توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل سیاست منزل ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل سیاست منزل ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل سیاست منزل ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

تدبیر منزل (فلسفه)

مقالات مشابه: تدبیر منزل (علوم دیگر).

مقالات مرتبط: تدبیر منزل (دانشنامه‌جهان‌اسلام).

تَدْبیرِ مَنْزِل، دومین شاخ حکمت عملی در فلسف مشائی که موضوع آن، چگونگی ادار امور خانه و نحو مشارکت مرد با زن و فرزند و خدمتکار است. ارسطو در کتاب اخلاق نیکوماخس بحث‌ را با اهمیت‌ خانواده ‌آغاز ‌کرده و آنگاه بر اساس روابط حاکم بر هر منزلی، رابط پدر و فرزندی و رابط مال و صاحب مال، تقسیمات چهارگان تدبیر منزل را مطرح کرده است. پس از ارسطو، سنت متأخر هلنی‌ ـ اسکندرانی، با ایجاد تغییراتی در تقسیم‌بندی سه‌گان فلسف عملی به «تدبیر منزل» و «قانون‌گذاری» و «سیاست مدن»، با توجه به کتاب « اخلاق نیکوماخس»، «اخلاق» را جانشین ‌«قانون‌گذاری» کرد و لذا در فهرستهای کهن جهان اسلام از این سه عنوان نام برده می‌شود. به مبحث تدبیر منزل در دوره یونان باستان و در ایران به عنوان اندرزنامه‌های پهلوی و بعد از ظهور اسلام هم در دوره‌های مختلف پرداخته شده است، ولی متأخرین حکما کمتر به این بحث پرداخته‌اند.

فهرست مندرجات

۱ – واژه‌شناسی
۲ – جایگاه
۳ – ارسطو
۴ – اخلاق جانشین قانون‌گذاری
۴.۱ – تاثیر در متن‌های عهد اسلامی
۵ – رساله اویکونومیکوس بروسن
۵.۱ – مهم‌ترین مباحث ابواب رساله
۶ – رساله‌ای منسوب به ارسطو
۷ – اندرزنامه‌های پهلوی
۸ – کتاب السعاده و الاسعاد عامری
۹ – متون ادب فارسی
۹.۱ – قابوس‌نامه
۹.۲ – نصیحه‌ الملوک
۹.۳ – تحفه الملوک
۱۰ – فصول منتزعه فارابی
۱۱ – تهذیب الاخلاق ابن مسکویه
۱۲ – السیاسه ابن سینا
۱۲.۱ – فصل‌های السیاسه
۱۲.۱.۱ – سیاست نفس
۱۲.۱.۲ – سیاست درآمد و هزینه خانه
۱۲.۱.۳ – سیاست اهل خانه
۱۲.۱.۴ – سیاست فرزند
۱۲.۱.۵ – سیاست خدمتکاران
۱۲.۲ – منابع رساله
۱۲.۳ – سبب نام‌گذاری
۱۳ – غزالی و دمشقی و ابن ابی الربیع
۱۴ – جامع العلوم فخرالدین رازی
۱۵ – اخلاق ناصری خواجه طوسی
۱۶ – لطائف الحکمه ارموی
۱۷ – دره التاج قطب‌الدین شیرازی
۱۸ – الشجره الالهیه شهرزوری
۱۹ – الرساله الشاهیه و نفائس الفنون
۲۰ – انیس الناس و لوامع الاشراق
۲۱ – انموذج العلوم و سیاسه الخلق بتحسین الخلق
۲۲ – اخلاق علایی علی بن امرالله حنایی
۲۳ – الحکمه العملیه دشتکی
۲۴ – رکود بحث تدبیر منزل در ایران
۲۵ – فهرست منابع
۲۶ – پانویس
۲۷ – منبع

۱ – واژه‌شناسی

ترکیب «تدبیر منزل» ترجم اصطلاح «اویکونومیا»ی یونانی است که از دو جزء «اویکوس» به معنای «خانه» و «نوموس» به معنای «قانون» تشکیل شده است

[۱] .p1204 ،Scott، R.، A Greek-English Lexicon

. اصطلاح تدبیر منزل در متون کهن معادلهای دیگری نیز داشته است، مانند «پاورپوینت کامل سیاست منزل ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint»، «تدبیر الخاصه»، «حکمت منزلیه» و «الاقتصاد المنزلی»

[۲] ارسطو، الاخلاق، ترجم حنین بن اسحاق، ص۲۱۹.

