توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مستغفران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مستغفران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل مستغفران ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

استغفار

درخواست آمرزش از خداوند را اِستغفار گویند. مورد بحث در فقه، استغفار گفتاری است که از آن در باب‌هایی مانند طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت، ظهار و کفّارات به مناسبت سخن گفته شده است.

فهرست مندرجات

۱ – معنای لغوی استغفار
۲ – معنای اصطلاحی استغفار
۳ – انواع استغفار
۴ – اقسام استغفار از نظر حکم شرعی
۴.۱ – استغفار مستحب
۴.۲ – استغفار واجب
۴.۳ – استغفار حرام
۵ – مفاهیم استغفار در قرآن
۶ – عناوین کیفیت پوشاندن گناه
۷ – اهمیت استغفار از خدا
۸ – تفاوت استغفار و توبه
۸.۱ – وجوه مغایرات توبه و استغفار
۹ – اهمّیت استغفار
۱۰ – آثار استغفار
۱۰.۱ – پیشگیری از عذاب الهی
۱۰.۲ – آمرزش گناهان
۱۰.۳ – افزایش روزی
۱۰.۴ – ازدیاد فرزندان
۱۰.۵ – رفاه و عمر طولانی
۱۱ – ضرورت استغفار
۱۲ – برترین زمان استغفار
۱۲.۱ – سحر و بعضی از شب‌ها
۱۲.۲ – علل اهمیت استغفار در سحرگاه
۱۲.۳ – منظور از استغفار‌کنندگان در سحرگاهان
۱۳ – الفاظ استغفار
۱۴ – اجابت استغفار
۱۵ – وساطت در استغفار
۱۵.۱ – انواع وساطت برای استغفار
۱۵.۲ – خصوصیات واسطه برای استغفار از خدا
۱۵.۳ – عدم منافات وساطت با توحید
۱۶ – ممنوعیّت استغفار برای مشرکان
۱۶.۱ – علت ممنوعیّت استغفار برای مشرکان
۱۶.۲ – علت استغفار حضرت ابراهیم برای آذر
۱۶.۳ – شأن نزول آیه ممنوعیّت استغفار برای مشرکان
۱۶.۴ – ضعف شأن نزول مذکور
۱۷ – بی‌تأثیر بودن استغفار برای منافقان
۱۷.۱ – علت بی‌تأثیر بودن استغفار برای منافقان
۱۸ – آداب استغفار در روایات
۱۹ – استغفار کنندگان
۱۹.۱ – ‌پیامبران
۱۹.۱.۱ – علل استغفار انبیاء
۱۹.۱.۲ – استغفار انبیاء و مقام نبوت
۱۹.۱.۳ – نظر اهل سنت در این باب
۱۹.۲ – فرشتگان
۱۹.۲.۱ – عدم استغفار فرشتگان برای خود
۱۹.۲.۲ – علل عدم برتری فرشتگان بر انبیاء
۲۰ – پانویس
۲۱ – منبع

معنای لغوی استغفار

واژه استغفار به معنای درخواست مغفرت

[۱] شمس العلوم، ج‌۸، ص‌۴۹۸۲.

از ریشه «غ‌ـ‌ف‌ـ‌ر» در لغت به معنای پوشش است

[۲] لسان‌العرب، ج‌۵، ص۲۶.

[۳] النهایه، ج‌۳، ص‌۳۷۳، «غفر».

، چنان که گفته می‌شود: «اصبغ ثوبک بالسواد فهوأغفر لوسخه = لباست را رنگ سیاه کن تا در برابر چرک پوشاننده‌تر باشد».

[۴] مفردات، ص‌۶۰۹، «غفر».

به کلاه‌خود نیز از آن جهت که سر را از آسیبها می‌پوشاند، مِغفَر می‌گویند

[۵] لسان العرب، ج‌۱۰، ص‌۹۱.

و پارچه‌ای را که به‌صورت آستر، یک سوی لباس را پوشش می‌دهد، غَفَر می‌نامند.

