پاورپوینت کامل تجارت سرزمین های شرقی در سده های نخستین اسلامی ۷۵ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تجارت سرزمین های شرقی در سده های نخستین اسلامی ۷۵ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تجارت سرزمین های شرقی در سده های نخستین اسلامی ۷۵ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تجارت سرزمین های شرقی در سده های نخستین اسلامی ۷۵ اسلاید در PowerPoint :

>

ترجمه: دکتر یعقوب آژند

(عضو هیإت علمی دانشگاه تهران)

محور اصلی این مقاله بر این فرضیه استوار است که تجارت سرزمین های شرقی جهان اسلام در سده چهارم هجری بار اصلی اقتصاد سرزمین های غربی با مرکزیت بغداد را بر دوش می کشیده است. در واقع بغداد ایستگاه تجاری و مال التجاره های سرزمین های شرقی بوده و کالاها از این نقطه تا اقصی نقاط غرب جهان اسلام توزیع می شده است. آن چه در بطن این مقاله نهفته, درونمایه دستاوردهای تمدنی جهان اسلام در سده چهارم هجری است که در حقیقت این تجارب بنیه مالی دستاوردهای تمدنی را فراهم می کرده است. شکوفایی تمدن سده چهارم هجری معطوف به قدرت و بنیه مالی این تجارت سرزمین های شرقی بوده است. از سوی دیگر بسط و گسترش جهان اسلام از سوی شبه قاره تا ممالک شرق دور و مرزهای چینی را می توان از اطلاعات آمده در این مقاله به خوبی دریافت.

واژه های کلیدی: تجارت بغداد, راه های تجاری شرق ایران, تجارت خراسان, مال التجاره.

اصولا بررسی تجارت مرزهای شرقی خلافت عباسی همواره با اشارات و مقدماتی همراه است. تردیدی نیست که حیات اقتصادی این امپراتوری را نمی توان بر طبق روابط آن با شرق و غرب و جنوب و حتی شمال طبقه بندی و بررسی کرد. مقدار قابل توجهی از کالاهای مردم بغداد و شهرهای دیگر بین النهرین همچون سامرا ـ تختگاه خلفا بین سال های ۲۳۲ و ۲۷۰ه” ـ از سرزمین های شرقی تإمین نمی شد, بلکه از سوریه, مصر, مغرب و یا امپراتوری بیزانس و اندلس و حتی از ایتالیا میآمد. در منازعات بین سرزمین های اسلامی, مثلا بین فاطمیان مصر و عباسیان پس از سال ۳۵۸ه” هیچ وقت فعالیت های تجاری قطع نمی شد و کاروان های تجاری معمولا از میان صفوف سپاه دشمن راهی گشوده و طی مسیر می نمودند. با این شرایط مقدار معتنابهی از کالاهای سرزمین های شرقی در بین النهرین داد و ستد می شد و کالاهای بین النهرین هم وارد سرزمین های شرقی می گشت و مال التجاره شرقی تا اقصی نقاط غرب می رسید. بنابراین, مبادلات بازرگانی سرزمین های شرقی با بغداد محدود به تولیدات محلی نبوده و در حقیقت, بخشی از فعالیت های تجاری خلافت (یا به تعبیر مسلمانان تاریخ میانه, المملکه الاسلامیه) شمرده می شد. با این اشاره می خواستم یادآوری کنم که بحث ما در خصوص تولیدات محلی سرزمین های شرقی نخواهد بود. ولی این مشکل چندان مهم و بزرگ هم نیست, چون درباره صنایع محلی, معادن یا محصولات کشاورزی به قدر کافی منابع و اطلاعات وجود دارد. در این جا باید به یک مسإله جدی توجه شود و آن این که اطلاعات ما درباره احوال اقتصادی اوایل خلافت, منحصر به سده چهارم هجری یعنی سده درخشان جغرافی نگاری اسلامی است. بدون اطلاعات جغرافی نگارانی چون ابن حوقل, اصطخری و مقدسی و نویسندگان حدودالعالم, شناخت, از احوال اقتصادی خلافت بسیار اندک است. در خصوص سده های بعد هم اطلاعات جغرافیایی معتنابهی در یاقوت حموی, آثارالبلاد قزوینی یا نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی در دست داریم. بیشتر اطلاعات منابع بعدی (به جز نزهه القلوب) بر پایه آثار پیشین پدید آمده و فقط حالت تکوینی پیدا کرده اند (به تعبیر بعضی از محققان). از این رو اطلاعات این نوع منابع را باید با احتیاط به کار برد. این منابع معمولا تصویری روشن و جاندار از حیات اقتصادی در سده های ششم و هفتم هجری پیش رو نمی نهند. آن چه در زیر خواهد آمد فقط سده چهارم هجری را در بر خواهد گرفت.

اطلاعات درباره حیات اقتصادی خلافت در این سده نسبتا زیاد و پربار است. البته امکان حذف بعضی از مطالب را نباید از نظر دور داشت, اما به نظر نگارنده, این نکته چندان مهم نیست و تصویری که در این جا ارائه خواهیم داد تصویری درست و قابل اعتماد خواهد بود.