[۳] خوارزمی، محمد، مفاتیح العلوم، ص۱۵۴.

[۴] ابن سینا، حسین، الهیات دانشنام علائی، ص۳.

[۵] شیخ اشراق، شهاب‌الدین، مجموع مصنفات، ج۱، ص۳.

[۶] سراج‌ الدین ارموی، محمود، لطائف الحکمه، ص۲۱۹.

[۷] قطب‌ الدین شیرازی، محمود، دُرّه التاج، ص۱۲۹.

.

۲ – جایگاه

کهن‌ترین کاربرد اصطلاح اویکونومیا را در بحثهای پراکند افلاطون در کتاب «قوانین»

[۸] .p772-794 ،Plato، Nomoi

می‌توان یافت. فیلسوفان مسلمان نیز با آموزه‌های او به خوبی آشنا بوده‌اند

[۹] فارابی، ابونصر، «تلخیص نوامیس افلاطون»، افلاطون فی الاسلام، ص۶۹-۷۴.

[۱۰] فارابی، ابونصر، «تلخیص نوامیس افلاطون»، افلاطون فی الاسلام، ص۷۹-۸۰.

[۱۱] .p244-247 ،Walzer، R.، Greek into Arabic

[۱۲] .p322-327 ،Strauss، L.،«How Frb Read Plato”s Laws»، Méllanges Louis Massignon

. با این حال، به واسط آثار ارسطو در حکمت عملی و در پرتو نگـاه نقادان او به فلسفـ سیاسـی‌ـ اجتماعی افلاطون بود که تدبیر منزل در ادبیات یونانی ـ هلنی جایگاه خاصی یافت.

۳ – ارسطو

ارسطو که در فصل هشتم از کتاب ششم « اخلاق نیکوماخس»

[۱۳] .گ۱۱۴۱ b، سطرهای۲۲-۳۴ ،Aristotle، Ethica Nicomaches

فلسف عملی را به «تدبیر منزل» و «قانون‌گذاری» و «سیاست» به معنای جنبه‌های اجرایی و قضایی آن تقسیم کرده، و در کتاب اول و هشتم «سیاست» به موضوع تدبیر منزل پرداخته است. او کتاب اول را با بحث‌ از اهمیت‌ خانواده ‌آغاز ‌کرده

[۱۴] .گ۱۲۵۲ a، سطر۲۴ ،Aristotle، Ethica Nicomaches

[۱۵] .گ‌۱۲۵۲ b، سطر۱۴ ،Aristotle، Ethica Nicomaches

[۱۶] .گ۱۲۵۳ b، سطرهای۱-۱۳ ،Aristotle، Ethica Nicomaches

، و آنگاه بر اساس روابط حاکم بر هر منزلی، یعنی رابط خدایگانی و بندگی، رابط همسری، رابط پدر و فرزندی و رابط مال و صاحب مال، تقسیمات چهارگان تدبیر منزل را مطرح کرده است

[۱۷] .گ۱۲۵۳ b، سطرهای۱-۱۳ ،Aristotle، Ethica Nicomaches

. ارسطو در کتاب هشتم «سیاست» نیز به بحث از تربیت فرزند پرداخته، و در مواردی همچون توجه به بازی و موسیقی با افلاطون هم‌رأی است

[۱۸] .گ۱۳۳۷، سطر۲۴ ،Aristotle، Politica

[۱۹] .گ۱۳۳۸ a، سطر۳۰ ،Aristotle، Politica

. وی همچنین در کتاب دوم «سیاست» به نقد آراء افلاطون دربار اشتراک در اموال و زن پرداخته است

[۲۰] .گ۱۲۶۱ a ببـ ،Aristotle، Politica

.
اکنون با آنکه به واسط فهرستهای دیوگنس لائرتیوس (هـ م) و هسوخیوس از رساله‌ای با عنوان اویکونومیکوس در میان آثار ارسطو آگاهیم، ولی فهرست‌نگاران متأخرتر همچون بطلمیوس غریب، از آن یادی نکرده‌اند

[۲۱] دانش‌ پژوه، محمد تقی، «فن تدبیر منزل»، ص۱۱۷-۱۱۸.