[۶] النهایه، ج‌۳، ص‌۳۷۴.

معنای اصطلاحی استغفار

استغفار در اصطلاح، به معنای درخواست زبانی یا عملی

[۷] مفردات، ص‌۶۰۹.

آمرزش

[۸] کشف الاسرار، ج‌۲، ص‌۴۶.

و پوشش گناه

[۹] التحریرو التنویر، ج‌۴، ص‌۹۲.

از پیشگاه خداوند، و هدف از آن درخواست مصونیت از آثار بد گناه و عذاب الهی است.

[۱۰] التحریرو التنویر، ج‌۴، ص‌۹۲.

[۱۱] مفردات، ص‌۶۰۹.

برخی، واژه استغفار در آیاتی از قرآن را به ایمان

[۱۲] الکشاف، ج‌۲، ص‌۴۰۲.

، اسلام

[۱۳] التفسیرالکبیر، ج‌۱۵، ص‌۱۵۸.

یا گزاردن نماز

[۱۴] مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۷۱۴.

تفسیر کرده‌اند که به مصادیق استغفار در مقام عمل اشاره دارند.

انواع استغفار

استغفار یا قولی است مانند گفتن «استغفر اللّه» و یا فعلی مانند انجام دادن عملی که موجب آمرزش انسان می‌گردد.

اقسام استغفار از نظر حکم شرعی

استغفار گرچه فی نفسه مستحب است، لیکن گاهی به جهت عوارضی واجب یا حرام می‌گردد. از این رو، استغفار به لحاظ حکم سه گونه است:

استغفار مستحب

استغفار از آن جهت که بهترین دعا و عبادت به شمار می‌رود، در هم حالات به ویژه موارد ذیل مستحب است:

[۱۵] وسائل الشیعه ج۷، ص۱۸۰.

بین دو سجد نماز؛

[۱۶] العروه الوثقی ج۱، ص۶۸۳.

بعد از تسبیحات اربعه؛

[۱۷] العروه الوثقی ج۱، ص۶۵۸.

در قنوت به خصوص‌ قنوت نماز وتر؛

[۱۸] العروه الوثقی ج۱، ص۶۹۹.

هنگام سحر؛

[۱۹] جواهر الکلام ج۷، ص۳۳.

برای میّت هنگام تشییع جنازه، دفن و زیارت قبر او؛

[۲۰] جواهر الکلام ج۴، ص۲۸۹.

[۲۱] جواهر الکلام ج۴، ص۳۰۷.

[۲۲] جواهر الکلام ج۴، ص۳۲۳.

در نماز باران؛

[۲۳] جواهر الکلام ج۱۲، ص۱۳۱.

در ماه رمضان؛

[۲۴] وسائل الشیعه ج۱۰، ص۳۰۴.

برای ترک برخی آداب و سنن مانند استغفار برای لطمه زدن بر سر و صورت خود به عنوان کفّار آن.

[۲۵] جواهر الکلام ج۳۳، ص۱۹۳.

استغفار واجب

استغفار به عنوان کفّار واجب بر محرم در صورت جدال کمتر از سه بار و فسوق،

[۲۶] مناسک مراجع، م۳۷۲ و مناسک مراجع، م۳۷۷.

یا بدل کفّار واجب بر کسی که توان انجام هیچ یک از خصال کفّاره (آزاد کردن برده، گرفتن دو ماه روزه یا اطعام یا پوشاندن شصت فقیر) را ندارد واجب است.

[۲۷] جواهر الکلام ج۳۳، ص۲۹۵.

البته بدلیّت استغفار در کفّار ظهار در صورت ناتوانی از پرداخت کفّاره، مورد اختلاف است.

[۲۸] جواهر الکلام ج۳۳، ص۱۶۰-۱۶۳.

در وجوب استغفار در نماز میّت

[۲۹] جواهر الکلام ج۱۲، ص۳۴-۴۷.

[۳۰] جواهر الکلام ج۱۲، ص۸۸.

و نیز از سوی غیبت کننده برای کسی که او را غیبت کرده، اختلاف است.

