پاورپوینت کامل ایرانیان و خوشنویسی ۱۰۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ایرانیان و خوشنویسی ۱۰۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ایرانیان و خوشنویسی ۱۰۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل ایرانیان و خوشنویسی ۱۰۸ اسلاید در PowerPoint :

اشاره: چند روزی است که اعلام یک خبر ذهن اصحاب هنر و رسانه را به خود مشغول کرده است: وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی اسلامی را برای ثبت به‌ عنوان میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده؛ این در حالی است که ایران برای سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ قصد داشت چنین اقدامی را انجام دهد.

اشاره: چند روزی است که اعلام یک خبر ذهن اصحاب هنر و رسانه را به خود مشغول کرده است: وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی اسلامی را برای ثبت به‌ عنوان میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده؛ این در حالی است که ایران برای سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ قصد داشت چنین اقدامی را انجام دهد. اگرچه برخی کارشناسان معتقدند ثبت میراث ناملموس انحصاری نیست و هر کشوری که خوشنویسی دارد، می‌تواند این هنر را ثبت کند، با این وصف پرواضح و غیرقابل انکار است که قاعده‌مند کردن خطوط ششگانه به همت ایرانیان صورت گرفته و نستعلیق و شکسته‌نستعلیق خطوط خاص ایرانیان است و خوشنویسی از ایران به جهان اسلام گسترش یافته و این شاگردان میرعماد (خوشنویس عهد صفوی)، بودند که از هند تا مصر هنرمندان خوشنویس را تعلیم و پرورش دادند. نوشتار حاضر برای بررسی بیشتر و دقیق‌تر نقش عظیم ایرانیان در ظهور و بالندگی خوشنویسی اسلامی است و امید است که موجب هشیاری مسئولان مربوطه شود.

سخن را با ابن‌مقله آغاز کنیم، یعنی ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله شیرازی ملقب به ابن مُقله (۲۷۲ـ ۳۲۸قر ۸۸۶ ـ۹۴۰م) که او را مبتکر و بنیانگذار خطوط مختلف و نیز مبدع و تنظیم‌کنند خطوط ششگانه و اصول دوازده‌گانه خوشنویسی می‌دانند. نقش او در ایجاد تحولی عظیم در سیر نگارش حروف از ساده‌نویسی به سمت خوشنویسی هنرمندانه مبتنی ‌بر قواعد زیبایی‌شناسی بی‌بدیل است. همان قواعد زیبایی‌شناسانه‌ای که اخوان الصفا در رسائل خود از آن سخن گفته‌اند و ما در کتاب «هندسه خیال و زیبایی» مبانی آن را بیان کرده‌ایم. در باب او آمده است وی کسی بود که خط محقق را از خط کوفی و نسخ قدیمی بیرون کشید و قاعده‌مند کرد. سپس خط ریحان را ایجاد کرد. بعد از آن خط ثلث را از خط ریحان اخذ کرده و قاعده‌مند ساخت. بعد از آنها به شکل‌دادن و منزه کردن خط نسخ پرداخت. ابن‌مقله قرآنی به خط نسخ نوشت و خطوط محقق و ریحانی و کوفی را در سرسوره‌ها قرار داد و هنگامی که خواست کتابت قرآن با سایر خطوط فرق داشته باشد، خط توقیع را ابداع کرد. (رک: ابن مقله، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی) ابن‌مقله ایرانی است.

ابن بوّاب یا ابوالحسن علاءالدین علی بن هلال مشهور به ابن بواب (درگذشت ۴۱۳ق) ملقب به «قبله الکتاب» که او را کامل‌کننده خطوط ششگانه و شاگرد محمد بن علی شیرازی سمسمائی می‌دانند، مبدع شیوه‌ای در خوشنویسی است که به مدت دویست سال بی‌رقیب بود؛ نیز واضع قوانینی در خوشنویسی است که به خط منسوب شهرت دارد. در این قوانین وی برای نخستین بار میزان سنجش حروف را تحت قاعده «نقطه» درآورد. بعد از هزار سال، این قواعد و قوانین همچنان روح حاکم بر خطوط اسلامی است. از دیدگاه محققان خط نسخ که به همت او شکل نهایی و متکامل یافت، رفته رفته به خط رایج تمامی سرزمین‌های اسلامی تبدیل شد، به قسمی که امروزه اغلب حروف چاپی مدرن عربی و فارسی با استفاده از این خط طراحی شده‌اند. وی بنا به اقوال مؤکّد ایرانی و شیعه بود.