، و چنان‌که ابوعلی مسکویه هم در رسال ترتیب السعادات تصریح‌می‌کند

[۲۲] ابوعلی مسکویه، «ترتیب السعادات و منازل العلوم»، ص۱۲۵

،‌ این اثر به‌زبان عربی ترجمه نشده است.

۴ – اخلاق جانشین قانون‌گذاری

پس از ارسطو، سنت متأخر هلنی‌ـ اسکندرانی، با ایجاد تغییراتی در تقسیم‌بندی سه‌گان فلسف عملی به «تدبیر منزل» و «قانون‌گذاری» و «سیاست مدن»، با توجه به کتاب « اخلاق نیکوماخس»، «اخلاق» را جانشین ‌«قانون‌گذاری» کرد (دربار پولس پارسی به عنوان نمونه‌ای مشخص از متفکران چنین جریانی

[۲۳] .p261 ،Gutas، D.، «Paul the Persian on the Classification of the Parts of Aristotle”s Philosophy»، Der Islam

.) از این‌رو، بی‌سبب نیست که در فهرستهای کهن جهان اسلام و منابع برجای مانده از نهضت ترجم آثار یونانی به عربی، از طبقه‌بندی آثار ارسطو در فلسف عملی به «تهذیب اخلاق»، «تدبیر منزل» و «سیاست مدن» سخن به میان می‌آید

[۲۴] فارابی، ابونصر، «ما ینبغی ان یقدم قبل تعلم الفلسفه»، ص۳.

[۲۵] ابن سینا، حسین، «اقسام العلوم العقلیه»، ص۶۹.

[۲۶] اندلسی، صاعد، التعریف بطبقات الامم، ص۱۷۴.

.

۴.۱ – تاثیر در متن‌های عهد اسلامی

تأثیر این طبقه‌بندی را از همان نخستین متن‌های برجای ماند عهد اسلامی می‌توان بازجست؛ چنان که المنطق ابن مقفع

[۲۷] ابن مقفع، عبدالله، المنطق، ص۳-۴.

و حدود المنطق ابن بهریز

[۲۸] ابن بهریز، حبیب، «حدود المنطق»، ص۱۱۱-۱۱۳.

و جوامع العلوم ابن فریغون

[۲۹] خدیو جم، حسین، «کتاب جوامع العلوم»، ص۱۵۹.

و رسائل اخوان الصفا

[۳۰] اخوان الصفا، مجموعه ای از مؤلفین، رسائل اخوان الصفا، ج۱، ص۲۷۴.

، در هماهنگی کامل با این نظام متأخرِ طبقه‌بندی آثار ارسطو در فلسف عملی به نگارش درآمده‌اند. از این رساله‌ها، در المنطق ابن مقفع

[۳۱] ابن مقفع، عبدالله، المنطق، ص۳-۴.

، از «عمل» به «سیاست و تدبیر» تعبیر شده است که اکنون از همسان گرفتن این دو مفهوم، به گذار از نوموس یونانی به پولتیا و همسان گرفتن آن دو یاد کرده‌اند. گفتنی است که در رساله‌های یاد شده، به جای اصطلاح «تدبیر منزل» از اصطلاح «السیاسه الخاصه» و «السیاسه الخاصیه» استفاده شده است که از نظر زمانی بر ترجم اویکونومیکوس بروسن نوفیثاغوری که در سد ۲م نگاشته شده، و در سده‌های ۳ و ۴ق / ۹ و ۱۰م به زبان عربی درآمده است، تقدم دارد.

۵ – رساله اویکونومیکوس بروسن

رساله اویکونومیکوس بروسن را نخستین اثر ترجمه شده از یونانی به عربی دربار تدبیر منزل می‌توان دانست که به سبب از میان رفتن اصل یونانی آن، بعدها مبنای ترجمه‌های عبری و لاتینی نیز شد

[۳۲] ابن‌ ندیم، ابوالفرج، الفهرست، ص۳۸۳.

[۳۳] ابن سینا، حسین، «اقسام العلوم العقلیه»، ص۶۹.

