پاورپوینت کامل معناشناسی واژه فاحشه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل معناشناسی واژه فاحشه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل معناشناسی واژه فاحشه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل معناشناسی واژه فاحشه در قرآن ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

. معناشناسی فاحشه در کلام اهل لغت

«الفحشاء: الفاحشه. وکل شیء جاوز حدّه فهو فاحش… و یسمی الزنی فاحشه»۱ یعنی هر چیزی که از اندازه خویش تجاوز کرد فاحش خوانده می شود.

بنا بر این تعریف مناسب است هر گناهی فاحش و فاحشه خوانده شود؛ زیرا بنده عاصی پا را از حد خود بیرون نهاده و از حد بندگی تجاوز کرده است.

«وقد تکرر الفحش و الفاحشه و الفواحش فی الحدیث، و هو کل ما یشتد قبحه من الذنوب و المعاصی و کثیراً ما ترد الفاحشه بمعنی الزنا. و کل خصله قبیحه فهی فاحشه من الأقوال و الافعال»۲

ظاهراً «من الذنوب و المعاصی» بیان برای «ما» است. مراد این است که هر چیز زشت مانند گناهان، فاحشه و فحش و فواحش نامیده می شود. البته در موارد بسیاری «فاحشه» به زنا اطلاق می شود و هر خصلت زشت خواه درگفتار و خواه در کردار فاحشه نامیده می شود. بنابر این هر گناهی فاحشه است.

«الفاحشه: الزنی و ما یشتد قبحه من الذنوب و کل ما نهی الله عزّو جل عنه. و الفحشاء: البخل فی اداء الزکاه. والفاحش: البخیل جداً و قد فحش، ککرم، فحشا. والفحش: عدوان الجواب»۳

ظاهراً «من الذنوب» بیان برای «ما» باشد. یعنی فاحشه عبارت است از چیز بسیار زشت؛ مانند گناهان و هر آنچه خداوند آن را نهی کرده است. در این صورت به هر گناهی فاحشه اطلاق می شود. احتمال ضعیف اینکه «من» برای تبعیض باشد و مقصود از آن گناهی است که زشتی آن در میان گناهان بیشتر است.

«الفاحشه عباره عن القبیح علی قدر موقع النهی و مبلغ الزجر»۴

«الفاحشه ما عظم قبحه من الافعال و الاقوال»؛۵ فاحشه عبارت است از کردار و گفتار بسیار زشت.

از گفتار اهل لغت چنین برمی آید که زشتی ها بر دو قسم است: برخی زشت تر و برخی زشت و لفظ فاحشه برای قسم اول وضع شده است؛ اما وجود این تقسیم بندی در محیط شرع یعنی گناهان و معاصی محل تردید است؛ زیرا تقسیم معاصی به دست شرع مقدس است نه عرف. شارع است که روشن می سازد کدام گناه قبیح و کدام قبیح تر است و چنین تقسیم بندی انجام نگرفته است.

ممکن است تصور شود که گناهان در شرع دو قسم اند: کبائر و صغائر و مراد از فاحشه گناهان کبیره است؛ ولی این مطلب نادرست است؛ زیرا ملاک کبیره و صغیره در شرع مشخص نگردیده است، بلکه آن دو از امور نسبی هستند»۶

واژه فاحشه در قرآن

آیه: وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَهً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکرُوا اللَّهَ۷

تفسیر مجمع البیان: معنای فاحشه در لغت: اصل فاحشه از فحش است و فحش یعنی قبح و گناه بزرگ مرتکب شدن و از این رو به کسی که به حد افراط بلند باشد فاحش الطول گویند.

این تفسیر درمعنی و مراد از فاحشه و ستم به نفس چند قول ذکر کرده است:

۱. فاحشه یعنی زنا، و ستم به نفس یعنی دیگر گناهان(از سدی و جابر).

۲. قاضی عبدالجبار بن احمد همدانی گوید که فاحشه گناهان کبیره است و ظلم به نفس گناهان صغیره.

