پاورپوینت کامل نگاهی دیگر به مباحث اجتهاد ۱۱۶ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نگاهی دیگر به مباحث اجتهاد ۱۱۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نگاهی دیگر به مباحث اجتهاد ۱۱۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نگاهی دیگر به مباحث اجتهاد ۱۱۶ اسلاید در PowerPoint :

۲۷

بسط معارف و قوانین اسلامی بر جهان .

اجتهاد دریافتن پاسخ برای
پرسشهای نو و هدایت ابنای بشر بر سرچشمه معارف اسلامی و تکامل بخش
قرآن ، با نگاه آل رسول[ ص] و جهاد در راستای حاکم کردن موازین الهی
بر جوامع انسانی و برپایی جامعه ای براساس قسط وارزشهای اسلام ناب
محمدی .

این تلاش علمی و عملی بر تارک تاریخ ، خط سرخی است که از خونرنگ شدن
محراب کوفه آغاز شد و خون منادی حق و عدالت و باب مدینه علم رسول
را با روح عبودیت و نظام عبادی دین آمیخت و در صحرای طف با تمام
جلوه ها وابعاد خود به نمایش گذاشت و مکتب جهاد واجتهاد و طریقه
شهود و شهادت را فرا راه بشر نهاد.

حاصل این حرکت توفنده والهی از طرفی به حفظاصالتها در جوامع
بشری و پاسداری از روح حماسه و حق جوئی در مسلمانان ، بویژه شیعیان
انجامید واز سویی دیگر، دست آورده های معرفتی گرانمایه ای را به
انسان ارزانی داشت .

فتح باب اجتهاد، که همان عرضه آیین زندگی برای فرد و مجتمع در هر
عصر و عرصه ای است ، عامل پیدایی ابواب و مسائلی نو در بستراجتهاد شد
و دراین زمینه ذخایر گرانمایه و پربهایی از معارف در فقه واصول
پدید آمد.

امروز، که جوامع بشری رشدی شتابنده خود گرفته و هر روز
در گستره وسیعی در دو مقوله : نظری و عملی ، نیازها و نظرها عرضه
می گردد، نگرشی دیگر بر[ اجتهاد] زاویه پاسخ گویی به مسائل نو و عرضه
نظامی متناسب با فطرت بشر و جامعه ای براساس ارزشهای الهی ضرور
می نماید. عرضه نشدن آیین زندگی دین ، همگون با مقتضیات زمان انزوای
قطعی دین رااز صحنه جهانی علمی که درد دین دارند، دراین روزگار،
به دوراز هر نوع گرایشی ، همه امکانات خود و حوزه های علوم دینی را
بسیج کنند. نخست نظامنامه ای برای حل مشکلات اجتماعی و فکری بشرامروز
عرضه نمایند، سپس به تبیین پاگیری و چگونگی استقرار سیستمهای
اجتماعی براساس ارزشهای اسلامی بپردازند.

جوامع در حال حرکتند. نیازها راه حل می جویند.اگر حوزویان
راه حل ندهند، به گونه مرئی و نامرئی ، خودآگاه و ناخودآگاه ، جمهوری
اسلامی به جانب پاسخها و راه حلهای دیگر، روی خواهد آورد.ازاین
هنگام ، دست آوردهایی که به قیمت هزاران فدایی و خون دل و نستوهیدن
صدها عالم پاک ، به دست آمده است ، به فراموشی سپره خواهد شد و
ارزشهای اسلامی وانقلابی ، در مسلخ حل مشکلات و باسازی جامعه ، ذبح
خواهند شد. بی شک درانجام این مهم و رسیدن به آن فرجام راهی دراز
باید پیمود و عرصه های بسیاری را شناخت وارزیابی کرد. نخست باید
[سیستم اجتهاد] در حوزه های علوم دینی شناسایی و دقیقا کالبد شکافی
شود. یک یک عناصر دخیل دراستنباط احکام ر، بایداز زاویه پاسخ گویی
به مسائل و نو و کارآیی در حل مشکلات ارزیابی کرد. موانع راه ، چه در
متون آموزشی ، یا سبک آموزشی ، یا مقدار علوم مورد آموزش شناساندن
قوت و ضعف ، نقص و کمال و منطق استنباط واجتهاد را یافت و با
بهره وری از سیره بزرگان خود، چونان : شیخین ، قدیمین ، شهیدین ، محققین ،
علامه حلی ، مرحوم شیخ انصاری ،امام خمینی و دیگر بزرگان ، طرحی نو
درافکند.