[۳۴] .p86 ،Madelung، W.، «Nar ad-Dn s’s Ethics between Philoso-phy،Shi”ism and Sufism»، Ethics in Islam، ed. R.G. Hovannisian

[۳۵] .III /1096 ،Sarton، G.، Introduction to the History of Science

[۳۶] .II /463 ،Sarton، G.، Introduction to the History of Science

رسال بروسن به پیروی از تقسیمات چهارگان ارسطویی، با بحث از مال و تدبیر آن آغاز می‌شود و با تدبیر بندگان و خدمه ادامه می‌یابد و پس از بحث دربار تدبیر زن، با بحث از تدبیر فرزند پایان می‌پذیرد. بروسن رسال خود را در پیروی از اندیش سعادت دنیوی ارسطو به نگارش در آورده است.

۵.۱ – مهم‌ترین مباحث ابواب رساله

از مهم‌ترین مباحث مطرح کرد او در این ۴ باب، به این موارد می‌توان اشاره کرد:
۱. تأکید بر نیاز آدمی به زندگانی در جمع، برای برآورده شدن خواسته‌هایش از جمله تهی غذا و پرداختن به صناعاتی مانند بنایی، نجاری و آهنگری که هم آنها از عهد یک نفر برنمی‌آید. بروسن در این باب، همچنین به وجود قو یادگیری و آموزش به عنوان سبب دیگری برای روی آوردن آدمیان به یکدیگر یاد می‌کند

[۳۷] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۶۳-۱۶۴.

.
۲. دربار نیاز به مال یا نقود برای انجام معاملات و چگونگی گردآوری آن با بحث دربار دوری جستن از «جور» و «عار» و «دنائت» در کسب

[۳۸] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۶۴-۱۶۶.

.
۳. بیان چگونگی حفظ مال از راه تنطیم نسبت درآمد و مخارج و تأکید بر دوری جستن از ۵ خصلت «خست»، «تقتیر»، «اسراف»، «فخرفروشی» و «سوءتدبیر» به هنگام انفاق

[۳۹] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۶۶-۱۶۷.

.
۴. در بحث از تدبیر خدمتکاران و بندگان، بندگی به رِقّ و شهوت و طبع تقسیم گردیده، و مطالبی مانند آراء ارسطو در کتاب نخست «سیاست»

[۴۰] .گ۱۲۵۳b، سطر۱۵ ،Aristotle، Politica

[۴۱] .گ۱۲۵۴b، سطر۳۱ ،Aristotle، Politica

دربار طبیعت بندگان و لزوم فرمان‌پذیری آنان یاد شده است؛ آنگاه از بندگانِ شهوت، پرهیز داده شده و بندگانِ به رقّ را که از فضایل انسانی بی‌بهره‌اند، برای انجام کارهای خاص و بندگانِ به طبع را شایست کارهای دشوار دانسته است

[۴۲] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۶۸-۱۷۰.

.
۵. در بحث از تدبیر زن گفته می‌شود: غرض از همسر گزینی، از سویی بقای نوع و از سوی دیگر نیاز مرد به حضور شریکی است که حوایج او را در خانه برآورده سازد. بروسن این دو غرض را به ترتیب، طبیعی و اختیاری نامیده است

[۴۳] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۷۱-۱۷۴.

.
۶. سرانجام در چهارمین بخش از این رساله، مسئل تدبیر فرزند از جنبه‌های گوناگون بررسی شده است

[۴۴] بروسن، «کتاب تدبیر المنزل»، ص۱۷۴-۱۸۱

.

۶ – رساله‌ای منسوب به ارسطو

از دیگر آثار یونانی ترجمه شده به ‌زبان عربی دربار تدبیر منزل به رساله‌ای منسوب به ارسطو می‌باید اشاره کرد که اصل یونانی و ترجم لاتینی بخشی از آن موجود است و بنابر رأی مترجم فرانسوی متن (تریکو)، در ۳ کتاب تنظیم شده است و با آموزه‌های مطرح شده در قوانین افلاطون و تدبیر منزل گزنفن و سیاست ارسطو پیوستگی دارد

[۴۵] دانش‌ پژوه، محمد تقی، «فن تدبیر منزل»، ص۱۲۰.