۳. علی بن عیسی گوید: فاحشه اسم هر گناه ظاهر و پنهانی است الا اینکه معمولاً جز در مورد کبیره اطلاق و استعمال نمی شود.۸

تفسیر جلالین:

«وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَهً ذنباً قبیحاً کالزنا» یعنی کسانی که گناه زشت همانند زنا مرتکب شوند.

«أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ بما دونه کالقبله»۹ یعنی کسانی که گناه کوچکتر از زنا همانند بوسیدن نامحرم انجام دهند.

تفسیرشبّر:

«وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَهً سیئه بالغه فی القبح یتعدی اثرها» یعنی کسانی که گناه بسیار زشت انجام دهند که اثر آن به دیگران سرایت کند. أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ بارتکاب ذنب لا یعتدی»۱۰یعنی گناهی که اثر آن به دیگران سرایت نکند.

مراد از وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَهً گناهی است که زشتی آن آشکار است و مراد از أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ گناهی است که زشتی آن مخفی است»۱۱

تفسیر انوار العرفان آیه را چنین معنی کرده است: «چون گناه کبیره ای کنند که ضررش به غیر رسد مانند زنا، ربا، غیبت و دزدی و امثال اینها و یا گناه صغیره ای که به دیگری تجاوز نکند و فقط به خود ستم کرده باشند»۱۲

به نظر نگارنده آنچه باعث شده است اقوال فاقد دلیل و قرینه برای بیان فرق بین «فاحشه» و بین «ظلموا انفسهم» از سوی مفسران صادر گردد دو چیز است: یکی اینکه تصور کرده اند که «أوْ» در همه جا به معنای تردید است و لازم است دو عِدْل برای آن منظور گردد. از این رو برای پیدا کردن دو عدْل تلاش کرده اند.۱۳ لکن اگر قرائن دلالت کند که ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ توضیح همان «فاحشه» است و این دو بیان و تفسیر یک مطلب هستند در این صورت نیازی به هیچ یک از اقوال آنان نخواهد بود. منتظر باشید تا سخن حق روشن گردد.

دیگری اینکه مفسران تصور کرده اند که: أَنْفُسَهُمْ یعنی پیش خود و مربوط به خود، در مقابل «ظلموا غیرهم» در صورتی که این اشتباه است؛ زیرا در آیات قرآن ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ به معنای مطلق گناهان است، خواه مخفی باشد و یا آشکار و خواه به دیگران تعدی کند و یا مربوط به خویشتن باشد.

عبارت ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ در قرآن

برای روشن شدن مطلب به بررسی آیاتی که به ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ اشاره دارد می پردازیم:

آیه اول: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلا لِیطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیمًا۱۴

برخی از مفسران شأن نزول آیه را منافقین و کفار دانسته اند؛ ولی شأن نزول باعث اختصاص نخواهد بود، بلکه نسبت به همه گناهکاران شمول دارد؛ یعنی هر گناهکاری(صاحب هر نوع گناه) خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله برود و آن حضرت برای وی طلب آمرزش کند آمرزیده خواهد شد. مؤید این مطلب روایتی از امام صادق علیه السلام در ذیل آیه است: وقتی به مدینه آمدی غسل کن وکنار پیامبر بیا و بگو: خدایا تو فرموده ای: وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ… من اینک توبه می کنم و از تمام گناهان عذر می خواهم ای رسول خدا من به تو توجه کرده ام تا خداوند همه گناهان مرا بیامرزد. ۱۵

در این روایت ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ به همه گناهان اطلاق شده است.

آیه دوم: وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَکنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِی یدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَیءٍ لَمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّک وَمَا زَادُوهُمْ غَیرَ تَتْبِیبٍ۱۶

در این آیه روشن است که مراد از ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ کفار هستند که مرتکب انواع گناهان شده اند، خواه پنهان، خواه عیان، خواه درباره دیگران و خواه درباره خویش، بنابراین جواب اشتباه یاد شده روشن می شود. در آیه وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَکنْ کانُوا هُمُ الظَّالِمِینَ۱۷ که در معنی نزدیک به همین آیه است تصریح شده است که معذبین همان ظالمین هستند؛ یعنی به جای ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ، هُمُ الظَّالِمِینَ آمده است بدون قید «أَنْفُسَهُمْ» و این نشان می دهد که در معنی یکسان هستند.