ما دراین راست، به قدر توان ، محورهای زیر را دراین باب پی
می گیریم .امید آن که اساتید مسؤولیت شناس ، طلاب فاضل دردمند،
دانشگاهیان اسلام آشن، با نقده، پیشنهادها وارشادهای خود یارمان
نمایند.

این محورها جدید نیستند، بلکه همان مباحث معهودند که از نگاهی
جدید، بررسی می گردند:

۱. مبادی اجتهاد.

۲. علوم مورد نیاز مجتهد.

۳. منابع اجتهاد.

۴. عوامل موثر دراجتهاد.

۵. سبکهای استنباط

مبادی اجتهاد

پا نهادن به عرضه هر دانشی ، آگاهیها و بینشهای آغازینی می طلبد.
این بینشها و شناختها طالب علم را با خاستگاه ، سیر تاریخی و تطور
علم ، پایگاه و روابط آن با دیگر دانشهای بشری ، مکانت و نقش آن در
حیات بشر، کاربرد و چگونگی بهره وری از آن آشنا می کند.

دراین راست، در بخش مبادی اجتهاد، مباحثی چون : سیرتاریخی واژه
اجتهاد، مکانت و پایگاه اجتهاد، فلسفه و جودی و حقیقت اجتهاد،
خاستگاه و تطور تاریخی و.. عرضه می گردد.

شناخت این مباحث ، ما را بر فهم کارآیی عناصراجتهاد، جداسازی
ابعادانعطاف پذیرازاصول تغییر ناپذیر و تکمیل کاستیها توانا
می سازد و زمینه را برای تکامل دستگاه استنباط در جهت برقراری جامعه
و نظامی براساس قوانین اسلام وارزشهای الهی ، فراهم می کند.

سیرتاریخی واژه اجتهاد

دراین مقال ،از چگونگی شکل گیری اجتهاد و تکامل متد و پیچیدگی
مباحث ، بحثی به میان نخواهد آمد (در بحث حقیقت واجتهاد به آن
خواهیم پرداخت ) همچنین مبحث علل و عوامل بستر تطور مسائل وادوار
آن ، به خاطر گستردگی دامنه بحث ، دراین جا مطرح نخواهد شد.

دراین مقال ، واژه اجتهاد را در متون و فرهنگ اسلامی و بار مفهومی
آن را درادوار و مذاهب مختلف ، مورد کندوکاو قرار می دهیم .

محورهای بحث :

۱. واژه اجتهاد در لغت .

۲. واژه اجتهاد در قرآن و سنت .

۳.اجتهاد به معنای خاص : مرادف با قیاس واستحسان ( اجتهاد منبع
تشریع) .

۴.اجتهاد به معنای راه و رسم استنباط احکام .

بی شک ، درستی و نادرستی این بار معانی در کاراین مقال نیست .

آنچه دراین مقال مطرح می شود: علل ترک یک تعریف وانتخاب تعریف
دیگراست که به گونه ای گذرا به آن خواهیم پرداخت .

واژه اجتهاد در لغت

در فرایند معنای لغوی اجتهاد،از کهنترین کتاب لغت آغاز می کنیم و
با نگاهی به تفسیراین واژه دیگر کتابهای لغت ، معنای آن ر، فرادید
شما می نهیم .

خلیل بن احمد فراهیدی (متوفی ۱۷۵) در کتاب[ العین] ، می نویسد:

الجهد بلوغک غایه الامرالذی لا تالوا عن الجهد فیه والجهد شیئی

جهد، به کار گرفتن تمام توان و تلاش برای دست یابی به هدف ، و جهد
چیزاندکی است که کم خواه با آن به زحمت و رنج زندگی کند.