سلطان الخطاطین یا نظام الدین سلطانی معروف به سلطان‌علی مشهدی (۸۴۱ ـ ۹۲۶قر۱۴۳۵ـ۱۵۲۰م) از خوشنویسان ایرانی و از معروف‌ترین نستعلیق‌نویسان قرن نهم و دهم است. گفته‌اند هیچ یک از نستعلیق‌نویسان قدیم در زمان خود به اندازه او صاحب شهرت نشده‌اند. «صراط السطور» او رساله منظومی است در قالب مثنوی که به قواعد خط پرداخته است.

شاه محمود نیشابوری ملقب به زرین قلم و کاتب اثر بی‌نظیر خمس شاه‌طهماسبی که اخیراً در فرهنگستان هنر ایران رونمایی شد، هنرمندی بی‌نظیر و بی‌بدیل و مورد احترام بسیار شاه‌اسماعیل صفوی بود. میزان این احترام به‌ گونه‌ای بود که در جنگ چالدران با عثمانی (۹۲۰قر۸۹۳ش) شاه برای محافظت از او دستور داد شاه‌محمود و کمال‌الدین بهزاد را همچون مرواریدهایی بس گرانبها در غاری امن پنهان کردند. پس از اتمام جنگ، نخستین چیزی که شاه جویا شد، خبر سلامت این دو بود.

بزرگترین خوشنویس نستعلیق یعنی میرعماد حسنی قزوینی (۹۶۱ـ۱۰۲۴قر ۱۵۵۴ـ ۱۶۱۵م) هنرمند پرآوازه و از سرآمدان خوشنویسی ایرانی. زیبایی و جمال و جلال خطش چنان عالم‌گیر شد که شاعران در وصفش سرودند، همچون میر عبدالغنی تفرشی از شعرای معاصر میرعماد:

تا کلک تو در نوشتن اعجاز نماست

بر معنی اگر لفظ کند ناز، رواست

هر دایره تو را فلک حلقه به گوش

هر مدّ تو را مدّت ایام بهاست

در ادامه به بیان فهرستی از برجسته‌ترین آثار خوشنویسی که در بستر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی تالیف و تصنیف شده می‌پردازیم. فهرستی که به همت استاد فقید محمدتقی دانش‌پژوه، در نشریه هنر و مردم (دوره۸، ش۸۶ و۸۷؛ آذر و دی ۴۸: ص۳۱ـ۴۳) و با عنوان «سرگذشتنامه‌های خوشنویسان و هنرمندان» عرضه گردید. عناوین مؤلفان که در پی نام خود عنوان قطعه‌ای از ایران بزرگ را با خود دارند (چون شیرازی، قزوینی، راوندی، تبریزی، اصفهانی، مشهدی، هروی، کرمانی، سبزواری، بخارایی، یزدی، کربلایی، قمی، نهاوندی، لاهوری، لاریجانی و لاهیجانی) نشان از ظهور و بالندگی بی‌بدیل خوشنویسی در بستر فرهنگ ایرانی اسلامی است. منابع دقیق و متقن تاریخی در این باب چنان اسناد قطعی و غیرقابل‌انکاری هستند که هر کس در آن کوچکترین تردیدی روا دارد، خود را در محضر تاریخ رسوا نموده است.

۱ـ راحه‌الصدور و آیه السرور: محمدبن‌علی‌بن سلیمان‌راوندی که در ۵۹۹ آن را ساخته است. راوندی در «‌فصل فی معرفه اصول ‌الخط من‌الدائره ‌و النقط» آن از نوشتن و پیدایش هر یکی از حروف در نسخ و محقق و ثلث سخن داشته است. او می‌گوید «داعی معرفت خط را مفرد کتابی ساخته است». پیداست که تحقیق او پایه برای خوشنویسان پس از وی است. (چاپ محمد اقبال ص۴۳۷ـ ۴۴۷).

