پاورپوینت کامل مختصری در باره‌ی سالنامه‌های شاهی در ایران باستان ۷۲ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مختصری در باره‌ی سالنامه‌های شاهی در ایران باستان ۷۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مختصری در باره‌ی سالنامه‌های شاهی در ایران باستان ۷۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل مختصری در باره‌ی سالنامه‌های شاهی در ایران باستان ۷۲ اسلاید در PowerPoint :

دستگاه دیوان‌سالاری حکومت‌های ایران در دوران پیش از اسلام، یکی از جالب‌ترین موارد حکومتی آن روزگار به شمار می‌رود. این دیوان‌سالاری از دوران مادها (۵۵۰-۷۰۸پ. م) شروع شده و با شاهنشاهی هخامنشی (۳۳۰-۵۵۰پ. م) و اشکانی (۲۵۰پ. م تا۲۲۴م) تکامل یافته و در دوران ساسانی (۶۵۱-۲۲۴ م) به اوج خود رسیده است.

مقدمه

دستگاه دیوان‌سالاری حکومت‌های ایران در دوران پیش از اسلام، یکی از جالب‌ترین موارد حکومتی آن روزگار به شمار می‌رود. این دیوان‌سالاری از دوران مادها (۵۵۰-۷۰۸پ. م) شروع شده و با شاهنشاهی هخامنشی (۳۳۰-۵۵۰پ. م) و اشکانی (۲۵۰پ. م تا۲۲۴م) تکامل یافته و در دوران ساسانی (۶۵۱-۲۲۴ م) به اوج خود رسیده است. وسعت قلمرو، جمعیت زیاد و تنوع اقوام تحت تسلط، ایرانیان را بر آن داشت تا برای کنترل سرزمین پهناور خود سیستم تشکیلاتی بزرگ و دقیقی داشته باشند. دستگاه دیوانسالاری ایرانیان باستان در دوران‌های مختلف مورد تقلید حکومت‌های بسیاری قرار گرفت.

یکی از موارد نظام دیوان‌سالاری دفاتر ثبت وقایع یا به اصطلاح سالنامه‌های شاهی است که در اینجا به مختصری در این مورد از دوران هخامنشی تا ساسانی می‌پردازیم.

چکیده:

ساختار تشکیلات اداری حکومتهای ایران باستان از مادها تا ساسانیان در یک روند هزاروسیصد ساله سیر تکاملی پیموده است.این سازمان اداری که درقالب دیوانسالاری جلوه می کند،برای هر چه بهتر کنترل کردن سرزمینهای تحت تسلط و منظم کردن امور اقتصادی و سیاسی کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

یکی از مهمترین موارد دیوانسالاری حکومتهای ایران باستان،دفاتر ثبت وقایع یا سالنامه های شاهی هستند که از آنان برای امور گوناگون استفاده می شد.از خلال منابع به برخی کارکردهای این سالنامه ها پی برده و آگاهیمان در مورد فرهنگ وتمدن ایران باستان بسی افزوده می گردد.مواردی از قبیل:ثبت وقایع تاریخی،سیاسی،اقتصادی،گزارش جنگها،ثبت قرارداد های سیاسی،ثبت فرامین سلطنتی و درکل هر آنچه به رویدادهای کشور مربوط می گردد.

این سیستم دقیق ثبت اطلاعات بعد از دوران ساسانیان به خلافت اسلامی ارث رسید و مسلمانان تا قرنها از آن در حکومتهای خود استفاده می کردند.

