پاورپوینت کامل نقش آیین ها و مناسک اجتماعی در بازسازی جامعه صفوی؛ مراسم عزاداری دهه اول محرم ۸۴ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نقش آیین ها و مناسک اجتماعی در بازسازی جامعه صفوی؛ مراسم عزاداری دهه اول محرم ۸۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نقش آیین ها و مناسک اجتماعی در بازسازی جامعه صفوی؛ مراسم عزاداری دهه اول محرم ۸۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل نقش آیین ها و مناسک اجتماعی در بازسازی جامعه صفوی؛ مراسم عزاداری دهه اول محرم ۸۴ اسلاید در PowerPoint :

واقعه عاشورا و به شهادت رسیدن امام حسین(ع) یک موضوع ثابت شده تاریخی است و در بسیاری از منابع تاریخی به ثبت رسیده و نزد مورخان تردیدی در وقوع این حادثه وجود ندارد

واقعه عاشورا و به شهادت رسیدن امام حسین(ع) یک موضوع ثابت شده تاریخی است و در بسیاری از منابع تاریخی به ثبت رسیده و نزد مورخان تردیدی در وقوع این حادثه وجود ندارد. با قدرت گرفتن نخستین حکومت شیعی در ایران بعد از حمله اعراب، امرای آل بویه نخستین سردمدارانی بودند که با اهداف خاص سیاسی این مراسم را به دسته های خیابانی عزاداری مبدل ساختند تا با بهره گیری از احساسات مردمی و جلب توجه عامه به ظلم فاحشی که در حق آل نبی رخ داده و شهادت مظلومانه امام حسین(ع)، خود و اعتقادات شیعی شان را هرچه بهتر جا بیندازند و در سرزمین تحت سلطه خلفای متعصب عباسی و در زمان فترت ایشان، پایگاه سیاسی و اجتماعی خویش را تحکیم ببخشند. دکتر«رسول جعفریان» مهم ترین پدیده در دوران آل بویه را برگزاری مراسم عاشورا در بغداد در سال ۳۵۲ از طرف معزالدوله دانسته است: «علاوه بر تعطیلی بازار، زنان با گیسوان آشفته و چهره های سیاه کرده و جامه های ژنده به صورت دسته جمعی به عزاداری پرداختند… جمعیت شیعه در این دوره و شرکت آنها در این مراسم به حدی بود که اهل سنت نتوانستند در برابر آن بایستند»(جعفریان،۱۳۹۱ :۳۷۶). این در حالی است که نخستین تعزیت رسمی را توابین در سال ۶۵ ه ق که برای جنگ با سپاه شام عازم بودند، در کربلا و بر سر مزار حسین بن علی(ع) بجا آوردند و پس از آن شیعه روز عاشورا را روز تعزیت اعلام کرد اما بنی امیه به قصد مقابله با سنتی که به تدریج پا می گرفت، این روز را عید اعلام کردند و در این روز لباس نو می پوشیدند، زینت می کردند، ولیمه می دادند و … . چنین حرکتی از سوی بنی امیه دقیقا برای خدشه دار کردن احساسات شیعیان پی ریزی شده بود که این روز برایشان حزن انگیز بود اما به هر روی اهمیت این روز برای شیعیان سبب گسترش مراسم عزاداری گردید. در این میان گاه و بیگاه رسومات محلی عزاداری نیز در این عزاداری‏ها داخل شده است(همان:۸۲۳). پس از برگزاری مراسمی که ذکر آن رفت در سال ۳۵۲ ه.ق.، چندین سال متوالی میان شیعه و سنی در ماه های مختلف درگیری پیش می آمده است و پیش آمدن این درگیری در ایام محرم تلفاتی هم در بر داشته و بر شدت عزاداری از سوی شیعیان افزوده است. در منابع مختلف بعد از این عصر در بیان مراسم عاشورا به رسوماتی نظیر سربرهنه کردن علما، جامه چاک کردن عوام، روی خراشیدن و مویه کردن زنان، نوحه خوانی و مقتل خوانی اشاره شده است(همان:۸۲۵) سقوط بغداد به دست مغولان در سال ۶۵۶ ه.ق بسط تشیع در ایران در قرن های هفتم، هشتم و نهم را موجب گردید.