۲ ـ اصول خطوط سته یا رسال خط: خواجه عبدالله فرزند محمود صراف تبریزی درگذشت ۷۴۲ که در یک مقدمه و دو باب و یک خاتمه است. او شاگرد مالک‌قزوینی‌دیلمی و سند استادان عراق و خراسان است و از خط او در فهرست سپهسالار (۲: ۸۵) و فهرست پاریس (بلوشه ۴: ۳۶۸ مجموع ش۲۴۵۱) یاد شده‌ است. فتح‌الله‌ سبزواری در دیباچ اصول و قواعد خطوط سته از او نام برده است (فرهنگ ایران‌زمین ۱۱: ۱۰۴) ابوالداعی یعقوب‌بن‌حسن‌بن‌شیخ ملقب به سراج حسنی‌شیرازی شاگرد صدرالدین ‌روزبهان صوفی خوشنویس در تحفه‌المحبین خود که به نام محب ‌الله ‌بن ‌خلیل‌الله ‌بن ‌شاه‌نعمه‌الله‌ولی‌کرمانی نگاشته از «رسال خواجه‌عبدالله صیرفی» یاد کرده و گفته است که من آن را خوانده‌ام (بلوشه ۲: ۳۰۲ ش۱۱۱۳). گلزار صفای صیرفی شاعر که در ۹۵۰ ساخته شده و به نظم فارسی است در نقاشی و رنگ‌آمیزی پیداست که از این صیرفی نخواهد بود (بلوشه ۲: ۲۵۹ ش ۳ر۱۰۵۰ ارمغلن ۱۲: ۱۷). نسخه‌هایی از این رسال‌عبدالله ‌صیرفی در کتابخانه‌های دانشکد ادبیات (۱: ۲۸۸) و آستان قدس رضوی (۷: ۱۵ و ۲۵۴) و مجلس (۷: ۱۵ و ۶۴۲) و مجموع کریم‌زاده (مجل وحید ۴۷: ۱۰۵۶) هست. (رک: کشف‌الظنون ۱: ۵۵۰ ـ مجل ادبیات ۴۵: ۴۴ ـ تاریخ یزد ۱۱۸ و ۲۴۶ ـ تاریخ جدید یزد ۷۸ و ۱۴۰ ـ جامع مقیدی ۳: ۱۵۰ و ۳۳۶ و ۳۹۸ و ۴۲۶ ـ ذریعه ۹: ۶۲۴ ـ دانشمندان آذربایجان ۲۳۸ ـ روضات‌الجنان ‌کربلایی فهرست نامها ـ گلستان هنر ترجم انگلیسی ۲۸ و ۶۱ ـ ۶۳ و ۸۱ ـ مناقب هنروران ۱۸ و ۱۹ و ۷۴ ـ نمون خطوط خوش‌بیانی، ص۸ و ۱۲۳).

۳ ـ رسال‌ خط قبله‌الکتاب ظهیرالدین میر‌علی‌سلطانی پسر حسن علوی تبریزی که واضع نستعلیق خوانده می‌شود و در ۸۵۰ درگذشته است. در آن با عنوان نقل از «واضع ‌‌لاصل میر‌علی تبریزی» از تعلیم نسخ و تعلیق و طرز پیدایش حروف در نوشتن هر یک و انداز ‌آنها مانند سخنان راوندی گفتگو شده‌است. (فهرست کتابخانه برون از نیکلسون ص۲۰۵، نسخه در ۱۲ برگ است هر یک در ۶ سطر به خط تعلیق رضاقلی ادیب با آرایش. خوشنویسان بیانی، ص۴۴۱).

۴ ـ تحفه المحبین: ابوالداعی یعقوب‌بن‌حسن‌بن‌شیخ ملقب به سراج حسنی شیرازی شاگرد صدرالدین روزبهان که در زمان تألیف آن زنده نبوده است و او آن را از روی رسائل شیخ جمال‌الدین قبله الکتاب یاقوت مستعصمی و خواجه ‌عبدالله صیرفی و مبارکشاه شاگرد یاقوت که مولف آنها را به دستور روزبهان و دانشمندان دیگر خوانده و در اثر آن در سال ۸۵۸ طرح این رساله را ریخته بوده ‌است در محمد‌‌آباد بیدر به نام حبیب‌الدین امیر‌زاده محب‌الله پسر برهان‌الدین امیرزاده خلیل‌الله پسر نورالدین شاه نعمه‌الله کرمانی به روش صوفیانه ساخته است، یک مقدمه دارد در «بیان وضع خط» و دو مقاله. ۱ـ در بیان احوال قلم و اوصاف آن و باز نمودن تراشیدن قلم و ذکر ترکیب مداد و آلات و اسباب کتابت و آداب کاتب. ۲ ـ در بیان اصول ترکیبی که زیادات از دو حرف باشد و ترکیب آن کلمات واقع شود. سپس خاتمه در بیان صورتی چند از الفاظ که به رسم‌الخط می‌باید نوشت. (نسخ ۳۸ آنکتیل به نستعلیق هندی آغاز سد ۱۷ در پاریس که در فهرست بلوشه (۱:۳ ش ۱۱۱۳) وصف شده‌است).