کلید واژه:

تمدن و فرهنگ ایران باستان،دیوانسالاری،سالنامه های شاهی،بایگانی اسناد

دوران هخامنشی

از سالنامه‌های دوران مادها اطلاعات چندانی بر جای نمانده است. گمان بر این است مادها بر سازمان اداری هخامنشیان تأثیر گذارده و از تشکیلات اداری همانند آنان برخوردار بوده‌اند. (۱) قرابت و خویشاوندی این دو سلسله و تشابه برخی ساختارهای حکومتی بین آنان احتمال این تاثیر را بیشتر می‌کند. هخامنشیان که در واقع، هم میراث‌دار مادها بودند و هم حکومت‌های آشور، بابل،(۲) لیدی و مصر به ناچار برای اداره کردن کشور پهناور خود دست به ایجاد دیوان‌سالاری بزرگی زدند. هخامنشیان نخستین دولت جهانی را بنیاد نهادند.(۳)

سرزمینی که این دودمان بر آن فرمان می‌راندند، از هند و آسیای مرکزی در قاره‌ی آسیا تا مصر و حبشه در قاره‌ی آفریقا و تا یونان شمالی در قاره‌ی اروپا را در بر می‌گرفت (۴) و چنان گسترده بود که بنا به گفته‌ی کوروش کوچک (برادر اردشیر دوم ۳۵۸-۴۰۴پ. م) مردمان شمال آن از سرما و جنوب آن از گرما نمی‌توانستند زندگی کنند.(۵)

چنین دولت نیرومند و مقتدری، بدون وجود دستگاه دیوان‌سالاری اداری عظیم و پیچیده، نمی‌توانست به مدت دو قرن بر بخش بزرگی از جهان فرمانروایی کند. بنا بر این برای اداره‌ی آن، دیوان‌سالاری گسترده‌ای نیاز بود تا امکان نظارت بر تمام آن فراهم باشد.(۶)

امروزه به لطف الواح کشف شده‌ی تخت جمشید، از وجود یک نظام اداری پیچیده و گسترده در آن دوران آگاهی داریم. نظامی اداری که حتی بر اعمال ملکه‌های هخامنشی نیز نظارت می‌کرد.(۷)

در مورد سالنامه‌های شاهی در دوران هخامنشی، منابعی وجود دارد که بازگو می‌کند این سالنامه‌ها در خزانه‌ها نگهداری می‌شدند.(۸) بنا بر مندرجات کتاب استر، وقایع‌نامه یا تاریخ پادشاهان در دربار هخامنشی وجود داشته است.(۹) همچنین در کتاب عزرا آمده است که یهودیانی که در حال ساخت معبد اورشلیم بودند و با مخالفت فرماندار رو به رو گشتند، طی نامه‌ای به داریوش بزرگ (۴۸۶-۵۲۲پ. م) مدعی شدند که فرمان ساخت معبد توسط کوروش بزرگ (۵۲۹-۵۵۰پ. م) صادر شده است و به پادشاه پیشنهاد کردند که فرمان دهد تا در کتابخانه‌ی بابل جستجو کنند که کوروش چنین فرمانی صادر کرده است یا نه؛ و سرانجام آن فرمان را، نه درکتابخانه‌ی بابل، بلکه در کاخ اکباتان یافتند. (۱۰)

غیر از مطالب کتاب مقدس، هرودوت مورخ یونانی سده‌ی پنجم پیش ازمیلاد و پلوتارک مورخ دیگر یونانی سده‌ی یکم میلادی، مطالبی در مورد وجود دفاتر ثبت وقایع بیان می‌کنند. این دو مورخ مدعی‌اند که خشایارشا (۴۶۶-۴۸۶ پ. م) در جنگ سالامین منشی‌های متعددی به همراه داشت که جزییات جنگ را یادداشت می‌کردند (۱۱)که این یادداشتها برای ثبت در سالنامه های شاهی بوده(۱۲)که احتمالا این منشیان کارمندان دبیر خانه شاهی بوده اند(۱۳)

کتزیاس،پزشک دربار اردشیر دوم(۳۵۸-۴۰۴پ.م)(۱۴) اذعان می دارد در دربار شاهان پارس چرمینه های سلطنتی را که ایرانیان عملکردهای قدیمی خود را برآن طبق قانونی تنظیم می کردند ،دیده است.(۱۵)

غیر ازاین موارد، دفتری نیز برای ثبت اعمال نیکوکاران در دستگاه هخامنشی وجود داشته است که شاه بزرگ ازروی این دفتر، به کسانی که نسبت به وی و سرزمینش خدمتی کرده بودند، پاداش می‌داد. (۱۶)