نگارش کتاب «روضه الشهدا» توسط «ملاحسین کاشفی» در قرن نهم را می توان نقطه عطفی در عزاداری های عاشورا بر شمرد. «روضه الشهدا» نقش مهمی در روند شیعی شدن منطقه هرات و اندکی بعد تمام ایران ایفا کرد. به هرحال باید پذیرفت که دستگاه صفوی از احساسات بسیاری از مسلمانان نسبت به عاشورا بهره برد(همان:۸۴۵). این چنین بود که حاکمان صفویه ششصد سال بعد از آل بویه دیگر بار از تدبیر مشابهی بهره جستند و پس از رسمی ساختن مذهب تشیع به صورت اجباری، پایگاه اجتماعی آن را با کمک همین آیین های سوگواری که به طور بسیار گسترده برگزار می شد تقویت کردند. در واقع از آن‌جا‌ که‌ گرویدن‌ وسیع به مذهب تشیع نمی‌توانست فقط بـا ارعاب و زور صورت گیرد، ابزارهای‌ گوناگونی‌ به‌ کار گرفته شد تا مذهب دوازده امامی رسما‌ تقویت و تبلیغ گردد.برای بررسی آیین سوگواری محرم در عهد صفوی به سبب فراوانی کنش ها و عادات و مناسکی که برپا می شده ابتدا یک به یک پرتکرارترین موارد شرح داده می شود تا در نهایت با در کنار هم قرار دادن آنها امکان اخذ نتیجه میسر گردد.

۱- جو عمومی

مردم ایران عهد صفوی در ایام محرم عمیقا و حقیقتا سوگوارند. این موضوع به ویژه در سفرنامه‏ها که نگارندگان آنها نه ایرانی و نه مسلمان بوده اند بی تردید ذکر شده است. این مشاهده گران بیگانه که در قضاوت رفتار و کردار مردم ایران ذره ای تردید نکرده و برای هر رفتاری که دیده اند حکمی صادر و مردم ایران را چنین و چنان توصیف کرده اند، در مراسم عزاداری عاشورا عموما زبان در کشیده و قضاوتی نکرده اند و تنها با جزییات به شرح و وصف آنچه دیده اند پرداخته اند. کمپفر می نویسد: « ایرانیان ده روز اول ماه محرم را هرساله به تجدید خاطره این واقعه جانسوز می گذرانند»(کمپفر، ۱۳۶۰: ۱۸۰). آدام اولئاروس شرح می دهد که در طول مدت سوگواری ایرانی ها لباس عزاداری می پوشند، مکدر و غمگین هستند، موی سر خود را اصلاح نمی کنند و این خلاف کردار روزانه آنهاست. با قناعت زندگی می کنند شراب نمی نوشند و به جای آن از آب استفاده می کنند(اولئاروس، ۱۳۸۵ : ۱۱۱). دلاواله هم ذکر می‏کند که ایرانیان تمام این مدت را به طور مداوم عزاداری می‌کنند و ضمن تظاهرات عمومی عظیم، از پایان غم‌انگیز زندگی حسین(ع)، فرزند علی(ع) و فاطمه(س) … یاد و به این مناسبت سوگواری می‌کنند. تشریفات و مراسم عزاداری عاشورا هم به این قرار است که همه غمگین و مغموم به نظر می‌رسند و لباس عزاداری به رنگ سیاه -یعنی رنگی که در مواقع دیگر هیچ وقت مورد استعمال قرار نمی‌گیرد- بر تن می‌کنند. هیچ کس سر و ریش خود را نمی‌تراشد و به حمام نمی‌رود و به علاوه نه تنها از ارتکاب هرگونه گناه پرهیز می‌کند بلکه خود را از هرگونه خوشی و تفریح محروم می‌سازد( دلاواله، ۱۳۹۱ : ۱۰۰). به گزارش «آنتونیو دوگوآ»، کشیش اسپانیایی که در سال ۱۰۱۱ (شاه عباس اول) مراسم عزاداری را در شیراز مشاهده نموده، دوران عزاداری محرم ده روز است و مردم در این ده روز به هیچ کاری دست نمی‌زنند و روزها فریادکنان در کوی‌ها می‌گردند و با نوای موزیک نوحه می‌خوانند(فلسفی ج۱، ۱۳۹۰، ۴۶۶). در سفرنامه فیگوئرا نویسنده متذکر می شود که صدای شیون و زاری مردم در مراسم عزاداری امام حسین(ع) به قدری بلند بوده که در تمام اتاق های منزل سفیر به گوش می رسیده است(فیگوئرا، ۱۳۶۳ :۳۱۰) وی همچنین نوع پوشش زنان را متاثر از عزاداری ایشان می داند: «همه زنان از هر طبقه و در هر شرایطی که باشند در این ۱۲-۱۰ روز عزا در خانه های خود نیز روبنده از صورت برنمی‌گیرند و هر کاری را با صورت پوشیده انجام می‌دهند و این نشانه نهایت اخلاص و سوگواری آنان برای حسین است. (همان:۳۱۳)