۵ ـ رسال خط: میر‌علاءالدوله‌حسینی که در آن از تیمور‌گورکان و میر‌علی‌تبریزی و خواجه‌تاج سلمانی یاد کرده است. مستوفی بافقی در جامع مفیدی (۳: ۳۹۵) از آن نقل کرده است.

۶ ـ خلاصه الاخبار فی بیان احوال الاخبار: خواند‌میر آن را در ۹۰۵ به نام میر‌علیشیر‌ نوایی به انجام رسانده است و می‌رسد تا به سال ۸۷۵ (استواری ۱: ۱۰۲ ـ ذریعه۷ :۲۱۰‌) فصل هنرمندان آن را سرورخان گویا در کابل به سال ۱۳۲۴ به چاپ رسانده است.

۷ ـ آداب نگارش (رسال منظوم): استاد جواهر رقم خوشنویس، مورخ ۹۲۰ (فهرست افغانستان ص۹۱ مجموعه ش ۲۳ موز کابلی رسال ۵ در برگ ۱۳۹ به خط نستعلیق با عنوان شنگرف از سد ۱۲ و ۱۳).

۸ ـ رسال بوقلمون: ترجم رساله‌ای است در رنگ‌ها یا مرکب‌های رنگارنگ از عربی به فارسی در شصت‌و‌یک صنعت به نام محمود‌شاه‌بن‌محمد‌شاه‌بن‌همایون‌شاه‌بن‌احمد‌شاه دوم از فرمانروایان بهمنی (۸۸۷ ـ ۹۲۴). (دیوان هند ش۲۹۷۷ مورخ ۱۰۱۰).

۹ـ صراط السطور یا صراط الخط یا رسال منظوم یا قواعد خطوط در علم خط نستعلیق: سلطان علی مشهدی (۸۴۱ـ۹۲۶) به نظم در ۲۷۰ بیت. چنین است عنوان‌های مطالب آن: ۱ـ در بیان نستعلیق؛ ۲ـ در بیان جمع کردن لوحهای مردان؛ ۳ ـ در بیان ملاحظ خط و دانستن قواعد؛ ۴ـ در بیان مفردات؛ ۵ ـ در بیان قواعد حروف؛ ۶ـ در بیان قلم‌تراش؛ ۷ـ در بیان خوشنویسی؛ ۸ ـ در بیان منقبت مرتضی‌علی؛ ۹ـ در بیان قواعد نستعلیق. نسخه‌های فراوانی از آن هست و در امتحان‌الفضلاء میرزا سنگلاخ چاپ ۱۲۹۱ تبریز و گلستان هنر گنجانده شده و در لنینگراد چاپ عکسی هم شده‌ است (در ۱۹۵۷). (خوشنویسان بیانی، ص۲۵۳ ـ ریو ۵۷۳ ـ فهرست فیلم‌ها ص۷۸ ـ ایوانف ۲: ۴۳۲ ش۶۳۸ ـ ذریعه ۱۹: ۱۰۴ ـ دانشگاه ش۵۹ر۴۷۳۶ و ۲ر۶۰۸۶ ـ نشریه۵ :۱۴۰‌). دومین رسال مجموع ۲۸ والکر در بادلیان اکسفورد (گ ۴۷ ـ ۵۶) هم همین کتاب است و نخستین آن قواعد خطوط محمود‌بن‌محمد است (فهرست اته ۱۳۷۶).

۱۰ ـ گلزار صفا: صیرفی شاعر، به نظم فارسی در نقاشی و رنگ‌آمیزی (بلوشه۲: ۲۵۹ ش ۳ر۱۰۵۰

S. P. 1659

گ ۵۸ تا ۷۳ ـ ارمغان ۱۲: ۱ ص۱۷). در‌بار نام آن چنین آمده (۵۸ر): نام گلزار صفایش ز قضاستر صیرفی بلبل گلزار صفاست. ماده تاریخ آن چنین است(۷۱ پ): پی تاریخ تمامی سخنرهمچو بلبل چو شدم دستان‌زن+ آمد از گلشن افلاک ندار صیرفی ساکن گلزار صفا (۹۵۰).

