پاورپوینت کامل علویان و اندیشه های شیعی در اندلس ۹۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل علویان و اندیشه های شیعی در اندلس ۹۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل علویان و اندیشه های شیعی در اندلس ۹۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل علویان و اندیشه های شیعی در اندلس ۹۰ اسلاید در PowerPoint :

زمان و مکان حضور علویان و اندیشه‌های شیعی در اقصی نقاط جهان، نقش مهمی در توسعه و استقرار اسلام و مسلمانان در آن مناطق دارد. یکی از عوامل مهم ظهور و انتشار پیروان علوی و افکار شیعی، زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی لازم، در مناطق مختلف جغرافیایی بوده است و گرچه اندلس ، از سرزمین‌های تحت نفوذ اسلام، از این موضوع مستثنا نیست ، باید اذعان کرد که در این منطقه، نه تنها بستر مناسب برای شیعه و علویان مهیا نگردید ، بلکه برخی عوامل رشد و شکوفایی و تثبیت اندیشه‌های سیاسی و مذهبی علویان را در اندلس ، در مقایسه با سایر مناطق ، با موانع جدی روبه‌رو کرد.

زمان و مکان حضور علویان و اندیشه‌های شیعی در اقصی نقاط جهان، نقش مهمی در توسعه و استقرار اسلام و مسلمانان در آن مناطق دارد. یکی از عوامل مهم ظهور و انتشار پیروان علوی و افکار شیعی، زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی لازم، در مناطق مختلف جغرافیایی بوده است و گرچه اندلس ، از سرزمین‌های تحت نفوذ اسلام، از این موضوع مستثنا نیست ، باید اذعان کرد که در این منطقه، نه تنها بستر مناسب برای شیعه و علویان مهیا نگردید ، بلکه برخی عوامل رشد و شکوفایی و تثبیت اندیشه‌های سیاسی و مذهبی علویان را در اندلس ، در مقایسه با سایر مناطق ، با موانع جدی روبه‌رو کرد.

واژه‌های کلیدی: اندلس ، اسلام ، تشیع ، علویان ، فاطمیان ، ادریسیان ، بنی حمود ، موحدون.

مقدمه

اندلس نامی است که مسلمانان به بخشی از شبه جزیره ایبری ، در کنار دریای مدیترانه، واقع در جنوب اسپانیا و جنوب شرقی پرتغال و گاه به تمام آن داده‌اند. اندلس از نام واندال‌ها ، قبیله‌ای از مردم ژرمن، گرفته شده است که در اوایل سده پنجم میلادی پس از تجزیه امپراتوری روم غربی چندی در جنوب اسپانیا سکنی گزیدند.[۱]

اندلس ، امروزه بزرگ‌ترین استان اسپانیا به شمار می‌آید و به لحاظ تقسیمات کشوری، شامل هشت شهرستان: المریه ، قادش ، قرطبه ، غرناطه ، ولبه ، جیان ، مالقه و اشبیلیه است. این سرزمین ، همانند سایر نواحی تحت نفوذ اسلام، از قرون نخستین اسلامی مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و سرانجام در اواخر قرن اول هجری (۹۲ق) اسلام وارد اندلس شد و حکومت رودریک ، آخرین پادشاه سلسله گوت ، به پایان رسید.

هم زمان با ورود اسلام به این سرزمین، اوضاع عمومی کشور بسیار نابسامان و اساس زندگی اجتماعی بر نظام طبقاتی استوار بود و مردم به طبقات اعیان و اشراف، بردگان ، کشاورزان و اقلیت‌های مذهبی تقسیم می‌شدند ، به همین سبب ، گذشته از مشکلات مهمی ، هم چون سنگینی انواع مالیات‌ها بر توده مردم ؛ نبود آزادی و مساوات، گسترش تبعیض، بردگی، جهل و فقر ، مسیحیت، آیین رسمی کشور بود و اقلیت‌های دینی دیگر حق اظهار عقیده و انجام دادن مراسم مذهبی را نداشتند. آنها گاهی مجبور بودند از عقاید و مردم خویش دست کشیده به آیین رسمی کشور درآیند و گرنه به بردگی مسیحیان در میآمدند.