بغداد در اوج خلافت عباسی (سده های سوم و چهارم هجری) یکی از بازارهای معتبر آن به شمار میآمد, چنان که بنادر اسکندریه و بصره هم کم تر از آن نبودند. اما دوری بغداد از دریا همواره مانعی در برابر گسترش آن محسوب می شد. جاده های ارتباط آن با شرق اهمیتی در خور توجه داشت, چون تمامی مسلمانان آسیای مرکزی و بخش اعظم مردم مناطق ایران و جملگی ساکنان سرزمین های شمالی دریای مازندران و دریای آرال را همین جاده ها به بغداد پیوند می دادند.

بغداد از سال ۱۴۵ه” که تختگاه عباسیان شد و سامرا که بین سال های ۲۳۲ و ۲۷۰ه” جای آن را گرفت, هر دو شهر بین المللی بودند. این شهرها جمعیتی مختلط داشتند, یعنی علاوه بر عربان و آرامی های عرب شده, مسیحیانی از فرقه های مختلف, یهودیان, ایرانیان, و ترکان در آن ها زندگی می کردند. ترکان به طبقه نظامی تعلق داشتند و در امور اقتصادی فعال نبودند. آرامیان عرب شده و مسیحیان در تجارت بین المللی سهمی نداشتند و آرامیان بومی فقط در امور تجاری کم اهمیت فعال بودند. معدودی از یونانیان بغداد از این نظر دارای نقش مهمی بودند و این البته از مناسبات تجاریشان با بیزانس مایه می گرفت. بعدها یونانیان در کرمان تجارتخانه ای برپا کردند. تعداد ارمنیانی که امروزه در حیات بازرگانی خاور نزدیک نقشی در خور توجه دارند در آن روزگار اندک بوده و بیشتر در خدمات نظامی فعال بودند. عربان خالص بغداد که تا سده سوم و حتی چهارم, خلوص قومی و نژادی خویش را حفظ کرده بودند, بیشتر بازماندگان اشراف بازرگانی مکه و مدینه و گاهی از بدویان بودند که به سپاهی گری پرداخته و سپس یکجانشین شده و دستی در تجارت نداشتند. این نوع فعالیت ها در روزگار امویان تا سال ۱۳۲ از وجهه اندکی برخوردار بود; البته نمی توان گفت که عربان خالص در حیات بازرگانی شرکتی نداشتند, بلکه باید گفت که این امر برای آن ها در درجه اول اهمیت نبود. اما عربان با جمعیت بومی مسلمانان بغداد ادغام و ترکیب شده بودند. از این رو در مورد سده سوم و نیز سده چهارم, صحبت از فرق بین عربان و شهریان عرب شده بی معنی است, چون تشخیص چنین فرقی عملا غیرممکن است.

پس دو قوم و ملت فعالان اصلی عرصه تجارت این دوره بودند: یهودیان (به عنوان یک جامعه مذهبی, نه قومی و ملی) و ایرانیان. جوامع یهودی از دوره ((تبعید به بابل)) در سده هفتم پیش از میلاد در بین النهرین سکونت گزیدند و سپس در سرتاسر مراکز مهم این مناطق از مصر تا ایران و آسیای مرکزی پراکنده شدند. این جوامع با مسلمانان و مسیحیان روابط حسنه داشتند و در کار صرافی بوده و معاملات پولی خود را با برات و سایر اوراق قرضه انجام می دادند. عمال آن ها نیز یهودی بوده و امتیازات اجتماعی خاصی داشتند و بیشتر با عنوان راذانیه (راهدانیه؟) معروف بودند که مرکز آن ها مصر بود و در تجارت بین دره نیل و هند بر پایه روابط محکم با جوامع یهودی اروپایی غربی و مرکزی, نقشی درخور داشتند. یهودیان بین النهرین از ارتباط نزدیک با راذانیه بهره کافی می بردند و در جای خود به اشراف بازرگان خلافت وام هایی پرداخت می کردند. آن ها به جز فعالیت در زمینه صرافی, در شاخه دیگری از تجارت تخصص نداشتند, مگر فعالیت در حمل و نقل شراب (همراه با مسیحیان و اغلب راهبان) که مسلمانان آن را حرام می دانستند. ایرانیان در کنار یهودیان, ولی با تعدادی بیشتر, تجارت سرزمین های شرقی جهان اسلام و حتی عراق و بیشتر از آن, آسیای مرکزی را تحت پوشش خود داشتند. سغدیان نیز که به مفهوم واقعی کلمه ایرانی بودند, پیشه تجارت داشتند و زبان فارسی دری زبان محاوره ای و روزمره آن ها به شمار میآمد. آن ها از این زمان به بعد به عنوان ایرانی به حساب آمدند. برخلاف یهودیان فعالیت تجاری سغدیها بیشتر در شمال یعنی آسیای مرکزی و پایگاهشان سغدک (سودک) در منتهی الیه غرب کریمه (سروژ ـSarozh ـ روسی کهن) متمرکز شده بود که به نظر نگارنده, این محل نام خود را از آن ها گرفته است. آن ها از طرف شرق با چین ارتباط داشتند و مناطق ماورإالنهر, حوضه تاریم و قلمرو اویغورها ـ قرقیز بعدی ـ را پشت سر می گذاشتند.