۱۱ـ مداد الخطوط: میر‌علی هروی درگذشت ۹۵۱ که پس از ۹۲۶ و گویا در بخارا ساخته است. با امتحان الفضلاء میرزا ‌سنگلاخ در تبریز در ۱۲۹۱ چاپ شده است (خوشنویسان بیانی، ص۵۰۴).

۱۲ ـ لطایف نامه: سلطان محمد‌فخری پسر امیری هروی که مجالس‌النفایس امیر‌علیشیر نوایی را در آن به سال ۹۲۸ به فارسی برگردانده است، در مجلس نهم قسم پنجم آن ذکر لطایف ارباب هنر است. متن ترکی مجالس‌النفاس را به جز ترجمه‌های همین فخری و حکیم شاه محمد‌قزوینی و شاه علی‌بن‌عبدالعالی و عبدالباق‌شریف‌رضوی (دانشگاه ش ۳۰۲۹) ترجم پنجمی است از شیخ‌زاده فایض نیمردانی به نام بقیه‌النقیه به سال ۹۶۱ (نشری کتابخانه مرکزی دانشگاه ۶: ۶۳۱)

۱۳ ـ بابرنامه یا واقعات بابری: از ظهیرالدین‌بابر‌شاه (۸۸۸ ـ ۹۳۷) در آن سرگذشت سلطان‌علی‌مشهد و بهزاد هست و ترجم فارسی این بند آن از عبدالرحیم در مجل ‌مدرسه خاوری ۱۰: ۳ ص۸ و ۱۴۷ چاپ شده است (استوری ۱: ۵۳۰).

۱۴ ـ مرقع شاه اسماعیل صفوی:مقدم‌آن را شمس‌الدین محمد وصفی دربار خوشنویسان و هنرمندان در سال ۹۱۶ نوشته است (خوشنویسان بیانی، ص پانزده).

۱۵ ـ آداب‌المشق: از باباشاه حالی اصفهانی درگذشت بغداد در ۹۹۶، ‌این رساله را با دیباچ دیگری به میر‌عماد خوشنویس هم نسبت داده‌اند، در یک مقدمه است و دو باب. این رساله شاید پیش از ۹۴۰ تألیف شده باشد؛ چه در رسم‌الخط مجنون رفیقی از آن یاد شده ‌است. محمدشفیع ‌لاهوری آن را با دیباچه‌ای به زبان اردو و با دو فهرست مصطلحات و اعلام در مجل ‌مدرس خاوری در ۱۹۵۰ در ش۱۰۱ (ج۲۶، ش۳، ص۵۲ ـ ۷۱) از روی نسخ مورخ ۱ ج۱۱۱۶ نشر کرده و بارهای دیگر هم به چاپ رسیده است (خوشنویسان بیانی، ص۸۵ ـ فهرست افغانستان ص۲۱۸ ـ نسخ ش۱۷۹۵ و ۱۷۹۶ کتابخان شاهنشاهی ـ فهرست سپهسالار ۳: ۱۸ ـ فهرست فارسی مشار ۱۹ ـ فهرست ایوانف ۱: ۷۵۱، ش۵ر۱۶۲۳ ـ کتابخان ملک، ش۶ر۵۲۶ ص۶۰ فهرست مجموعه‌ها).

۱۶ ـ آداب خط: مجنون ‌بن ‌محمود (محمد) رفیقی چپ‌نویس یا توأمان‌نویس سرایند منظوم شطرنج آمیخته با نثر به فارسی (ش ۲۵ کتابخان مجتبی مینوی، نشری کتابخان مرکزی دانشگاه ۶، ۶۵۳) و ناز و نیاز (‌دانشگاه ۵۵ر ۴۷۳۶). این رساله در بحر لیلی و مجنون است، چنان‌که سام‌میرزا در تحق سامی (ص۱۴۲) گفته که مجنون رسال نظمی به نامش در این بحر بسته و یک بیت از آن را می‌آورد: رنگی که صفای خط در آن ا‌ستر از آب حنا و زعفران است.