دوران اشکانی

در بررسی تاریخ اشکانی مشکل خاصی وجود دارد. یکی پراکنده بودن منابع و دیگری غیر ایرانی بودن آنان است(۱۷) به همین دلیل نمی‌توان به صراحت از وجود سالنامه‌های درباری و یا شاهی در آن دوران سخن گفت و از سوی دیگر نیز، نمی‌توان پذیرفت دولت دیرپایی چون اشکانیان طی ۴۷۴ سال پادشاهی در ایران، فاقد سالنامه‌ی شاهی بوده باشد.

طی اکتشافات باستان‌شناسان روسی در نسا (۸ کیلومتری شمال غربی عشق آباد کنونی) در جنوب شرقی این شهر، قلعه‌ی منفرد و عظیم مهردادکرت که یکی از اقامتگاه‌های شاهان پارت و آرامگاه خانوادگی ایشان بوده، کشف شد و ظاهراً مقر حاکم یا ساتراپ محل نیز در همین قلعه بوده است؛ چرا که در این قلعه بایگانی کاملی از اسناد اقتصادی پارتی به دست آمد.( ۱۸)

مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، سخنی است که سورنا سردار پارتی به کراسوس کنسول و سردار رومی می‌گوید و اشاره به نوشتن صلح‌نامه بین پادشاه اشکانی ارد (۳۷-۵۶پ. م ) و رومیان دارد(۱۹) که این مورد را شاید بتوان دلیل وجود سالنامه‌های درباری و دفاتری دانست که در دربار اشکانی وجود داشته است؛ چرا که سورنا در ادامه‌ی گفت‌وگو با کراسوس به وی می‌گوید: «شما رومیان عادت ندارید که تسلیم بلا شرط خود را به یاد بیاورید»(۲۰) و این موضوع احتمالاً در اشاره به پیمانی بوده که اشکانیان با رومیان بسته بودند و رومیان به آن عمل نکرده بودند.

به هر حال، با توجه به آشنایی اشکانیان با ادبیات یونان(۲۱) و وجود کتاب‌های متعدد در دوران آنها(۲۲) احتمال بسیار وجود دارد که این دولت دیرپای ایرانی نه تنها دارای ادبیات شفاهی قوی(۲۳) بلکه دارای دیوان‌سالاری نیرومندی نیز بوده؛ چرا که نمی‌توان پذیرفت که یک دولت چند صد سال (۴۷۴ سال) حکومت کند و روابط خارجی طولانی نیز با همسایگان خود، ازچین گرفته تا روم،(۲۴) داشته باشد، ولی دستگاه اداری نیرومند و دفاتر ثبت وقایع روزانه در آن نباشد. به هرحال این احتمال وجود دارد که با اکتشافات باستان‌شناسی در آینده، بتوان به منابع و مدارک بیشتری در مورد اشکانیان دست یافت.

دوران ساسانی

در این دوره تمدن ایران به طور فزاینده‌ای گسترش یافت و همراه با گسترش فرهنگ و تمدن، دستگاه‌های اداری نیز پیشرفت کرد که مجموع دوایر و سازمان‌های آن روزگار را دیوان‌سالاری می‌خوانند.

در باره‌ی خزانه‌ی شاهان ساسانی و بایگانی شهریاران عجم از خلال منابع رومی و اسلامی آگاهی داریم(۲۵) اما در مورد چگونگی بایگانی کردن این اخبار و فرامین شاهان ساسانی، بلاذری مورخ اسلامی می‌گوید:« پادشاه هرگاه فرمانی می‌داد، طغرا دار سلطنتی آن را در حضور وی به طغرا می‌آراست و خادمی داشت که همان را در تذکره‌ای ثبت می‌کرد. این تذکره‌ها همه جمع‌آوری می‌شده و پادشاه مهر خود را بر آن می‌نهاد و بایگانی می‌شد.» (۲۶)