با این حال، آن گاه که این سرزمین به تصرف مسلمانان درآمد و حکومت اسلامی در آن تشکیل یافت، وضع این کشور دگرگون شد و نظام طبقاتی از بین رفت؛ یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در کنار هم برادرانه زندگی می‌کردند و اقلیت‌های مذهبی در اظهار عقیده و اجرای مراسم خویش آزاد بودند. می‌توان گفت که هفت قرن حضور اعراب در اندلس ، غنای تمدن عمومی بشری را در آن جا به طور گسترده، به همراه داشت؛ زیرا در حقیقت، تجدید حیات علوم و فرهنگ در اروپا در قرن پانزدهم میلادی تا حد زیادی مرهون حضور مسلمانان در اندلس بود.

علی‌رغم رشد اندیشه‌های مختلف علمی و دینی در اندلس (در دوره اسلامی)، به سبب وجود عوامل دیگر، راه برای توسعه و تثبیت اندیشه‌‌های علوی در آن سرزمین هموار نگردید. از این رو، مقاله حاضر در صدد است تا به اختصار تکاپوی علویان و اندیشه‌های شیعی را از ابتدای ورود اسلام به اندلس تا تاسیس دولت بنی حمود (نیمه اول قرن پنجم هجری ) بررسی کند و در این خصوص، علاوه بر زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، موانع و مشکلات ظهور عقاید شیعه را در سرزمین اندلس ارزیابی نماید.

پیشینه حضور علویان و افکار شیعی در اندلس

روند گسترش اسلام و پراکندگی‌های جمعیتی علویان و اندیشه‌های شیعی در اقصی نقاط، نشان دهنده این واقعیت است که رد پای علویان در اروپا را نیز هم چون سایر سرزمین‌های تحت نفوذ اسلام و شیعه، باید در فرآیند اسلامی شدن اسپانیا و مناطق مجاور آن جست‌وجو کرد؛ چرا که اعراب پس از فتح اندلس در سال ۹۲ه، همانند دیگر نقاط جهان اسلام، به ویژه شمال آفریقا، به قبایل و طبقاتی از یمانی (قحطانی) و مضری (عدنانی) تقسیم شدند؛[۲] و لکن در رأس این قبایل در اندلس ، خاندان بنی هاشم و قریش بودند که طبقه ویژه‌ای تشکیل می‌دادند و به علت نسب و قرابت با پیامبر (ص) و هیأت‌های حاکمه، از مزیت‌های خاصی، از جمله حقوق ماهیانه از بیت‌المال، برخوردار بودند و ضمن دوری جستن از کارهای دولتی و عمومی، از احترام مردمی نیز بهره‌مند شدند. امور آنان را بزرگی از بنی هاشم به نام نقیب یا نقیب الاشراف عهده‌دار بود که نقش واسط میان خلیفه یا هیات حاکمه و بنی هاشم را بازی می‌کرد. به طوری که بنی هاشم در تشریفات قصر خلیفه، از قبیل اعیاد یا استقبال از سفرا و هیات‌های رسمی، مقدّم بر وزرا بودند و مقام قاضی القضات اندلس بعد از آنان قرار داشت.[۳]

