارب دیگران دارند؛
چرا که از عاقل غیر از این انتظار نمی رود: «انمّا العاقلُ مَن وَعَظَتهُِِ
ِِِالتّجاربُ۱۴؛ همانا عاقل، کسی است که تجربه ها او را پند دهند.»

همچنین امیرمؤمنانعلیه السلام در وصیتی به فرزند خویش امام مجتبیعلیه السلام می
فرماید:

«ای بُنیَّ، انّی و ان لم أکُن عُِمّرتُ عُمُرَ مَنْ کانَ قَبْلی فَقَدْ نَظَرْتُ
فی أعمالِهِمْ…۱۵؛ پسرم! اگرچه من به اندازه همه کسانی که پیش از من می
زیسته اند، عمر نکردم، اما در کردار آنها نظر افکندم، و در اخبارشان اندیشیدم و