و آن در نسخ ش ۲۴ر۴۷۳۶ دانشگاه تهران (گ ۱۴۸ر) دیده می‌شود و این یکی از سه رسال خط مجنون است که مرحوم دکتر مهدی بیانی به‌درستی حدس زده است. این رساله «واعد خطوط» و «تعریف قواعد خط» هم خوانده شده ‌است. دو نسخه‌ای از آن در موز بریتانیا هست که ریو (ص۵۳۲) آنها را درست نشناخته است: یکی به نام رسال وضع نسخ و نستعلیق که در فهرست کرافت (ص۵، ش۱۲) به میرعلی نسبت داده شده‌است. آغازش: از واضع خط نسخ و نستعلیقر بشنو سخنی ز روی تحقیق؛ دومی به نام خوشنویسی به نام راقم که در آداب خط است به وزن مثنوی، آغازش: «بالای الف سه نقطه باید». آن بیت و این مصرع را در آداب خط مجنون نسخ دانشگاه دیده‌ام. پس این دو باید همین آداب خط مجنون باشد (دانشگاه ۴۲ر۳۰۱۰ ـ ذریعه ۱۹: ۱۰۴).

۱۷ ـ خط و سواد یا سوادالخط: مجنون بن ‌محمود (محمد) رفیقی به نثر تألیف ۹۴۰ و ۹۴۵ در شش باب: ۱ـ در بیان خطوط و سطح و دور و وجه تسمی هر یک؛ ۲ـ در ذکر استادان و مخترعان و بیان مرتب ‌ایشان؛ ۳ـ در بیان ادوات کتابت؛ ۴ـ در بیان قواعد خط؛ ۵ ـ در شکل هر یک از حروف؛ ۶ـ در حسن خط و اصناف حرفها. فصل دوم آن در ش۴ مجلد ۱۰ اوت ۱۹۳۴ و هم آن در ش۲، مجلد ۱۱، سال ۱۹۳۵، ص۴۶-۴۷، مجل مدرس خاوری به کوشش یاسین‌خان نیازی چاپ شده ‌است (دانشگاه ۱ر۳۵۲۲ـ دهخدا ش۵ر۲۸۸ ـ ریو ۵۳۱ ـ دیوان هند ۲۹۳۱ ـ خوشنویسان بیانی، ص۶۱۲ ـ ایوانف ۱: ۷۵۰ ش ۱ر۱۶۲۳ و ۱۶۲۴ ـ ملک ۷ر۵۲۶ فهرست مجموعه‌ها ص۶۰).

۱۸ـ رسم خط یا رسم الخط: مجنون ‌بن ‌محمود رفیقی چپ‌نویس یا توأمان‌نویس، به نظم به نام سلطان مظفر فرزند سلطان میرزای بایقرای‌چنگیزی مورخ ۹۰۹ یا ۹۴۰ (دانشگاه ۲ر۳۵۲۲ ـ ایوانف ۱: ۷۵۱ ش ۲ر۱۶۲۳ ـ خوشنویسان بیانی، ص۶۱۲).

۱۹ـ مرکب سازی: مجنون رفیقی، به نثر (دانشگاه ۳ر۲۵۲۲).

۲۰ ـ مرقع محمد مؤمن کرمانی فرزند خواجه شهاب‌الدین عبدالله مروارید درگذشت ۹۴۸ که برای شاه‌تهماسب ساخته است و می‌باید مقدمه‌ای تاریخی داشته باشد در‌بار هنرمندان و خوشنویسان (خوشنویسان بیانی ۸۴۲).

۲۱ ـ تاریخ رشیدی: میرزا حیدر دو غلات که در ۹۴۸ ساخته است. فصل هنرمندان سبک هرات دفتر دوم آن را محمد‌شفیع لاهوری در شمار مه ۱۹۳۴ (۱۰: ۳ ص۱۵۰-۱۷۰) مجل ‌مدرس خاوری از روی نسخ دانشگاه کیمبریچ چاپ کرده است، نیز چاپ آلمان در مجموع آسیایی سال سوم ص۸۰ ـ۳۲۳ تاریخ ۱۸۸۸ در پترزبورگ، ارنولد ترجم انگلیسی آن را در

BSOS

سال ۱۹۳۰ (۵-۴، ص۶۷۱-۶۷۴) نشر کرده است.

۲۲ ـ مرقع بهرام میرزای صفوی که مقدم‌آن را دوست محمد بن ‌سلیمان‌ کاتب ‌کوشانی ‌هروی زند تا ۹۷۲ دربار هنرمندان به سال ۹۵۱ نوشته است. (خوشنویسان بیانی، ص پانزده و ۱۹۲)

۲۳ ـ حالات هن