[۳۱] جواهر الکلام ج۲۲، ص۷۲.

[۳۲] مصباح الفقاهه ج۱، ص۵۱۹-۵۲۲.

استغفار حرام

استغفار برای مشرکان و کفّار- به نصّ قرآن کریم

[۳۳] توبه/سوره۹، آیه۱۱۳.

– و نیز مخالفان و منافقان، حرام است.

[۳۴] جواهر الکلام ج۱۲، ص۴۷-۵۱.

مفاهیم استغفار در قرآن

مفهوم آمرزش خواهی ۶۸ بار در قرآن آمده‌است: ۴۳ مورد از آن در هیئتهای گوناگون باب استفعال، ۱۷ مورد در قالب «إغفر»، سه مورد به صیغه «یغفر»، دو مورد «تغفر» و یک بار به‌صورت «مغفره» به‌کار رفته است.

[۳۵] المعجم المفهرس، ص‌۶۳۴، «غفر».

در دو آیه نیز فرمان استغفار با واژه «حِطَّه» آمده و نقل شده‌است که خداوند به بنی اسرائیل فرمان استغفار داد تا مشمول مغفرت الهی قرار گیرند.

[۳۶] بقره/سوره۲، آیه۵۸.

[۳۷] اعراف/سوره۷، آیه۱۶۱.

عناوین کیفیت پوشاندن گناه

کیفیّت پوشاندن گناه از بحث استغفار خارج است و از جمله افعال الهی به شمار می‌رود و از آن تحت عناوین غفران، عفو، تکفیر سیّئه و تبدیل آن به حسنه بحث می‌شود.

اهمیت استغفار از خدا

در ‌شریعت اسلامی، استغفار به‌صورت بهترین عبادت و دعا مطرح، و فراوانی انجام دادن آن توصیه شده و شاخص‌ترین تعبیر از آن، با جمله «استغفر‌الله»‌است.

[۳۸] البرهان، ج‌۵، ص‌۶۴‌ـ‌۶۵.

[۳۹] نورالثقلین، ج‌۵، ص‌۳۸.

[۴۰] نورالثقلین، ج‌۵، ص‌۳۸.

استغفار از عبادت‌هایی است که در شریعت مقدس، نسبت به آن، ترغیب و تشویق بسیار شده است؛

[۴۱] وسائل الشیعه ج۷، ص۱۷۶.

چندان که بیشتر دعاهایی که از معصومان علیهم السّلام به یادگار مانده،- با عبارات و الفاظ گوناگون- متضمّن استغفار است.

تفاوت استغفار و توبه

فرمان توبه پس از امر به استغفار در آیات ۳، ۵۲ و ۹۰ سوره آل عمران

[۴۲] هود/سوره۱۱، آیه۳.

[۴۳] هود/سوره۱۱، آیه۵۲.

[۴۴] هود/سوره۱۱، آیه۹۰.

:«واَنِ‌استَغفِروا رَبَّکُم ثُمَّ توبوا اِلَیهِ» به دو دلیل، نشان دهنده مغایرت مفهوم استغفار و توبه است:
۱. عطف توبه بر استغفار با کلمه «ثمّ» که فاصله و ترتیب را می‌رساند.
۲. اصل در کلام هر گوینده‌ای تأسیس و اراده معنای جدید است.
بنابراین تفاوت آن با توبه این است که توبه، بازگشت به سوی پروردگار با پشیمانی از عمل بد خویش است، ولی استغفار، درخواست مغفرت و آمرزش از او است. البته در این که قوام استغفار به توبه است یا نه، میان فقها اختلاف است.

[۴۵] مسالک الافهام ج۹، ص۵۳۵.

[۴۶] جواهر الکلام ج۳۳، ص۱۶۳.

[۴۷] رسائل فقهیه (شیخ انصاری)، ص۵۶.