آیه سوم: وَسَکنْتُمْ فِی مَسَاکنِ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَتَبَینَ لَکمْ کیفَ فَعَلْنَا بِهِمْ وَضَرَبْنَا لَکمُ الأمْثَالَ۱۸

روشن است که مراد از الَّذِینَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ مطلق گناهان است.

آیه چهارم: … وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَکنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یظْلِمُونَ ثُمَّ إِنَّ رَبَّک لِلَّذِینَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَهٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِک وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّک مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ۱۹روشن است که توبه اختصاص ندارد به گناهی که به غیر سرایت نکند و یا پنهان باشد بلکه مربوط به همه گناهان است و این قرینه است که مراد از أَنْفُسَهُمْ یظْلِمُونَ مطلق گناهان است.

از آیات یاد شده نتیجه می گیریم که مراد از الَّذِینَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ کسانی هستند که مرتکب هر نوع گناهی شده اند.

وَاللاتِی یأْتِینَ الْفَاحِشَهَ مِنْ نِسَائِکمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَیهِنَّ أَرْبَعَهً مِنْکمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِکوهُنَّ فِی الْبُیوتِ حَتَّی یتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِیلا۲۰

به اتفاق مفسران «الفاحشه» در این آیه به معنای زناست. شیخ طوسی بعد از نقل قول ابومسلم مبنی بر اینکه مراد از «الفاحشه» در آیه سحق۲۱ است چنین می گوید: «این قول خلاف اجماع و مخالف گفتار تمام مفسران است؛ زیرا همه آنان می گویند: مراد از «الفاحشه» در این آیه زناست. البته این منسوخ است و ناسخ آن آیه الزَّانِیهُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَهَ جَلْدَهٍ وَلا تَأْخُذْکمْ بِهِمَا رَأْفَهٌ فِی دِینِ اللَّهِ إِنْ کنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الآخِرِ وَلْیشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَهٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ۲۲ است.۲۳

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یحِلُّ لَکمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کرْهًا وَلا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَیتُمُوهُنَّ إِلا أَنْ یأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَینَهٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَی أَنْ تَکرَهُوا شَیئًا وَیجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیرًا کثِیرًا۲۴

در اینکه مراد از «فاحشه مبینه» چیست سخنانی گفته شده است. در مجمع البیان دو قول است: یکی زنا که این قول را حسن و ابن قلابه و سدی قائل شده اند. آنان گفته اند در صورت ارتکاب زنا می توان از زنان مهریه را گرفت. دیگری اینکه مراد سرپیچی در برابر شوهر نسبت به انجام امور زناشویی است که ابن عباس این را گفته است. ولی بهتر آن است که بگوییم مراد آیه همه گناهان است چنانچه این مطلب مطابق روایت امام باقر علیه السلام نیز هست. البته طبری هم همین را انتخاب کرده است.۲۵ طبق فرمایش امام علیه السلام فاحشه در آیه بر اعم از زنا، نشوز، بد رفتاری، عدم عفت و غیر آن اطلاق شده است.

وَلا تَنْکحُوا مَا نَکحَ آبَاؤُکمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ کانَ فَاحِشَهً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِیلا۲۶

در این آیه ازدواج با همسر پدر فاحشه اطلاق شده است. قابل دقت است که نهی را تعلیل کرده به اینکه این کار فاحشه و راه زشتی است، خود تعلیل دلیل بر مغایرت است؛ یعنی فاحشه منحصر به ازدواج با همسر پدر نیست، بلکه دارای مفهوم کلی است که بر این مورد نیز منطبق است.