اسماعیل بن حماد جوهری جوهری (متوفی ۳۹۳ه.ق) [الصحاح] می نویسد:

الجهد والجهد:الطاقه و
قرء: والذین لایجدون الا جهدهم. و [جهدهم] قال الفراء : الجهد بالضم
الطاقه والجهد بالفتح من قولک : [اجهد جهدک فی هذاالامر] الی ابلغ
غایتک و لایقال : [اجهد جهدک] والجهد: المشقه . یقال : [جهد دابته و
اجهدها] اذا حمل علیها فی السیر فوق طاقته، وجهدالرجل فی کذاای
جد فیه و بالغ … والاجتهاد والتجاهد بذل الوسع والمجهود ۲ .

جهد و جهد به معنای[ توان] است . کلمه [جهدهم] در آیه
لایجدون الا جهدهم] با فتح و ضمه قرائت شده است . فراء گفته است : جهد
به معنای طاقت و توان است و جهد در گفته تو : [اجهد جهدک] گفته
نمی شود. معنای دیگر[ جهد] رنج و مشقت است . وقتی مرکب را بیش از قدرت
و نیرویش بار کند، عرب گوید: [جهد دابته واجهدها] نیز وقتی کسی در
کاری جدی و نستوه باشد. عرب گوید [جهد الرجل فی کذا] …اجتهاد و
تجاهد به کارگیری همه تلاش و توان است.

براین اساس اجتهاد و تجاهد، با وجود کاربردهای گوناگون در موارد
حسی و غیرحسی به معنای[ به کارگیری همه توان و تلاش است] .

احمد بن فارس بن زکریا متوفی ۳۹۵ در معجم مقاییس اللغه ، معنای
اصلی ماده[ جهد] را رنج و مشقت گرفته و معانی دیگر را پیدا شده از
مناسبت بااین ریشه شمرده است . و دراین زمینه می نویسد:

[ الجیم
والهاء والدال ،اصله المشقه ثم یحمل علیه ما یقاربه] . ۳ .

ولی مولف کتاب[ المصباح المنیر] وسع وطاقه رااصل در معنای[ جهد]
دانسته است واین که جهد (با ضمه ) به معنای طاقه و جهد (با فتحه )
به معنای مشقت باشد، به عنوان گفته ای ضعیف نقل کرده است .او در همان
کتاب ،[ نهایه و غایه] رااز معانی اختصاصی[ جهد] (با فتحه ) دانسته
و براین اساس اجتهاد را چنین معنی کرده است : واجتهد فی الامر: بذل
وسعه و طاقته فی طلبه لیبلغ مجهوده و یصل الی نهایته . ۴

راغب اصفهانی در مفردات ،
[جهد] (با فتحه ) را به معنای مشقت و[ جهد] (با ضمه ) را به معنای وسع
گرفته واجتهاد را به[ اخذالنفس ببذل الطاقه و تحمل المشقه] ۵
معنا کرده است .

براین اساس گر چه دراصل معنای حقیقی[ جهد] و جهد اختلاف است ،
ولی در معنای[ واژه اجتهاد]اختلاف نظر چشم گیری وجود ندارد زیرا
می توان گفت : به کارگیری همه توان و تلاش در کاری که دست یابی به آن
سهل و آسان نمی باشد و رنج مشقت را برای رسیدن به مطلوب به همراه
دارد،از مشتقات کلمه[ اجتهاد]است .

سعدالدین تقتازانی دراین زمینه می نویسد:

[ الاجتهاد فی اللغه تحمل الجهد و هوالمشقه فی الامر. یقال :اجتهد
فی حمل حجرالبزاره و لایقال اجتهد فی حمل النارنجه] . ۶ .

کاری رااجتهاد گویند که تحمل رنج و مشقت را به
همراه داشته باشد زیرا عرب در حمل سنگ آسیاب این واژه را به کار
می برد، نه در حمل یک عدد نارنج .