وجوه مغایرات توبه و استغفار

درباره مغایرت استغفار با توبه، وجوهی گفته شده که می‌توان آنها را در دو وجه خلاصه کرد:
۱.‌استغفار، آمرزش خواهی از گناهان برای پیراستن روح از آلودگیها و نابودی باورها و اعمالی، مانند شرک و معصیت است و توبه، اقدام برای آراستن روح به صفات پسندیده، مانند توحید و ایمان و امتثال فرمانهای الهی است، در نتیجه استغفار، طلب آمرزش؛ ولی توبه بازگشت به خدا در مقام عمل است.

[۴۸] جامع‌البیان، مج‌۷، ج‌۱۱، ص‌۲۳۴.

[۴۹] فی ظلال القرآن، ج‌۴، ص‌۱۸۵۳.

[۵۰] المیزان، ج‌۱۰، ص‌۱۴۰‌‌۱۴۱.

۲. منظور از استغفار، درخواست آمرزش از گناهان پیشین، و مقصود از توبه، پشیمانی و بازگشت به خدا درباره گناهانی است که امکان دارد در آینده واقع شود.

[۵۱] التفسیر الکبیر، ج‌۱۷، ص‌۱۸۱.

[۵۲] اطیب‌البیان، ج‌۷،‌ص‌۶.

[۵۳] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۳.

با توجّه به تفاوت معنای توبه و استغفار، توبه به‌صورت مکمّل استغفار در جهت رسیدن به هدف آن، یعنی آمرزش مطرح است.

[۵۴] مجمع‌البیان، ج‌۵، ص‌۲۱۴.

عده‌ای در تفاوت میان استغفار و توبه به تفاوت متعلّق آن دو اشاره کرده و استغفار را به گناهان کوچک، و توبه را به گناهان بزرگ مربوط دانسته‌اند.

[۵۵] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۵.

در یک آیه، استغفار پس از توبه آمده و برآن عطف شده است: «اَفَلا یَتوبونَ اِلَی اللّهِ ویَستَغفِرونَهُ»

[۵۶] مائده/سوره۵، آیه۷۴.

؛ امّا چون عطف در این آیه با «واو» که برای جمع است صورت پذیرفته، با مغایرت استغفار و توبه منافاتی ندارد.
برخی امر به توبه پس از استغفار را در آیات سوره هود، تأکید همان امر اوّل و «ثمّ» را به معنای واو دانسته‌اند.

[۵۷] مجمع البیان، ج‌۵، ص‌۳۱۴.

[۵۸] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۴.

برخی نیز معتقدند چنانچه در موردی استغفار به تنهایی به‌کار رفته باشد، معنای توبه را نیز دربردارد.

[۵۹] مدارج السالکین، ج‌۱، ص‌۳۳۴‌ـ‌۳۳۵.

اهمّیت استغفار

اهمّیت استغفار از جهات گوناگونی قابل تبیین است:
۱.‌پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)و دیگر پیامبران به استغفار سفارش کرده و عموم مردم بدان فرمان داده شده‌اند، چنان که ۸‌آیه، به آمرزش خواهی ترغیب عمومی کرده و نزدیک به ۳۰ آیه، از استغفار پیامبران سخن به میان آورده و ۵ آیه نیز شخص رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) را به آن مأمور کرده است.

[۶۰] المعجم الاحصائی، ج‌۳، ص‌۱۰۵۸، «غفر».

۲.‌فرشتگان برای مؤمنان

[۶۱] غافر/سوره۴۰، آیه۷.

و اهل زمین استغفار می‌کنند.

[۶۲] شوری/سوره۴۲، آیه۵.

۳.‌ درخواست آمرزش گناه، صفت پرهیزکاران معرّفی شده است

[۶۳] نمونه، ج‌۲، ص‌۴۶۳.

: «…‌لِلَّذینَ اتَّقَوا… اَلَّذینَ یَقولونَ رَبَّنا اِنَّنا ءامَنّا فَاغفِر‌لَنا».

[۶۴] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶-۱۵.

آثار استغفار

در آیات و روایات، آثار سازنده و ارزشمندی از قبیل صلاح جامعه، نزول برکات الهی، و مصونیّت از عذاب دنیوی و اخروی برای آن بیان شده است که با تفصیل بیشتر ارائه می‌گردد.