از سوی دیگر، منابع و اسناد تاریخی و جغرافیایی، حاکی از حضور سیاسی و اجتماعی نسبی علویان و به تبع آن اندیشه‌های علوی، در این دوران، در اندلس است ؛ چنان چه ابن قوطیه (د: ۳۶۸ ه)، مورخ نام‌دار اندلسی و معاصر با امویان اندلس ، از قیام مردمی منسوب به امام علی (ع) و یا حضرت فاطمه (س) ، در حواریون ، واقع در نزدیکی جیان، بر ضد عبدالرحمن بن معاویه (۱۷۲ـ۱۳۲ه)، گزارش می‌دهد.[۴] در نقل‌های ابن اثیر (د: ۶۳۰ ه)، و ابن خلدون (د: ۸۰۸ ه) هم درباره این قیام آمده است که در حدود سال ۱۵۱ ه، مردی به نام شقنا، در دوره خلافت عبدالرحمن داخل ، در شنت بریه ، پس از گرد‌آوری گروه کثیری از بربران مکناسه ، قیام کرد. او که عبدالله بن محمد (شقنا بن عبدالواحد) نام داشت و کودکان را تعلیم می‌داد، نام مادرش فاطمه بود و ابتدا خود را از فرزندان حضرت فاطمه(س) و سپس از فرزندان امام حسین شهید (ع) معرفی کرد. عبدالله عاقبت پس از کشتن سلیمان بن عثمان بن مروان بن ابان بن عثمان بن عفان و جمع کثیری از امویان و نیز سلطه بر برخی مناطق شرق اندلس، در سال ۱۶۱ه، به دست دو تن از یاران خود کشته شد.[۵]

هم چنین باید گفت که در این دوران، جریان‌های سیاسی، مذهبی و اجتماعی دیگری در اندلس فعالیت می‌کردند که شاید به سبب محدودیت‌های سیاسی و مذهبی حاکم بر اندلس ، در منابع تاریخی بازتاب نیافته یا در صورت انعکاس، موضوع تحت تأثیر عوامل مختلف، عنوان‌های دیگری پیدا کرده است و بعید نیست که برخی از این جریان‌ها از علویان نشأت گرفته باشد؛ از جمله شورش عده‌ای با کیش شبیه به خوارج در زمان حکم (۲۰۶ ـ ۱۸۰ه) در جزیره است که ابن قوطیه آنان را عده‌ای خارجی نامیده است.[۶]

بنابراین، گذشته از آثار حضور علویان و افکار علوی یاد شده در اندلس ، از ابتدای ورود اسلام به آن سرزمین، باید اذعان کرد که با آغاز تزلزل سیاسی در خلافت عباسی و تاسیس دولت‌های علوی ، هم چون فاطمیان (۵۶۷ ـ ۲۹۷ ه) در شمال افریقا، شام و حجاز؛ حمدانیان (۳۹۴ ـ ۳۱۷ ه) در موصل ، حلب ، عواصم و دمشق؛ و آل بویه (۴۴۷ـ۳۲۰ه) در عراق و ایران و نیز برخورداری شیعیان از کثرت جمعیتی در مصر، مراکش و الجزیره، در این دوران، مذهب تشیع وارد آندلس شد.[۷]

نفوذ اندیشه‌های شیعی به اندلس و واکنش حکمرانان

ورود تشیع به اندلس و ظهور چهره‌های برجسته علمی، کلامی و فلسفی از علویان در این مقطع تاریخی، نگرانی‌های شدید امویان اندلس را در پی داشت و مقابله با نفوذ و رواج هر گونه اندیشه‌ فلسفی و کلامی در طی بیش از سه قرن سیطره امویان بر غرب، این منطقه را در قرنطینه کامل به لحاظ دانش فلسفه و کلام قرار داده بود؛ در واقع، مخالفت با عقل‌گرایی، طبیعت ثانوی اندیشه در غرب جهان اسلام، به شمار می‌آمد؛ به طوری که در چنین فضای سیاسی و مذهبی، محمد بن عبدالله بن مسره قرطبی (۳۱۹ ـ ۲۷۰ ه)، که از بنیان‌گذاران و پیشگامان فلسفه در اندلس به شمار می‌رفت و مبدع یک روش نگارش با معانی نهان کلمات که جز مطلعان، کسی توانایی درک مفاهیم آنها را نداشت، از سوی امویان متهم گردید که مامور است تا در اسپانیا، به وسیله گروه‌های اخوان، یک حزب فاطمی بسازد و به همین سبب در اندلس تحت فشار قرار گرفت و در اثر ستم و اختناق دستگاه اموی، از قرطبه به شمال آفریقا فرار کرد.[۸]