شاید بتوان گفت : معنای اصلی واولی ماده جهد، به کارگیری همه توان
و نیرو و برای رسیدن مطلوبی است که دست یابی به آن آسان نیست واین
تلاش ، تحمل رنج را به همراه دارد، واین معنی که لازمه معنای اصلی
اجتهاداست ، بعدها در کتابهای لغت ، به عنوان یکی از معانی اجتهاد،
محسوب شده است ۷ .

واژه اجتهاد در قرآن و سنت

گر چه حقیقت اجتهاد یعنی ، تلاش فکری و نظری دانایان به متون و
منابع دینی برای فهم معارف ،احکام و مقررات اسلام ،از ویژگیهای جدانا
پذیری اسلام است و با تعبیرهایی چون :[ شناخت حلال و حرام الهی] ،
[تفقه در دین] ،[ استنباط احکام] و… به آن توصیه شده است . ولی کلمه
[ اجتهاد] به معنای منطق استنباط احکام ، که امروزاز آن منظور
می شود، سرگذشتی ویژه دارد.

این کلمه در قرآن و سنت معصومین با حفظ همان معنای نمودها و مصادیق
متعددی به خود گرفت که به طور گذرا فرادیدتان می نهیم .

واژه اجتهاد در قرآن

در قرآن این ماده با صیغه های : جهد، جهد، جهاد و مشتقات باب مفاعله
آمده است . با صیغه جهد، فقط دراین مورد، به کار رفته است :

الذین یلمزون المطوعین من المومنین فی الصدقات ، والذین لایجدون

آن منافقاتی که برانفاق مومنان مخلص ، خرده می گیرند و مومنان
ناداری را که تمام توان مالی خود را در راه خدا می دهند با مسخره
می گیرند، خد، آن منافقان رااستهزاء می کند و عذابی دردناک در
انتظار آنهااست .

[جهد] در آیه یاد شده به معنای[ طاقت] و نهایت توان است
زیرااین
گروه مومنان همان اندک مال خود را که قوت زندگیشان بود برای
رزمندگان ، بدون شرم و آز از کمی آن ، آوردند.

وجهد (با فتحه ) درقالب جمله:[ واقسموا بالله جهدایمانهم] در پنج
جای قرآن : (مائده .۵۳،انعام .۱۰۹، نمل .۳۸، نور.۵۳ و فاطر ۴۳) آمده
است .

زمخشری در معنای جهد می نویسد:

[جهد یمینه مستعار من جهد نفسه ،اذا بلغ اقصی وسعها و ذلک اذا
بالغ فی الیمین و بلغ غایه شدتها ورکادتها] ۹ .

جهد یمین کنابه از به کار گیری نهایت توان و کوشش و تلاش با
شگردهای مختلف باری باوراندن و راستی سوگنداست .

ولی با صیغه جهاد و مشتقات باب مفاعله در حدود سی مرتبه در قرآن
آمده است .

در همه این موارد، منظور
هر تلاشی و کوشش بی دریغی است که همه توان و طاقت در آن برای رسیدن
به مقصد به کار رود.

واژه اجتهاد در سخنان پیامبر[ص]

در گفتار پیامبر نیز،این واژه ، با حفظ همان معنای لغوی ، در
موضوعهای مهمی که در شریعت اسلامی برای فرد و جامعه حیاتی است و کوشش
هر چه بیشتر در آنها شایسته و بایسته است ، به کار رفته است ،از
جمله :

..صلوا علی و اجتهدوا فی الدعاء ۱۰ .

ارتباط پیوسته و مدام با خد، جان مایه انسان مسلمان است . گسستن
از معبود حقیقی و نداشتن ذکری مدام و نیایش روزانه ، غفلت را بر او
حاکم می کند و از خود بیگانگی را در پی می آورد.ازاین روی ، پیامبر
دراین حدیث و احادیث دیگر با واژه [اجتهد] صرف همه توان و تلاش را
در دعا و نیاش ، به پیروانش توصیه می کند

… اذا حکم الحاکم فاجتهد فاصاب فله اجران واذا حکم فاجتهد

عرض و آبروی مسلمان ، در
اندیشه اسلامی ، مقامی بلند دارد. شریعت اسلام برای حراست از آن ،
مقرات حقوقی واخلاقی ویژه قرار داده است .