بدین ترتیب در دوران ساسانی بایگانی شاهی وجود داشته است که تمامی مکاتبات و همچنین کتاب‌های تاریخ در آن جمع‌آوری می‌شده است. در خصوص کتاب‌های تاریخ خزاین شاهان ساسانی و همچنین بایگانی شاهی، علاوه بر منابع ذکر شده، دو منبع مهم دیگر نیز در اختیار داریم. در مورد کتاب‌های خزاین ساسانی، مسعودی مورخ سده‌ی چهارم هجری گزارش می‌دهد که در سال ۳۰۳ هجری نزد یکی از خاندان‌های بزرگ پارس، کتابی در مورد تاریخ شاهان ساسانی به شکل مصور دیده که این کتاب از روی اسناد خزاین ملوک ایران برای هشام بن عبدالملک اموی در سال ۱۱۳ هجری از پارسی به عربی برگردانده شده است.(۲۷) همچنین مورخ مذکور از ایجاد فن تاریخ نویسی توسط اردشیر بابکان نام می برد که تا دوران یزدگرد سوم ادامه داشته است.(۲۸) در مورد بایگانی شاهی نیز یک منبع رومی موجود است که به طور مستقیم از وجود مخازن سلطنتی آگاهی می‌دهد که سالنامه‌های رسمی در آنجا نگهداری می‌شود. آگاثیاس مورخ سده‌ی ششم میلادی، یکی ازمورخان امپراتوری بیزانس می‌گوید ازجمله منابعی که وی برای نگارش تاریخ خود به کار برده، سالنامه‌های رسمی مخازن دولتی تیسفون بوده است. وی به کمک یک مترجم یونانی به نام سرجیوس که در دربار ساسانی در تیسفون بوده، پس از کسب اجازه از نگهبانان مخازن سلطنتی، توانست به سالنامه‌های رسمی شاهان ساسانی دست یابد.(۲۹) به غیر از آگاثیاس، اصطخری جغرافیدان سده‌ی چهارم هجری ذکر می‌کند که در حصن الجص فارس کسانی زندگی می‌کنند که قصه‌های پادشاهان را به صورت نوشته دارند؛ بدین ترتیب حتی پس از نابودی ساسانیان کتب تاریخ مربوط به آنان موجود بود.(۳۰)

مسعودی از کتاب‌هایی به نام‌های آیین‌نامه و کهنامه (گاهنامه) نام می‌برد که در آنها مراتب دولتی پادشاهی ساسانی ذکر شده است.(۳۱) اما در مورد وجود سالنامه‌ها و روزنامه‌های رسمی دوران ساسانی نیز اشاره‌های مستقیمی در آثار مورخان اسلامی وجود دارد. جاحظ، مورخ معتبر قرن سوم هجری در این مورد می‌گوید: «و آیین ایرانیان به عصر اردشیر بابکان و خسرو انوشیروان چنین بود که اگر شاهی یکی از وزیران یا یکی از جاه‌مندان را دیدن می‌کرد، نامش را در تاریخ و بر روزنامه‌ها و کارنامه‌ها ثبت می‌کردند و به گرد جهان پراکنده می‌ساختند.»(۳۲)

در مورد کلمه‌ی روزنامه به صراحت می‌توان اذعان کرد که این کلمه به قسمتی از دیوان‌سالاری ساسانی اطلاق می‌شده که کاربرد آن ثبت وقایع روزانه بوده است. خوارزمی دانشمند ایرانی در این خصوص می‌گوید: «رزنامج (=روزنامه) یعنی یادداشت روزانه، زیرا کارهایی که در هر روز انجام می‌شود، مانند گرفتن خراج یا پرداخت نفقه و غیره را در آن می‌نوشتند.»( ۳۳) غیر از خوارزمی، مؤلف کتاب «تاریخ قم» هم از کلمه‌ی روزنامه و روزنامجات استفاده کرده است.(۳۴) علاوه بر اصطلاح روزنامه، عنوا