می توان گفت که تمامی فعالیت بازرگانی مرزهای شرقی خلافت در اختیار ایرانیان و یهودیان بود و اعراب نقشی بایسته و چشمگیر در آن نداشتند. بنابراین, تولید کالاها و توزیع آن ها در ایران, به غیر از یهودیان, در اختیار خود ایرانیان بود.

تصور می کنم پس از بحث در حوزه فعالیت یهودیان در مقایسه با سغدیان, شایسته است پیش از همه به راه های بازرگانی سرزمین های خلافت شرقی بپردازیم. مهم ترین راه خشکی, ((جاده ابریشم)) بود که با جاده شاهی دوره هخامنشی ترکیب یافته و از بغداد (یعنی بابل پیشین یا سلوکیه ـ تیسفون) شروع می شد و پس از ورود به ایران, به موازات کوه های زاگرس از راه حلوان و اسدآباد می گذشت. جاده شاهی به همدان متصل می شد و در آن جا به جاده ابریشم می پیوست و از شهرهای ایرانی همدان, ری, دامغان, نیشاپور, مرو (مروشاهجان) و آمل می گذشت و سپس درماورإالنهر از طریق بخارا و سمرقند به دره فرغانه و اخسیکث و اوزقند می رسید.

جاده ابریشم در انتهای شرقی این دره, آخرین منطقه اسلامی را پشت سر می گذاشت و با گذشتن از کوه های تیان شان و ورود به حوضه تاریم به دو شعبه تقسیم می شد و این دو شعبه در شرق واحه تورفان به هم می پیوست.

دیگر جاده مهم تجارت سرزمین های شرقی خلافت, راه دریایی بود. بصره مهم ترین بندر بین النهرین شمرده می شد که آن جا را به شبه جزیره عربستان و از راه دریای سرخ به مصر و نیز سواحل جنوبی ایران, هند (که بعدها بسیار حساس گردید) و اندونزی و چین ـ که بازرگانان مسلمان از سال ۱۲۰ه”. به بعد در آن جا بودند ـ متصل می کرد. مهم ترین بندر خلیج فارس, سیراف در جنوب شیراز بود. در این دوره, جزیره قیس (کیش) که در زمان ایلخانان مغول اهمیت زیادی یافته بود و هرمز مرکز تجارت پرتقالیان در سده شانزدهم و هفدهم, چندان نقشی در این مهم نداشتند. بیشتر ایرانیان از آن جا به دیبول در سند (که جایگاه اصلی آن مدت ها مورد بحث بود) و مسقط و عدن می رفتند. ایرانیان در این جا به قدری سلطه داشتند که زبانشان زبان بین المللی این منطقه به شمار میآمد. حتی زبان عربی نامفهوم دریانوردان آکنده از واژگان فارسی بود. ایرانیان در سواحل غربی اقیانوس هند مکان هایی برای خود پدید آورده بودند.

همانند تجارت در خلیج فارس, کشتی رانی در سواحل شمالی دریای مازندران نیز اهمیتی اندک داشت و تجارت آن یقینا قابل مقایسه با نقل و انتقال مال التجاره در جاده ابریشم به موازات جنوب کوه های البرز نبود. با وجود این, دریای مازندران با بندر آبسکون در زاویه جنوب شرقی آن, مهم ترین منطقه ارتباطی بین جنوب, غرب و سواحل شمالی بود, ولی این ارتباط در سطح وسیعی جریان نداشت, تا این که روس ها یعنی نخست وارانگی هاvarangians) ) از دریای مازندران استفاده کردند و در سواحل شمالی ایران دست به حملاتی زدند.

از رودخانه ها به جز فرات و دجله در غرب جیحون و سیحون در شرق, برای حمل و نقل استفاده نمی شد, چون در ایران رودخانه های قابل کشتی رانی وجود نداشت. از این رو, اتصال بین جاده ابریشم و دریا را در بین رودهای بزرگ ماورإالنهر و بین النهرین, راه های خشکی بر عهده داشتند. در این جا نیز از راه های بسیار قدیمی استفاده می کردند که تا به روزگار ما ادامه دارد. در این مقام به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم. در غرب ایران, قرمیسین (کرمانشاه) جاده ابریشم را به تبریز و دوین (قرن ها تختگاه ارمنستان بود) و تفلیس در گرجستان وصل می کرد. موازی با این جاده, همدان هم در راه تبریز به اردبیل متصل می شد.

در مرکز ایران به سمت شمال, شهر ری (که با راه های فرعی, از طریق کوه های البرز با شمال ایران ارتباط داشت), از طریق کاشان, اصفهان و شیراز به سیراف, بندر مهم خل