. آنچه اکنون از متن ترجمه شد این رساله به زبان عربی می‌دانیم، منحصر است به گزید نخستین کتاب آن که ابوالفرج بن طیّب عراقی نسطوری (د ۴۳۵ق)، در کتاب الثمار الطبیّه و الفلسفیه آورده است. به همین سبب دربار چگونگی تأثیر آن بر آثار متفکران دور اسلامی سخنی نمی‌توان گفت

[۴۶] دانش‌ پژوه، محمد تقی، «فن تدبیر منزل»، ص۱۲۱-۱۲۴.

.

۷ – اندرزنامه‌های پهلوی

در دوران اسلامی، به رغم ترجم بخشهایی از اندرزنامه‌های پهلوی به عربی و به رغم بهره‌گیری آزاد شماری از تألیفات عربی از این اندرزنامه‌ها (برای نمونه‌ای از ترجم آزاد و بازنگری شد اندرز آذرباد مارسپندان و ترجم کامل و درخشان ایاتکار بزرگمهر

[۴۷] ابوعلی مسکویه، الحکمه الخالده، ص۲۶- ۲۸.

[۴۸] ابوعلی مسکویه، الحکمه الخالده، ص۲۹- ۳۷.

[۴۹] .حاشی۵۷ ،p76-77 ،Henning, W.B., «Eine arabische Version mittelpersischer Weisheitsschriften»

[۵۰] .p42، ،De Fouchécour، Ch. -H.، Moralia (les notions morales dans la littéra-ture persane Du3e / 9e au 7e / 13e siècle

،) از آموزه‌های ایرانی مرتبط با تدبیر منزل کمتر نشانی می‌توان یافت. متنهای به جا مانده از تمدن ایرانی پیش از اسلام و به ویژه اندرزنامه‌های پهلوی، مشتمل بر پاره‌ای آموزه‌های اخلاقیِ قابل طرح در مباحث کلی تدبیر منزل است، اما در آنها از مباحث اصلی مربوط به اقتصاد خانواده کمتر سخن به میان آمده است. شاید مهم‌ترین وجه تمایز این اندرزنامه‌ها با متنهای یونانی مشابه را در این نکته دانست که در اندرزنامه‌ها اصول اخلاقی و غایت اخروی بیشتر موردتوجه بوده، در حالی که در آثار یونانی، مبانی اقتصادی و غایت دنیوی ملحوظ شده است. با وجود برخی نقش‌مایه‌های زروانی در برخی اندرزها (برای نمونه دربار تأکید بر خودداری از راز گفتن به زنان

[۵۱] «اندرز آذرباد مارسپندان»، متون پهلوی، ص۱۰۰، بند۱۱.

،) بیشتر متنهای ایرانی پیش از اسلام، بر خلاف تعالیم یونانی، بر حقوق زن و نقش فعال او در خانواده تأکید می‌کنند

[۵۲] .p11-15 ،Mtikn Hazr Dtastn، tr. S.J.Bulsara

[۵۳] .p33-36 ،Mtikn Hazr Dtastn، tr. S.J.Bulsara

[۵۴] «پیمان کدخدایی»، متون پهلوی، ص۱۷۳-۱۷۴، بند۶-۷.

[۵۵] مکنزی، دیوید نیل، «نمون قبال زناشویی در زبان پهلوی»، ص۵۵۶۹-۵۵۷۰.

[۵۶] روایت پهلوی، ترجم مهشید میرفخرایی، فصل ۳۹.

[۵۷] روایت پهلوی، ترجم مهشید میرفخرایی، فصل۵۳.

[۵۸] صد در نثر و صد در بندهش، فصل۳۹.

[۵۹] ارداویراف‌نامه، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، فصل۶۸.

.

۸ – کتاب السعاده و الاسعاد عامری

در برخی از آثار فلسفی عهد اسلامی، مباحث تدبیر منزل با آموزه‌های یونانی و ایرانی درآمیخته است. شاخص این آثار، کتاب السعاده و الاسعاد ابوالحسن عامری (د ۳۸۱ ق) است که به ویژه به مسئل تربیت فرزند توجه خاصی کرده است

[۶۰] عامری، ابوالحسن، السعاده و الاسعاد، ص۳۴۸- ۳۸۸.