از دیگر چهره‌های معروف شیعی اندلس در این ایام که حکم‌رانان اموی به اتهام‌های مختلف وی را تحت تعقیب قرار دادند، ابوالقاسم محمد بن هانی ازدی مهلبی اندلسی (۳۶۱ـ۳۲۶ه) است.[۹] این شاعر بلند آوازه شیعی که در اشبیلیه متولد شد و دیوانی کبیر داشت، به فسق، شراب خواری، کفر و زندقه و نیز گرایش به فیلسوفان یونانی، متهم گردید؛ از این رو، از اندلس گریخت و به المعز ، خلیفه فاطمی، (حک: ۳۶۵ ـ ۳۴۱ ه) پناه برد و در نزد خلیفه نیکی‌ها دید. وی در خدمت آنان بود تا این که سرانجام در شهر برقه ، به دست مخالفانش به قتل رسید.[۱۰]

علاوه بر فضای سیاسی و مذهبی حاکم بر اندلس در خصوص علویان و اندیشه‌های شیعی که به برخی از آنها اشاره شد، جایگاه ویژه تقابل با دولت‌های علوی در خارج از اندلس، به ویژه در دولت‌های همسایه با حکم‌رانان اموی اندلس، هم چون ادریسیان، (۳۱۲ ـ ۱۷۲ ه) و فاطمیان (۵۶۷ ـ ۲۹۷ ه) در سیاست خارجی دولت امویان اندلس نیز نشان دهنده خفقان سیاسی و مذهبی حاکم بر قلمرو حکومتی امویان اندلس ، در این ایام است.[۱۱]؛ چنانکه پس از تاسیس نخستین دولت شیعی از سوی ادریسیان در سال ۱۷۲ه در مغرب تا انقراض این دولت در سال ۳۱۲ ه، دولت اموی اندلس، حکم‌رانان ادریسی را تحت فشار قرار می‌دادند و سرانجام در اثر ضربت‌هایی که یکی از سرداران حکم دوم، خلیفه قرطبی، (۳۶۶ ـ ۳۵۰ ه)، به آنها زد، از پای در آمدند.[۱۲]؛ زیرا گذشته از تاثیرات فکری ادریسیان علوی بر اندلس، قبیله‌هایی از بربرهای ساکن در اندلس، از ابتدای تاسیس دولت شیعی ادریسی با ادریس بن بن عبدالله، موسس این دولت بیعت کرده بودند.[۱۳]

امیر ادریسیان در عهد عبدالرحمن الناصر ، حسن بن کنون (قنون) نام داشت و قنون قاسم بن محمد بن قاسم بن ادریس بن ادریس بن عبدالله بن حسن بن حسن ابن علی بن ابی طالب[۱۴] بود. حسن همان کسی است که مقدر بود که دولت ادریسیان در مغرب در عهد او به پایان رسد. حسن بن کنون، با عبیدیان بیعت کرده بود و چون جوهر صقلی بر مغرب غلبه یافت، حسن به نام ایشان دعوت کرد و در این هنگام پیمان خود را با عبدالرحمن الناصر نقض کرد و هنگامی که در اواخر سال ۳۴۹ ه جوهر به افریقیه بازگشت، حسن بار دیگر به فرمان امویان اندلس درآمد. با مرگ عبدالرحمن الناصر، حسن فرمان‌برداری خود را از پسرش حکم المستنصر که در سال ۳۵۰ ه به قدرت رسیده بود، اعلام نمود، ولی این عمل چیزی جز ریا نبود؛ زیرا ادریسیان، با بنی‌امیه دشمن و همواره به دنبال فرصتی برای خروج از خلافت ایشان بودند. سرانجام حسن در حدود سال ۳۶۲ه با سپاه حکم درگیر شد و آنان را در مغرب شکست داد. هم چنین هنگامی که در اواخر سال ۳۶۳ه، غالب از دریا عبور کرد و به اندلس بازگشت و حسن ابن کنون و یاران او از زعمای ادریسیان و زن و فرزند حسن نیز با او بودند، در قرطبه از او استقبال شایانی به عمل آمد و ادریسیان در خانه‌هایی از پیش آماده شده، جا گرفتند، و لکن حکم در سال ۳۶۵ ه، حسن و قبیله‌اش را از قرطبه روانه مصر کرد. آنان تا سال ۳۷۳ ه تحت حمایت العزیز بالله فاطمی در آن جا ماندند. [۱۵]