شاردن نیز یادآور شده است که در این ده روز هیچ ساز یا دهلی به نشانه شادی و سرور نواخته نمی شود. مومنین به اصلاح سر وصورت نمی پردازند، حمام نمی روند، رهسپار مسافرت نمی‏شوند و به طور کلی گفتگوها درباره موضوعات جزیی است. سایرین لباس سیاه یا ارغوانی رنگ می پوشند که رنگ عزا محسوب می شود. همه ظاهر و رفتاری حزن آلود دارند و جامه عزای عمومی می پوشند(فریر، ۱۳۸۸: ۲۱۴)

۲- مناسک دهه اول محرم

در بررسی منابع صفویه در می یابیم که عزاداری عاشورای حسینی در مقاطع مختلف همانند آنچه امروز نیز جریان دارد در طول یک دهه انجام می پذیرفته و مراسم روزهای نخستین تا روز دهم ماه و سپس فردای روز عاشورا با یکدیگر تفاوت داشته اند. لذا در دسته بندی پیش رو برای شرح بهتر مساله این دسته مناسک را از یکدیگر جدا ساخته ایم.

در تاریخ نگاری های درباری معمولا اشارات با شرح و تفصیل در خصوص واقعه عاشورا نمی‏بینیم و تنها به صورت گذرا تاکید می گردد که این مراسم برگزار شده و شاه در آن شرکت جسته است. این مساله در تاریخ عباسی ملا جلال و عالم آرای عباسی که متعلق به دوران شاه عباس اول است بیشتر به چشم می‏خورد اما در کتاب «دستور شهریاران» که مربوط به زمان حکمرانی آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین است یک بار این مراسم از نوع درباری آن شرح داده شده که البته مربوط به نخستین سال به تخت نشستن سلطان حسین است و چون وفات شاه سلیمان صفوی مقارن ایام عزاداری سالار شهیدان بوده است، در واقع این مراسم در آن سال در دربار با شدت و حدت بیشتری برگزار شده و در خود کتاب هم به موضوع اشاره گشته است. بنابر شرح مذکور، در ۱۰ شب اول محرم مراسم نوحه خوانی و روضه در باغ دربار برپا بوده و گروه های مختلف در آن شرکت می جسته‏اند: « نواب اشرف اقدس اعلی بنا بر مقدسه (لاولی فالاوی) به رسم سوگواری و تعزیه خاص آل عبا اقدام نموده، چون شعله و اخگر در کسوت انگشت و خاکستر، نهان و مثال آسمان در لباس غمام او زینت کواکب عریان گشتند و فضای روی دریاچه تالار طویله را به جهت نمایان بودن کیفیت ماتم گرفتن هر طایفه که بنا بر مناسبت آنکه روزگار به لباس سوگواری ملبس می‌گردد، شب‌ها ذکر کنان و مرثیه‌خوانان از نظر آن شهریار کامران می‌گذشتند، سیم کش نموده در داهیه کبری و معصیت عظمی، قندیل‌های زاید از آفتاب آویزان و چشم چراغ‌ها و شمع‌ها نیز خون افشان و اشک ریزان و دل فانوس‌ها را پر خون و به مرض دوار سرگردان و دود آه دل‌های سوخته مثال گردباد بر خود پیچان نمودند و عصر هر روز در لباس سوگواری و مثال آفتاب کاسف و خاسف، در کمال حزن از افق دولتخانه برآمده با علمای اعلام و فضلای کرام و امراء ذوی الاحترام نشسته، بعد از خوانده شدن فصلی از فصول احوال پر اختلال ائمه اطهار ممتحن به استیلای کفار و آب پاشی چشم‌های اشکبار شیعیان سوگوار، برگرد و اندوه دل‌های پر گرد و ستوه و فرو نشاندن خاکستر و غبار از جان سوختگان، آتش جزع در مصائب اولاد رسول مختار، ذاکران و ماتمیان طوایف، مومنان قری و بلدان هر طایفه، فوج فوج و گروه گروه از نظر پادشاه با فر و شکوه، کسب سعادت موفور و چشم خود را روشن و پر نور ساختند»(نصیری، ۱۳۷۳ :۳۳) .