. هرچند که تأمل در شیو تقسیم‌بندی مطالب کتاب و نگاه جُنگ پردازان مؤلف در تدوین مطالب

[۶۱] .p55 ff ،Arkoun، M.، «La Conquête du bonheur selon Abû-l-asan al-“Amirî»,Studia Islamica

نشان می‌دهد که او در این مباحث بیشتر تحت تأثیر آموزه‌ها و سنت ایرانی بوده، و در این کار از مجموعه‌های ارزشمندی از اندرزنامه‌ها بهره گرفته است

[۶۲] دانش‌پژوه، محمدتقی، «السعاده و الاسعاد»، ص۴۸-۵۲.

. ابوالحسن عامری با پیروی از افلاطون، سیاست را بر ۵ نوع دانسته، و از تدبیر منزل با تعبیر «السیاسه البیتیه» به عنوان سیاست نوع چهارم یاد کرده است

[۶۳] عامری، ابوالحسن، السعاده و الاسعاد، ص۲۰۹-۲۱۰.

، هرچند که او به تمام اجزاء و ابواب این نوع سیاست نپرداخته، و صرفاً به ارائ برخی نکات مهم دربار روابط مرد با زن و فرزند و وظایف هر یک نسبت به دیگری ‌بسنده کرده است

[۶۴] عامری، ابوالحسن، السعاده و الاسعاد، ص۳۴۸-۳۵۰.

[۶۵] عامری، ابوالحسن، السعاده و الاسعاد، ص۳۵۵.

.

۹ – متون ادب فارسی

اثر ابوالحسن عامری در عین حال، نمونه‌ای است از تألیفاتی که نمایند التقاط فکری در زمین اخلاق است و در آن سنتهای ایرانی، عربی، یونانی، هندی و حتى یهودی و نسطوری در هم آمیخته‌اند

[۶۶] .p83 ff ،Grignaschi، M.،«La Nih- yatu-l- “Arab fi abri-l-Furs wa-l-“Arab et les Siyaru mulki-l-“Aam du Ps. Ibn-al-Muqaffa”»

. بدین‌سان، به نظر می‌رسد که برای دست‌یابی به مضمونهای ایرانیِ ناب دربار تدبیر منزل باید به متون ادب فارسی مراجعه کرد. در این میان بر شماری از آثار اخلاقی و اندرزنامه‌های منثور ادب فارسی می‌توان تأکید کرد که با وام‌گیری گسترده از آموزه‌های ایرانی به نگارش درآمده‌اند و مباحث مستقل از آموزه‌های یونانی را در بر دارند. از این آثار، قابوس‌نام عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر و نصیحه الملوک محمد غزالی و تحفه الملوک علی بن ابی حفص اصفهانی اهمیت خاصی دارند.

۹.۱ – قابوس‌نامه

مباحث مربوط به تدبیر منزل، به تفصیل در بابهای ۲۱ تا ۲۷ قابوس‌نامه آمده‌اند. نویسنده در این بابها، به بیان وظایف مرد برای برخورداری از یک زندگی مطلوب پرداخته است که برخی از آنها بدین قرارند: غافل نبودن از گردآوری مال و کوشش برای نگاهداری و مصرف بایست آن از طریق قناعت، و اعتدال پیشه کردن در خرج و داشتن حساب آن، با تأکید بر اینکه فضیلت مرد ثروتمند در انفاق به مستحقان است

[۶۷] عنصر المعالی، کیکاووس، قابوس‌نامه، ص۱۰۳-۱۰۶.

؛ لزوم آگاهی از راه و رسم خرید برده، خانه، زمین، اسب و مانند اینها

[۶۸] عنصر المعالی، کیکاووس، قابوس‌نامه، ص۱۱۱- ۱۲۸.

.؛ ویژگیهـای همسر مطلوب ــ متأثر از سنت انـدرزنامه‌های ایرانـی ــ نقش زن به عنوان کسی که عهده‌دار ادار امور خانه است و شریک مرد در اموال خانه، تأکید بر ایجاد تعادل در مناسبات آن دو

[۶۹] عنصرالمعالی، کیکاووس، قابوس‌نامه، ص۱۲۹-۱۳۱.

؛ تعلیم و تربیت فرزندان و گزاردن حق ایشان

[۷۰] عنصر المعالی، کیکاووس، قابوس‌نامه، ص۱۳۲- ۱۳۸.

.