[۶۵] جواهر الکلام ج۱۲، ص۱۳۲.

[۶۶] نوح/سوره۷۱، آیه۱۰-۱۲.

[۶۷] هود/سوره۱۱، آیه۵۲.

[۶۸] اعراف/سوره۷، آیه۹۶.

[۶۹] انفال/سوره۸، آیه۳۳.

پیشگیری از عذاب الهی

براساس آیه‌۳۳ سوره انفال

[۷۰] انفال/سوره۸، آیه۳۳.

تا زمانی که مردم اهل استغفار باشند، خداوند آنان را عذاب نخواهد کرد: «…‌وما‌کانَ‌اللّهُ مُعَذِّبَهُم وهُم یَستَغفِرون».
ابتدای آیه یاد شده، به عامل دیگر پیشگیری از عذاب، یعنی وجود رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در میان مردم اشاره دارد.
مفسّران درباره این آیه، شأن نزول‌های خاص و احتمالات گوناگونی ذکر کرده‌اند؛ ولی آیه، این قانون کلّی را دربردارد که وجود رسول خدا(صلی الله علیه وآله)در میان مردم و استغفار مردم، هر دو عامل امنیّت آنان در برابر بلاهای سخت و سنگین و مجازاتهای دردناک طبیعی و غیر طبیعی، همانند سیل، زلزله و جنگهای ویرانگر است.

[۷۱] نمونه، ج‌۷، ص‌۱۵۴‌‌۱۵۵.

حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام)می‌فرماید: در روی زمین، دو ابزار امنیّت از عذاب الهی وجود داشت: یکی از آن دو وجود پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)بود که با رحلت آن حضرت برداشته شد؛ ولی دیگری که استغفار است، همواره برای همگان وجود دارد، پس بدان تمسّک جویید. آنگاه آیه پیشین را تلاوت‌کردند.

[۷۲] نهج البلاغه، حکمت ۸۸.

آمرزش گناهان

در آیه ۱۰ سوره نوح

[۷۳] نوح/سوره۷۱، آیه۱۰.

در پی فرمان حضرت نوح(علیه السلام) به استغفار، صفت بسیار بخشنده بودن خداوند مطرح شده است: «فَقُلتُ استَغفِروا رَبَّکُم اِنَّهُ کانَ غَفّارا». وصف غفّار، همانند اوصاف غفور، رحیم

[۷۴] نساء/سوره۴، آیه۱۱۰.

و ودود

[۷۵] هود/سوره۱۱، آیه۹۰.

… به وعده مهم و بشارت بزرگ الهی به آمرزش گناهان و نزول رحمت بر بندگان اشاره دارد.

[۷۶] جامع البیان، مج‌۴، ج‌۵، ص‌۳۷۱.

در روایتی استغفار از گناه، عامل زدوده‌شدن زنگارهای گناه از روح انسان و بخشیدن جلای معنوی به روح، دانسته شده‌است.

[۷۷] عده الداعی، ص‌۲۶۵.

افزایش روزی

آیات ۱۱‌ـ‌۱۲ سوره نوح

[۷۸] نوح/سوره۷۱، آیه۱۲-۱۱.

به نجات از خشک‌سالی با آمدن بارانهای فراوان، رفع فقر و تنگ‌دستی و زیاد شدن درآمد و روزی اشاره دارد: «یُرسِلِ السَّماءَ عَلَیکُم مِدرارا ویُمدِدکُم بِاَمول…».

ازدیاد فرزندان

بر اساس آیه ۱۲ سوره نوح

[۷۹] نوح/سوره۷۱، آیه۱۲.

رفع مشکل بی‌فرزندی، یا ازدیاد فرزندان از آثار استغفار شمرده شده است: «ویُمدِدکُم بِاَمول وبَنینَ…».