. ..فَإِنْ أَتَینَ بِفَاحِشَهٍ فَعَلَیهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَی الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ۲۷

در مجمع البیان فاحشه را در این آیه به زنا معنا کرده است.۲۸ و در تفسیر صافی۲۹ و نورالثقلین به نقل از تفسیر قمی۳۰ و تفسیر عیاشی آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود: «مقصود این است که اگر کنیز مرتکب زنا شد نصف زن حرّه بر آن حد جاری می گردد»۳۱ این مطلب در المیزان۳۲ و تفسیر جامع البیان ۳۳ نیز آمده است.

چنانچه آیه نیز در این معنی ظهور دارد می توان گفت همه مفسران پذیرفته اند که مراد از فاحشه در این آیه زناست.

وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَهً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَیهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لا یأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ مَا لا تَعْلَمُونَ۳۴

این آیه مربوط به بت پرستان است. آنان به هنگامی که کار زشتی انجام می دادند و مورد اعتراض مسلمانان قرار می گرفتند در جواب می گفتند: پدران ما چنین می کردند و خداوند به ما چنین دستوری داده است. در اینکه مراد از فاحشه در این آیه چیست؟ در مجمع البیان آمده است که مراد از فاحشه طواف برهنه است و مراد از فحشا اسمی است که دربرگیرنده تمام زشتی ها و گناهان است.۳۵

در المیزان بعد از نقل مطالب یاد شده از مجمع البیان و دیگران طواف برهنه را مصداقی از مصادیق فاحشه دانسته است و معنای فاحشه را اعم از طواف برهنه دانسته است.۳۶

در تفسیر صافی آمده است: آنان هنگامی که کار بسیار زشت همانند پرستش بت و پیروی از رهبران ستمکار و طواف برهنه انجام می دادند.۳۷

در تفسیر جامع البیان۳۸ و ابن کثیر۳۹ نیز به نقل از مجاهد و شعبی و سدی و ابن عباس فاحشه را به طواف عریان تفسیر کرده است.

از جمع بندی چنین به دست می آید که مفهوم فاحشه در آیه مطلق زشتی است که طواف به صورت عریان یکی از موارد آن است؛ چنان که طبرسی گفته است: فحشاء اسمی است که دربرگیرنده تمام زشتی هاست.

۷. وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَهَ مَا سَبَقَکمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِینَ۴۰

روشن است که مراد از فاحشه در آیه، لواط است؛ زیرا آیه مربوط به قوم لوط و فعل آنان لواط بوده است و مانند این آیه است دو آیه بعدی که مراد از آن لواط است:

۸. وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَهَ وَأَنْتُمْ تُبْصِرُونَ۴۱

۹.وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّکمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَهَ مَا سَبَقَکمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِینَ۴۲

۱۰. وَلا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ کانَ فَاحِشَهً وَسَاءَ سَبِیلا۴۳

از اینکه در آیه ابتدا از زنا نهی کرده و سپس آن را تعلیل کرده به اینکه زنا فاحشه و شیوه بدی است معلوم می شود که زنا با فاحشه در معنی مترادف نیستند، بلکه مفهوم فاحشه گسترده تر از مفهوم زناست و زنا از مصادیق آن است. این آیه گواه خوبی است بر اینکه لفظ فاحشه به معنای زنا نیست و اگر در موردی در زنا استعمال شده است مانند آیاتی که گذشت- ۴۴ این استعمال به کمک قرائن است و گرنه مجرد لفظ آن برای زنا وضع نشده است؛ إِنَّهُ کانَ فَاحِشَهً ای معصیه کبیره عظیمه»۴۵طبرسی گفته است فاحشه به معنای زشتی بیش از اندازه است.۴۶

«ابی الجاورد می گوید: امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه فرمود: وَلا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ کانَ فَاحِشَهً؛ یعنی معصیه و مقتاً فان الله یمقته و یبغضه» ۴۷ در این روایت به هر گناهی فاحشه اطلاق کرده است بدون اینکه قید «کبیره» آورده باشد. در تفسیر جلالین نیز فاحشه را به قبیح تفسیر کرده است.۴۸

پس اینکه فاحشه شامل هر گناهی است و تفسیر به «قبیحه عظمیه» بیان مصداق و ملاک مطلق قبیح است.