مقابله با دولت فاطمیان شیعی (۵۶۷ ـ ۲۹۷ ه)، در مغرب و مصر ، از دیگر سیاست‌های مهم و ثابت امویان اندلس بود؛ زیرا فاطمیان از رقیبان اصلی عباسیان در بغداد و امویان اندلس به شمار می‌آمدند و تأسیس خلافت شیعی فاطمی در شمال آفریقا، نه تنها وحدت خلافت عباسی را از بین برد، بلکه این امر وضعیتی جدید و خطیر برای دولت اسلام در اسپانیا پدید آورد؛ این دولت علاوه بر قطع ارتباط مردم سنی مذهب اندلس با اهل تسنن مناطق شرقی، با فعالیت‌های مبلغان شیعی، اعتقادات دینی مردم اندلس را تهدید می‌کرد. آن چه بیش از هر چیز وحشت حکومت اموی قرطبه را برانگیخت این بود که نخستین داعیان و مبلغان شیعه که خلفای فاطمی، آنان را در لباس تاجر، عالم و جهان‌گرد به اندلس اعزام کرده بودند ، در فعالیت‌های تبلیغی خود به موفقیت‌هایی دست یافته بودند.[۱۶]

بر همین اساس، تجلی دولت فاطمی، به مثابه مبلّغ و مروّج مذهب اسماعیلی؛ گسترش نفوذ سیاسی و مذهبی فاطمیان در سراسر غرب اسلامی، از جمله اندلس؛ گریزان بودن اهل سنت، به ویژه پیروان فقه مالکی اندلس از پذیرش افکار جدید، خاصه شیعه؛ و بالاخره اختلافات مذهبی و دشمنی دیرینه و ریشه‌دار منبعث از روزگار امویان شام و حتی پیش از آن، حاکمان اندلس را از علویان جدا می‌کرد.[۱۷] شاید بتوان گفت که سودای فاطمیان علوی برای گسترش عقیده اسماعیلی در سراسر جهان اسلام که در قصیده ابن هانی ، شاعر مداح معز فاطمی، آشکارا بدان اشاره شده است، بیش از سایر عوامل باعث گردید تا امویان اندلس ، حذف دولت فاطمیان را در سر لوحه برنامه‌های سیاسی خویش قرار دهند. در این خصوص، امویان اندلس با تحریک برخی از قبایل بربر شمال آفریقا، سرانجام بر بخشی از قلمرو فاطمیان دست یافتند و این دولت شیعی را در آستانه سقوط قرار دادند.[۱۸]

با توجه به آن چه گذشت، فضای سیاسی حاکم بر اندلس بر ضد علویان و اندیشه‌های شیعی بود و به جز برخی دوره‌های تاریخی، خاصه استقرار دولت‌های علوی و یا منسوب به علویان ، هم چون بنی حمود (۴۴۹ ـ ۴۰۷ ه) و موحدون (۶۶۸ ـ ۵۴۱ ه)، در نقاط مختلف اندلس، زمینه‌ای برای رشد و ظهور اندیشه‌های شیعی در اروپا فراهم نشد؛ چرا که امویا