رفاه و عمر طولانی

استغفار واقعی عامل دستیابی انسان به زندگی خوب و زیبای توأم با ثروت، رفاه، امنیّت و عزّت است

[۸۰] مجمع البیان، ج‌۱۰، ص‌۵۴۳.

[۸۱] التفسیر الکبیر، ج‌۳۰، ص‌۱۳۷.

[۸۲] المیزان، ج‌۱۰، ص‌۳۰۰.

: «ویَجعَل لَکُم جَنّـت ویَجعَل لَکُم اَنهـرا»، چنان‌که در آیه ۳ سوره هود

[۸۳] هود/سوره۱۱، آیه۳.

از این دنیای خوب مادّی به متاع نیکو یاد شده است: «واَنِ استَغفِروا رَبَّکُم ثُمَّ توبوا اِلَیهِ یُمَتِّعکُم مَتـعـًا حَسَنـًا».
برخی نیز متاع حسن را عمر دراز، قناعت، رها کردن مردم و روی‌آوری به خداوند در نتیجه آمرزش‌خواهی دانسته‌اند.

[۸۴] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۴.

در نقلی، حسن بصری اشخاصی را که از خشکسالی، فقر و تنگدستی و نداشتن فرزند رنج می‌بردند و‌برای رفع آن در پی راه حلّی بودند، به استغفار سفارش و به آیات ۱۰‌ـ‌۱۲ سوره نوح

[۸۵] نوح/سوره۷۱، آیه۱۲-۱۰.

استناد‌کرده است.

[۸۶] مجمع البیان، ج‌۱۰، ص‌۵۴۳.

ضرورت استغفار

فرمان و تشویق به استغفار در بسیاری از آیات

[۸۷] المعجم المفهرس، ص‌۶۳۴، «غفر».

و توبیخ ترک آن در برخی دیگر، چون «اَفَلا یَتوبونَ اِلَی اللّهِ ویَستَغفِرونَهُ»

[۸۸] مائده/سوره۵، آیه۷۴.

، ضرورت استغفار همگان را روشن می‌سازد، زیرا از یک سو انسانهای عادی بر اثر غفلت، نادانی و سرکشی غ رایز حیوانی و هوای نفس، همواره در معرض گناه هستند، ازاین‌رو نیاز به استغفار و ضرورت آن، جهت پالایش و تصفیه روحشان امری بدیهی می‌نماید.
و از سوی دیگر، هیچ‌کس نمی‌تواند حقوق الهی را آن‌گونه که شایسته مقام ربوبی است، به جای آورد، بلکه به اندازه معرفت و شناخت خویش به این مهم می‌پردازد، بر این اساس، حتّی پارسایان حقیقی نیز از کارها و عبادتهای خود شرم داشته، خویش را در پیشگاه خداوند متّهم، بلکه مقصر می‌دانند و ضرورت استغفار را درک می‌کنند.

[۸۹] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.

برترین زمان استغفار

استغفار به زمان و مکان خاص و وضعیّت ویژه‌ای محدود نیست؛ ولی در حالات و موقعیّتهای مختلف زمانی و مکانی، نقش ویژه خود را دارد و بیشتر مقرون به پذیرش از ناحیه خداوند است، چنان که شب، بستر مناسبی برای نزول فیض الهی: «اِنّا اَنزَلنـهُ فی لَیلَهِ القَدر»

[۹۰] قدر/سوره۹۷، آیه۱.

، و برای عروج عبد: «سُبحـنَ الَّذی اَسری بِعَبدِهِ لَیلاً»

[۹۱] اسراء/سوره۱۷، آیه۱.

است.

سحر و بعضی از شب‌ها

قرآن کریم در آیات ۱۷ سوره آل‌عمران

[۹۲] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷.

:«المُستَغفِرینَ بِالاَسحار» و ۱۸ سوره ذاریات

[۹۳] ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۸.

: «وبِالاَسحارِ هُم یَستَغفِرون» با صراحت، سَحَر را برای استغفار برمی‌گزیند و در آیه ۹۸ سوره یوسف

[۹۴] یوسف/سوره۱۲، آیه۹۸.