در کنار این شرح مراسم درباری آنچه بیشتر مد نظر قرار دارد آیین همگانی این منسک ویژه است و از آنجا که در مورد انعکاس عزاداری های محرم با توجه به استقبال شاه عباس اول از سفرا و بازرگانان خارجی، در عهد اوست که شاهد حضور جهانگردان و سفیران خارجی در ایران هستیم، در این سفرنامه‏ها ما با جزییات مناسک عاشورا در کوچه و بازار آشنا می شویم.

در سفرنامه «فیگوئرا» که به قلم یکی از همراهان سفیر اسپانیا به رشته تحریر در آمده است ذکر می شود که از ایشان دعوت شده تا در صورت تمایل در مراسم روضه خوانی شرکت کرده و از نزدیک با این مناسک آشنا شوند. موضوعی که بسیار ایشان را خوش آمده به ویژه که این تساهل دینی را با دولت عثمانی مقایسه کرده و از تعصب کورکورانه ایشان در عدم پذیرش غیر مسلمانان در مراسم مذهبی شکایت کرده و از دیدباز و اسلام ایرانی تمجید نموده‏اند. در این سفرنامه به شرح یک مراسم روضه خوانی پرداخته شده است. در ابتدا به نحوه چیدمان و موقعیت نشستن هر طبقه در این مراسم اشاره شده است: «بزرگان پیش از آغاز تشریفات از روی جاه‌طلبی نوکرهای خود را با چند قطعه قالی به مجلس می‌فرستند تا برای آنان جا ذخیره کنند. ردیف‌های اول مجلس به شخصیت‌های برجسته اختصاص دارد و این ذخیره جا و احراز حق تقدم غالبا بدون سر و صدا انجام نمی‌گیرد. در اطراف مسجد رواق‌های بسیار باریکی بود که به شخصت‌های بسیار برجسته اختصاص داشت. این رواق‌ها از صحن مسجد که غالبا زنان پیشه‌وران و بنکداران آن را اشغال می‌کردند برای نشستن راحت‌تر بود» (فیگوئرا، ۱۳۶۳ :۳۰۸).

مراسم عاشورا از جمله مواردی است که حضور زنان پا به پای مردان در آن گزارش شده است و محرومیت یا محدودیتی برای ایشان قائل نشده اند. حتی دراین گزارش، زنان روسپی نیز شناسایی و حضورشان به ثبت رسیده است که نشان از مشارکت همگانی همه قشرها و افراد با هر نقص شخصیت یا موقعیت اجتماعی در این آیین است و این موضوع پذیرفته شده که در این اجتماع خاص همه حق شرکت دارند و حضورشان بدیهی و عادی است: «بین زنان طبقات پست گروهی از زنان بازرگانان و طبقات متوسط نیز بودند که از لحاظ لباس و زینت با زنان پایین‌تر از خود فرقی نداشتند زیرا هم اینان و هم‌آنان چادرهای سیاه بر سر و روبندهای سفید بر چهره داشتند. قسمتی از طارمی‌ها همواره به روسپی‌های متعین اختصاص داشت که بدانها بیش از زنان متشخص و مردم عادی احترام می‌گذارند زیرا شاه نخست به سبب سودی که از قبل آنها عایدش می‌شود و دو دیگر به جهت آنکه اینان همراه سپاه به جبهه‌های جنگ می‌روند و بدون وجود آنها سپاهیان در جبهه دوام نمی‌آورند، امتیازات و معافیت‌های بسیار برایشان قایل شده است… همه زن‌ها از هر طبقه با دقت کامل مواعظی را که هر روز در این مسجد به وسیله جدی‌ترین و والامقام‌ترین ملایان یا فقیهان ایراد می‌شد گوش می‌دادند»(همان:۳۰۹).

سفیر اسپانیا در مسیر بازگشت خود در شیراز نیز یک بار شاهد مراسم عاشورا بوده و در اینجا هم به مساله زنان در این عزاداری ها می پردازد و بار دیگر رفتار زنان روسپی را نیز به طور جداگانه رصد کرده و مشارکت ایشان در این مراسم مذهبی را گزارش می کند:« تعدادی از زن‌های روسپی متشخص یا کم و بیش مانند