قاضی و حاکم ، چون از موضع قانون و دین با آبروی مسلمانان سروکار
دارد و خطای از ممکن است زندگی انسانهایی را به مخاطره اندازد،
پیامبراسلام ،افراد عالمی را که شرایط قضاوت را دارا هستند، به حل
نزاع مسلمانان فرا می خواند و آنان را در صورت به کارگیری همه توان و
تلاش خود در جهت تشخیص حق ، ماجور می داند.

اجتهدوا فکل میسر لما خلق له ۱۲ .

تمام توان و نیروی خود را در عرصه حیات به کارگیرید زیرا هر کس
بدانچه ساختار آفرینش اوست ، رسد.

دراینجا نیز، واژه اجتهاد، در به کارگیری همه توان درانجام
وظایف دینی که فلسفه آفرینش انسان را تکشیل می دهد،استعمال شده است .

۳. واژه اجتهاد در کلام امامان (ع)

کاربرداین واژه در کلام خدواند وحی چونان پیامبر در به کارگیری
همه توان و قدرت در کارهای مهم و دشواراست . کارهایی که رسیدن به
آنها رنج و نسوهی می طلبد، مثل : شب زنده داری ، ترک گناه و کسب پارسایی .
واضح است که این گونه اعمال ، درگیری با گرایشهای حیوانی و نفسانی
را به همراه دارد واز مصادیق جهاد اکبر در فرهنگ شیعه به شمار
می رود. روایات رسیده ازامامان شیعه دراین زمینه بسیاراست که ما
چند نمونه ذکر می کنیم :

امام صادق (ع) می فرماید:

اعلمواانه لیس بین الله و بین احد من خلقه ملک مقرب ولا نبی مرسل

بدانید جزاطاعت خد، هیچ آفریده ای : نه فرشته مقرب ، نه پیامبر
مرسل و نه غیرازاینان از مخلوقاتش ، واسطه ای نمی باشد پس در
فرمانبرداری او سختکوش باشید.

علی [ع] می فرماید:

انه لیس علی الامام الا ما حمل من امر ربه :الا بلاغ فی الموعظه

برامام نیست جز مسوولیتهایی که خدا بر عهده او نهاده است :

کوتاهی نکردن در موعظه ، نستوهیدنن و کوشش بی امان در نصحیت ، زنده
کردن سنت ، جاری ساختن حدود بر مستحقان ، رساندن حقوق مالی مردم به
آنان .

وجاهدوا فی طلب مالا عذر لکم فیس جهله فان لدین الله ارکانا لا

امام صادق (ع) فرمود:

تمام هم و کوشش خودتان را در دست یابی به آنچه ترک آن عذری ندارید
به کار گیریدزیرا دین خدا را اصول کافی و ارکانی است که با جهل به
آنها سختکوشی انجام ظاهر عبادات نفعی نخواهد بخشید.

همانگونه که امام (ع) دراین روایت ،اجتهاد درانجام عبادات ظاهری
را با جهل به برخی ارکان اسلامی بی بها می خواند،اجتهاد بدون ورع و
پارسایی نیز نزد خدا ارجی ندارد:

لا ینفع اجتهاد لاورع فیه ۱۶ .

اجتهاد: منبع تشریع

واژه اجتهاد در مدرسه فقهی اهل سنت ، معنای جدیدی پیدا کرد.اصحاب
رسول الله[ ص] و عالمان ، در دوران نخست خلافت اسلامی ، آن جا که نص یا
ظاهری برای استنباط حکم الهی در دست نداشتند، به ارههای دیگری برای
بد دست آوردن حکم شرعی پناه بردند. آنان دراین راست،استنباط حکم
از راه اری شخصی حجت دانستند و با استناد به برخی از سخنان رسول
خدا (ص) نام آن را [اجتهاد] نهادند.

اجتهاد در فقه اهل سنت ، گاهی به عنوان منبع مستقل برای دست یابی به
حکم شرعی ، به شمار رفت و گاهی عنوان برای هر تلاش نظری برای دست یابی
به حکم شرعی ، در صورت فقدان نص و ظاهر، قرار گرفت ۱۷ .