:«قالَ سَوفَ اَستَغفِرُ لَکُم رَبّی» طبق نظر قریب به اتّفاق مفسّران، برتری استغفار در سحر در مقایسه با زمانهای دیگر را گوشزد می‌کند.
در آیه اخیر، آنگاه که فرزندان خطاکار یعقوب(علیه السلام)از وی خواستند تا برای گناهانی که در حقّ پدر و برادر خود مرتکب شده‌اند برای آنان از خداوند آمرزش بطلبد. یعقوب(علیه السلام)گفت: در آینده برایتان از خدا آمرزش می‌طلبم.
بیشتر روایات ناظر به آیه یاد شده تصریح می‌کنند که منظور او از آینده، سَحَر بوده است.

[۹۵] مجمع البیان، ج‌۵، ص‌۴۰۳.

[۹۶] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۲۶۲.

[۹۷] الصافی، ج‌۳، ص‌۴۶.

برخی دیگر از مفسّران نیز زمانهای دیگری، چون شب جمعه

[۹۸] جامع البیان، مج‌۸، ج‌۱۳، ص۸۵.

[۹۹] مجمع‌البیان، ج‌۵، ص‌۴۰۳.

[۱۰۰] التفسیرالکبیر، ج‌۱۸، ص‌۲۰۹.

[۱۰۱] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۲۶۲.

، شبهای سیزدهم تا پانزدهم رجب

[۱۰۲] روح المعانی، مج‌۸، ج‌۱۳، ص‌۷۹.

[۱۰۳] تفسیر قرطبی، ج‌۹، ص‌۲۶۲.

، و وقت نماز شب

[۱۰۴] الدرالمنثور، ج‌۴، ص‌۵۸۵.

را مناسب برای این آمرزش‌طلبی دانسته‌اند.

علل اهمیت استغفار در سحرگاه

برخی از رازهای اهمیّت استغفار در سحرگاه را می‌توان چنین تبیین کرد.
۱.‌سحرگاه خوش‌ترین اوقات خواب به شمار می‌آید و کسی که در این زمان از لذّت خواب، چشم بپوشد و به عبادت خدا بپردازد، اطاعت و بندگی او کامل‌تر خواهد بود.

[۱۰۵] التفسیرالکبیر، ج‌۷، ص‌۲۱۷.

سحرگاه، یعنی بخشی از شب که در آن آرامش خاصّی حکمفرماست، زمینه مناسبی برای دعا بوده، استغفار و عبادت در آن تأثیر بسزایی دارد: «اِنَّ ناشِئَهَ الَّیلِ هِیَ اَشَدُّ وطــًا واَقوَمُ قیلا».

[۱۰۶] مزمّل/سوره۷۳، آیه۶.

منظور از استغفار‌کنندگان در سحرگاهان

استغفار‌کنندگان در سحرگاهان

[۱۰۷] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷.

را این گروهها دانسته‌اند:
۱.‌برگزار کنندگان نماز صبح به‌صورت جماعت.

[۱۰۸] جامع البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۲۸۳.

[۱۰۹] مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۷۱۴.

[۱۱۰] بحار الانوار، ج‌۸۴، ص‌۱۲۰.

۲. کسانی که در سحرگاه ۷۰ بار استغفار می‌کنند.

[۱۱۱] جامع البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۳۸۳.

۳. افرادی که هنگام طلوع فجر صادق، بیدار و شاهد آن‌اند.

[۱۱۲] جامع البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۳۸۳.

۴. کسانی‌که تا وقت سحر مشغول نماز بوده، آنگاه به استغفار و دعا می‌پردازند.

[۱۱۳] مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۷۱۴.

[۱۱۴] التفسیرالکبیر، ج‌۷، ص‌۲۱۷.

[۱۱۵] نور الثقلین، ج‌۱، ص‌۳۲۱.

۵. آنان که در قنوت رکعت اخیر نماز شب (وتر)، ۷۰ بار از خدا درخواست بخشش‌دارند.

[۱۱۶] البرهان، ج‌۱، ص‌۶۰۲.