۹.۲ – نصیحه‌ الملوک

نصیحه الملوک محمد غزالی و تحفه الملوک علی بن ابی‌حفص به تدبیر منزل چنان نپرداخته‌اند که عنصرالمعالی در قابوس‌نامه. نامنسجم بودن مباحث آنها در این زمینه، از سویی در شاکله و ساخت این دو اثر، و از سوی دیگر، در هدف و غایت مؤلفان آنهاست.

۹.۳ – تحفه الملوک

از این دو اثر، تحفه الملوک در قالب جُنگی از اندرزنامه‌های کهن ایرانی ـ یونانی ـ هندی و با هدف ارائ کلیاتی از مباحث اخلاقی‌سنتی تدوین شده است و آن را آمیزه‌ای از نصیحت‌نامه‌ها و آداب الملوک و موعظه‌های اخلاقی می‌توان دانست

[۷۱] ابن ابی‌حفص اصفهانی، علی، تحفه الملوک، ص۶۳-۶۵.

. در نصیحه الملوک بحث غزالی در واپسین بخش کتاب دربار صفات زنان و شیو رفتار با ایشان قابل توجه است که در آنجا ترکیبی از حکایتها و اندرزهای ایرانی و اسلامی به چشم می‌خورد

[۷۲] غزالی، محمد، نصیحه الملوک، ص۲۶۱-۲۸۶.

.

۱۰ – فصول منتزعه فارابی

‌دیگر آثار منثور ادب فارسی نیز کم و بیش از آموزه‌های مطرح شده در متنهای مورد بحث پیروی کرده‌اند. البته، پراکندگی و نابسامانی متداول در این مبحث، از ویژگیهای این متنها نیست و آن را در آثار فلسفی سده‌های ۴ و ۵ ق نیز می‌توان دید. در این گونه آثار، نخستین توجه به تدبیر منزل را در رسال فصول منتزع ابونصر فارابی (د ۳۳۹ق) می‌توان یافت که با پیروی از رأی ارسطو در کتاب سیاست، منزل را تشکیل یافته از نسبتهای چهارگان شوهر و زن، خدایگان و بنده، پدر و فرزند، و مال و صاحب مال تعریف کرده است

[۷۳] فارابی، ابونصر، فصول منتزعه، ص۴۰.

. فارابی با اینکه از رسال تدبیر منزل در میان آثار ارسطو در حکمت عملی، در رسال «ما ینبغی ان یقدّم قبل تعلّم الفلسفه»

[۷۴] فارابی، ابونصر، «ما ینبغی ان یقدم قبل تعلم الفلسفه»، ص۴.

یاد کرده، در فصول منتزعه از تعبیر «تدبیر منزل» سخنی به میان نمی‌آورد و از سرپرست و پیونددهند نسبتهای چهارگان یاد شده، صرفاً به عنوان «مدبّر» و «ربّ منزل» یاد می‌کند و هدف این نسبتها را برآوردن آبادانی منزل در سعادت و حفظ آن می‌داند

[۷۵] فارابی، ابونصر، فصول منتزعه، ص۴۰-۴۱.

. به نظر او، جایگاه مدبر منزل به جایگاه مدبر مدینه مانند است و این هر دو به کالبد آدمی و پاره‌های گـوناگون با ترتیب خـاص و هدف واحـدشان شباهت دارنـد

[۷۶] فارابی، ابونصر، فصول منتزعه، ص۴۱.

.

۱۱ – تهذیب الاخلاق ابن مسکویه

پس از فارابی، ابوالحسن عامری نیز به رغم اشار ابن ندیم

[۷۷] ابن‌ ندیم، ابوالفرج، الفهرست، ص۳۸۳.

به متن عربی رسال بروسن، از آن بی‌خبر بوده است. در واقع، به نظر می‌رسد که ابوعلی مسکویه (د ۴۲۱ق) نخستین فیلسوفی است که ضمن یاد کردن از تدبیر منزل به عنوان یکی از اقسام حکمت عملی

[۷۸] ابوعلی مسکویه، «ترتیب السعادات و منازل العلوم»، ص۱۲۵.

، در کتاب تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق خود

[۷۹] ابوعلی مسکویه، تهذیب الاخلاق، ص۶۶.

به تصریح از بروسن نام برده، و در فصل «تأدیب الأَحداث و الصبی