اجتهاد بااین معنی ، سرگذشتی ویژه دارد که در بخش منابع اجتهاد به
گونه ای گسترده آورده خواهد شد. دراین مقال به گونه ای گذرا و کوتاه
به برخی از علل پیدایی این معنی و پی آمدهاا و مخالفتهایی را که با
آن شده است ،اشاره می کنیم :

۱. علل پیدایش :

پس از پیامبر[ص] گرایش سیاسی جدیدی در مقابل امامت خادنان وحی و
فلسفهه مبتنی بر وصایت ، پدید آمد که بعدها به نام مکتب سنت و خلافت ،
نامیده شد.

این گرایش سیاسی ، که زمام امور مسلمانان را پس از
پیانبر به دست گرفت ، در روند حرکت خود، پی در تدوین فلسفه سیاسی
برای مشروعیت بخشیدن به نظام خلافت و تاسیس شیوه فقهی ، برای استخراج
احکام و مقررات اسلامی ، بر آمد.

تئوریسینهای نظام خلافت ، با بهره وری از مقبولات عامه استناد به
سخنان مشایخ قوم از صحابه و غیرصحابه ،اصولی را دراین راست، پس
ریختند. تعارض این اصول با سیره و سنت رسول[ ص] ، که مایه استناد
اصحاب خالص پیامبر، علیه دستگاه خلافت بود، موجب آن شد که نقل ، تدوین
واستناد به گفته های پیامبر[ص] جدااز کانال دستگاه خلافت ، ممنوع
گردد و با شعار:[ حسبنا کتاب الله] استناد صحابه به سخنان پیامبر[ص]
بی اعتبار گردد.

این خط مشی ، گر چه در سالهای نخست ، در بعد سیاسی ، باعث استقرار
نظام خلافت گردید، ولی در عرصه استنباط احکام واستخراج مقررات و
نظامات اسلامی ، مشکلات بسیار جدی را فرا روی سردمداران خلافت نهاد و
موجب فقدان منابع و متونی درانجام این مهم شد.

طراحان نظام خلافت ، دراین زمینه مکتب فقهی جدیدی را تاسیس
کردند.ارکان این مکتب قرآن و آراء شخصی خلفا و صحابه بود برداشتهای
شخصی دراین مکتب فقهی اعتباری چنان کلام خدا را یافت و به عنوان
منبع تشریع محسوب شد.این آراء، بعدها عنوان[ اجتهاد] را به خود
گرفت .

عوامل گرایش به این شیوه ،افزون بر نبوداحادیث مدون از پیامبر و
منزوی ساختن راسخون در علم و دانایان به تاویل قرآن ، پیدایی
پرسشهای نو و نیازهای علمی و فرهنگی جدید براثر گسترش فتوحات اسلامی و
تلاقی جامعه اسلامی با فرهنگه، سنتها و عادتهای جدیداز یکسو و عدم
تسلط عالمان دربار خلافت به اشارات ،اسرار و رموز قرآن از سوی دیگر
بود.

اجتهاد، بدین معنی در بستر تاریخ خلافت ، شکل کلاسیک یافت . در زمینه
منبع استنباط، گفتار کلاسیک یافت . در زمینه منبع استنباط، گفتار
صحابه متن و منبع برای تابعین شد و در عرسه شیوه استدلال ، قالب
مدرسه ای پیدا کرد و قلمرو واجتهاد، قیاس ،استحسان و… را شامل شد.

۲. مخالفتها و پیامدها

طلایه داران و پیروان مکتب وصایت که در بعد علمی و نظری عصر تشریع
را با رحلت پیامبر[ص] سپری ندانسته ، گفتار و سیرت امامان شیعه ر،
به نص پیامبراسلام در حدیث ثقلین و غیر آن ، هم وزن سنت و سیرت رسول
دانستند و در قبال معنای نو پیدای اجتهاد موضع گرفتنداین اندیشه نو
پیدا را که رای شخصی را منبع تشریع می دانست ،انحراف و بدعتی بزرگ
در دین شمردند و با آن به مبار