در آیه‌ای نیز خداوند پس از آنکه به حجگزاران فرمان می‌دهد به سوی سرزمین مِنا کوچ کنند، به آنان دستور استغفار می‌دهد: «ثُمَّ اَفیضوا مِن حَیثُ اَفاضَ النّاسُ واستَغفِروا اللّهَ…».

[۱۱۷] بقره/سوره۲، آیه۱۹۹.

الفاظ استغفار

استغفار در شریعت مقدّس با الفاظ مختلفی بیان شده است مانند «استغفر اللّه» و «اللّهم اغفر لی».
برخی تصریح کرده‌اند که استغفار قولی باید از ریش «غفر» باشد؛ همان گونه که در تحمید، تسبیح و تکبیر چنین است.

[۱۱۸] جواهر الکلام ج۷، ص۳۳.

اجابت استغفار

پذیرش استغفار از سوی خداوند حتمی است، زیرا:
۱. برخی آیات به پذیرش استغفار از سوی خداوند تصریح دارد: «ومَن یَعمَل سوءًا اَو یَظلِم نَفسَهُ ثُمَّ یَستَغفِرِ اللّهَ یَجِدِ اللّهَ غَفورًا رَحیمـا»

[۱۱۹] نساء/سوره۴، آیه۱۱۰.

، «ومَن یَغفِرُ الذُّنوبَ اِلاَّ اللّهُ»

[۱۲۰] آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.

، «فَاستَغفِروهُ ثُمَّ توبوا اِلَیهِ اِنَّ رَبّی قَریبٌ مُجیب»

[۱۲۱] هود/سوره۱۱، آیه۶۱.

.
نیز خداوند در آیه ۶۰ سوره غافر

[۱۲۲] غافر/سوره۴۰، آیه۶۰.

:«اُدعونی اَستَجِب لَکُم» وعده استجابت دعا داده و استغفار، به‌صورت یکی از بهترین دعاها

[۱۲۳] البرهان، ج‌۵، ص‌۶۵.

[۱۲۴] نورالثقلین، ج‌۵، ص‌۳۸.

[۱۲۵] نورالثقلین، ج‌۵، ص‌۳۸.

مشمول این وعده الهی است و وعده پذیرش استغفار می‌تواند سبب تشویق به آن باشد.
۲. با توجّه به اینکه آیات فراوانی از قرآن کریم به استغفار امر می‌کند

[۱۲۶] المعجم المفهرس، ص‌۶۳۴، «غفر».

، عدم پذیرش آن از سوی خداوند، بعید به نظر می‌آید.
۳.‌بسیاری از اوصاف الهی چون غفور، غفّار، عفوّ و‌… خود بشارت به بخشش الهی است که در استغفار، مطلوب است.

وساطت در استغفار

واسطه‌جویی و واسطه‌پذیری برای استغفار، در قرآن کریم تأیید و تثبیت شده است، چنان که به وسیله‌جویی برای تقرّب به خدا به‌صورت مطلق امر شده است: «وابتَغوا اِلَیهِ الوَسیلَهَ».

[۱۲۷] مائده/سوره۵، آیه۳۵.

انواع وساطت برای استغفار

برخی آیات، واسطه‌جویی دیگران از رسول خدا و وساطت حضرت را برای آنها در استغفار، مطرح کرده می‌فرماید: «…‌ولَو اَنَّهُم اِذ ظَـلَموا اَنفُسَهُم جاءوکَ فَاستَغفَروا اللّهَ واستَغفَرَ لَهُمُ الرَّسولُ‌…».

[۱۲۸] نساء/سوره۴، آیه۶۴.

و در برخی دیگر، خداوند به رسول خویش فرمان می‌دهد تا برای خود و مردم مؤمن استغفار کند: «واستَغفِر لِذَنبِکَ ولِلمُؤمِنینَ والمُؤمِنـتِ».

[۱۲۹] محمّد/سوره۴۷، آیه۱۹.

در آیاتی نیز استغفار برای پدر و مادر