ظاهر آیه این است که وَسَاءَ سَبِیلا عطف به تفسیر است برای فاحشه، یعنی فاحشه عبارت است از رفتن به راه های زشت. به عبارت دیگر فاحشه مساوی است با قدم نهادن در راه خلاف. در این صورت به هر گناهی می توان گفت فاحشه است.

۱۱. مَنْ یأْتِ مِنْکنَّ بِفَاحِشَهٍ مُبَینَهٍ یضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَینِ۴۹

مراد از «فاحشه مبینه» در این آیه چیست؟

حماد گوید: از امام صادق علیه السلام از تفسیر این آیه پرسیدم: حضرت فرمود: مراد از «الفاحشه المبینه» قیام مسلحانه در برابر امامان است.۵۰

در برخی از روایاتی که در ذیل آیه وارد شده است تصریح شده است که گوشه ای به کار عایشه است که در جنگ جمل در برابر حضرت علی دست به شمشیر برد.

نظر مفسران درباره آیه:

طبرسی: مقصود از «فاحشه مبینه» گناه آشکار است.۵۱

المیزان: فاحشه عبارت است از کار بسیار زشت که همان گناه کبیره است همانند ۱. آرزدن پیامبر ۲. دروغ بستن ۳. غیبت کردن و مانند آنها. «مبینه» به معنای آشکار است.۵۲

طبری: مقصود از «فاحشه مبینه» ارتکاب زنا است که موجب حد می شود.۵۳

راغب: مراد از فاحشه زنا است.۵۴

ابن جوزی به نقل از ابن عباس: مراد سرپیچی از شوهر و بداخلاقی است.۵۵

سیوطی: مراد سرپیچی از پیامبر است. ۵۶

از بیان مصادیق مختلف در تفاسیر یاد شده به دست می آید که فاحشه دارای مفهومی فراتر و دربرگیرنده همه موارد یاد شده و غیر آن است و آن عبارت از سرپیچی در برابر فرمان های خداوند که همان مطلق معصیت است. مقابله بین این آیه و آیه بعد از آن: وَمَنْ یقْنُتْ مِنْکنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَینِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا کرِیمًا۵۷ بر معنای یاد شده قرینه است. توضیح اینکه «یقنت» به معنای اطاعت است و مفاد آیه چنین است: هر کس از میان شما مطیع خدا و پیامبر باشد و عمل صالح انجام دهد پاداش او دو برابر است و برای آنها رزق کریم آماده کرده ایم. در آیه مورد بحث که در مقابل آن است می فرماید: هر کدام از شما سرپیچی کند عذاب آن دو برابر خواهد بود و این کار بر خداوند آسان است. قرینه دیگر بر این معنا آیه یا نِسَاءَ النَّبِی لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَیتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلا مَعْرُوفًا۵۸ است. توضیح اینکه «یقنت» به معنای اطاعت است و مفاد آیه چنین است: هر کس از میان شما مطیع خدا و پیامبر باشد و عمل صالح انجام دهد پاداش او دو برابر است و برای آنها رزق کریم آماده کرده ایم و در آیه مورد بحث که در مقابل آن است می فرماید: هر کدام از شما سرپیچی کند عذاب آن دو برابر خواهد بود و این کار بر خداوند آسان است. قرینه دیگر بر این معنا آیه یا نِسَاءَ النَّبِی لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَیتُنَّ است.

یعنی شما زنان پیامبر همانند زن های دیگر نیستند اگر با تقوی باشید. در این آیه ملاک برتری زنان پیامبر را که عبارت از داشتن تقوی است بیان کرده است.

مفاد سه آیه در کنار هم چنین است: ۱. از فرمان خدا سرپیچی نکنید. ۲. از خداوند اطاعت کنید. ۳. ملاک برتری تقوی است.

چرا فاحشه به مبینه مقید شده است

زشتکاری گاهی آشکار و در برابر چشم دیگران است و گاهی پنهان و تنها میان گناهکار و خداوند است و دیگران از آن اطلاعی ندارند. زشتی از هر نوع باشد فاحشه و گناه است؛ اما در آیه چون در مقام بیان و عذاب دو برابر است یک عذاب مربوط به گناه است و عذاب دیگر مربوط به اینکه آنان همسران پیامبر هستند و گناه آنها باعث لطمه به آبروی پیامبر است. این لطمه در صورتی است که گناهان آنان از نوع اول باشد؛ یعنی در منظر دیگران باشد و در نوع دوم محقق نمی شود.

بنابر این معنای مبینه آشکار بودن است. از این رو می توان گفت مبینه قرینه است بر اینکه فاحشه هر نوع زشتکاری را شامل می شود. در حقیقت مبینه قید است برای دو برابر بودن عذاب، به طوری که اگر فاحشه به طور مطلق آمده بود عذاب آنان در تمام گناهان، خواه آشکار و یا پنهان دو برابر می شد؛ ولی با این قید، مضاعف بودن عذاب منحصر به گناهان علنی خواهد بود.

۱۲. لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیوتِهِنَّ وَلا یخْرُجْنَ إِلا أَنْ یأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَینَهٍ۵۹

این آیه مربوط به زنان مطلقه رجعیه۶۰ است که بعد از طلاق باید عده را در منزل شوهر سپری کنند. زن مطلقه حق ندارد از منزل خارج شود و شوهر نیز حق ندارد او را بیرون کند. ابعاد بحث بعد از نقل سخنان مفسران و فقیهان درباره این آیه روشن خواهد شد.

دیدگاه مفسران در معنای فاحشه در آیه

«و معنی الفاحشه ان تزنی او تشرف علی الرجال۶۱ومن الفاحشه ایضاً السلاطه علی زوجها فان فعلت شیئاً من ذلک حل له أن یخرجها»۶۲

در این تفسیر سه مصداق برای فاحشه بیان کرده است:

الف) زنا. ب) اشراف بر مردان اجنبی (یا دزدی کردن از مال شوهر) ج) سلیطه گری

در تفسیر مجمع البیان چند مصداق برای فاحشه بیان شده است: ۱. زنا که بعد از ارتکاب آن برای اقامه حد از منزل بیرون می برند. ۲. بدگویی به بستگان همسر چنانکه این مطلب از امام باقر و امام صادق علیهما السلام و امام رضا علیه السلام نقل شده است. ۳. سرپیچی کردن ۴. خروج از منزل بدون اجازه شوهر ۵. هر معصیت آشکار.۶۳

طریحی گفته است: «بعضی گفته اند مراد از فاحشه در این آیه ارتکاب زنا است که در این صورت آن زن را برای اجرای حد از منزل خارج می کنند. ازهری گفته است: «مقصود آزردن شوهر است» برخی گفته اند: مراد آزار دادن بستگان شوهر است. البته گاهی مراد از فاحشه سرپیچی کردن از فرمان شوهر و بدرفتاری کردن با شوهر است.۶۴

در تفسیر صافی در تفسیر این آیه آمده است: «صدوق درکتاب من لایحضره الفقیه نقل کرده است از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه پرسیدند: امام فرمود: «مقصود این است زن های مطلقه را از خانه بیرون نکنید مگر در صورتی که زنا کرده باشند در این صورت برای اجرای حد بیرون برده می شوند و نیز در کافی از امام رضا علیه السلام نقل کرده است در صورتی که زن مطلقه موجب آزار خانواده شوهر شود و بداخلاقی کند از منزل بیرون برده می شود و نیز کتاب اکمال الدین واتمام النعمه تالیف صدوق از امام زمان عج الله تعالی فرجه شریف نقل شده است که مراد از فاحشه مبینه در این آیه «سحق» (مالیدن دو زن فرج خود را به یکدیگر) است نه زنا.۶۵

طبری بعد از نقل پنج معنی برای فاحشه در این آیه خودش معنای سوم را انتخاب نموده